Kĩ Năng Tự Học Cho Sinh Viên
Rèn luyện kỹ năng tự học - chìa khóa
Để học tập có hiệu quả
Mục tiêu học tập:
Bài này được soạn cho sinh viên mới bước vào đại học nhằm xây dựng kỹ năng học tập có hiệu quả. Sau khi học bài này sinh viên có khả năng:
Phát biểu được về tầm quan trọng của việc xây dựng kỹ năng học tập có hiệu quả.
Mô tả và giải thích được những nội dung của việc lập kế hoạch học tập, phương pháp học “SQ3R”
Kể được một số chiến thuật, phương pháp và kỹ thuật để xây dựng kỹ năng học tập có hiệu quả.
I/mở đầu
Nhiều sinh viên cho rằng chỉ cần cố gắng học là có thể đạt kết quả tốt nhưng thật ra học ở đại học khác ở trung học rất nhiều và biết cách học ở đại học là một điều quan trọng mà có khi con chưa được chú ý đúng mức.
Hậu quả của phương pháp học không tốt là lãng phí thời gian, thành tích học tập kém hay thậm chí là rớt dẫn đến chán nản, thất vọng và bất mãn.
Học đối với sinh viên là cuộc sống, là tương lai và thời gian học vô cung quý báu, không thể lãng phí được. Do đó, ngay khi bước vào ngưỡng cửa đại học hay trung học chuyên nghiệp thì sinh viên nên được hướng dẫn để phát triển kỹ năng học có hiệu quả.
Những chiến thuật, phương pháp và kỹ thuật học tập cơ bản được mô tả trong bài này đã được đúc kết từ kinh nghiệm học của những sinh viên giỏi xuất sắc để giúp các bạn sinh viên tiếp thu tài liệu học tốt hơn, đạt thành tích học tập cao hơn và nói chung học có hiệu quả hơn.
II/ kỹ năng học tập có hiệu quả
II.1/ Kế hoạch học tập
Lập kế hoạch học tập là điều cần thiết
Trước khi làm bất cứ chuyện gì, nên lập kế hoạch. Nêu không có kế hoạch thì khônglàm chủ được thời gian, nhất là khi có điều bất trắc xảy đến. Một kế hoạch tốt cũng giống như chiếc phao cứu hộ vậy. Mỗi người, tùy vào nhu cầu của mình, sẽ lập một kế hoạch học tập riêng, kế hoạch đó có thể thay đổi khi cần, nhưng điều quan trọng nhất là phải tuân theo kế hoạch đề ra.
Kế hoạch học tập giúp quản lý thời gian.
Bất cứ ai cũng có 168 giờ mỗi tuần, nhưng có người sử dụng quĩ thời gian đó có hiệu quả hơn người khác. Sinh viên có rất nhiều thứ để làm, bạn hãy liệt kê tất cả công việc cho từng ngày (ngủ, chưng diện, di chuyển, ăn uống, kiếm tiền, đi chơi, tham gia công tác đoàn thể, xã hội, thể thao…) sau đó nếu bạn thấy còn ít hơn 30 giờ mỗi tuần để tự học thì bạn hãy kiểm điểm lại xem tại sao mình phí thời gian vậy.
Học ở đâu
Bạn có thể học ở bất kỳ nơi nào mặc dù rõ ràng có một số nơi thuận tiện hơn cho việc học. Thư viện, phòng đọc sách và phòng riêng là tốt nhất. Quan trọng là nơi đó không làm phân tán sự tập trung của bạn. Cho nên hãy làm cho việc lựa chon nơi học thích hợp trở thành một phần của thói quen học tập của bạn.
Khi nào nên học tập
Nói chung chỉ nên học lúc chúng ta thoải mái, minh mẫn vào đúng khoảng thời gian đã lên kế hoạch để học. Nguyên tắc là không học trong vòng 30 phút sau khi ăn và trước khi đi ngủ không học ngốn vào giờ chót trước khi đến lớp.
Học cho giờ lý thuyết
Nếu bạn học trước để chuẩn bị cho giờ lên lớp, cần đọc tất cả những tài liệu cần đọc trước và ghi chú những điểm chưa hiểu. Nếu bạn đọc sua giờ lên lớp, chú ý ngay những thông tin ghi chép được.
Học cho giờ cần phát biểu, trả bài ( chẳng hạn như giờ ngoại ngữ )
Bạn nên dùng khoảng thời gian ngay trước các giờ học này để luyện tập kỹ năng phát biểu với các học viên khác (nếu cần). Điều này sẽ giúp bạn hoàn thiện kỹ năng phát biểu.
Sửa đổi kế hoạch học tập
Đừng lo ngại khi phải sửa đổi kế hoạch. Thật sự kế hoạch chỉ là cách bạn dự tính sẽ sử dụng quĩ thời gian của mình như thế nào cho nên một khi kế hoạch không hiệu quả, ta có thể sửa đổi nó. Nên nhớ rằng việc lập kế hoạch là để giúp bạn có thói quen học tốt hơn và khi đó, việc lập kế hoạch sẽ trở nên dễ dàng hơn.
Bạn phải ý thức một sự thật đơn giản là tuân thủ theo đúng kế hoạch học tập đã quy định là một chuyện rất khó làm, trong khi vỡ kế hoạch là một việc dễ làm nhất trên thế gian này.
II.2/ Các chiến thuật học tập có hiệu quả
Phát triển kỹ năng tư duy
Mọi người đều có kỹ năng tư duy nhưng không phải ai cũng dùng nó một cách hiệu quả. Kỹ năng tư duy có hiệu quả khó đạt được ngay nhưng có thể phát triển dần dần. Người có tư duy tốt sẽ thấy được lối ra trong khi người tư duy kém chỉ thấy toàn ngõ cụt. Vì thế, nếu bạn không phải là người có tư duy tốt, hãy tạo cho mình thói quen tự đặt câu hỏi trong lúc đọc. Bạn cũng có thể trao đổi với các học sinh khác mà bạn cho là những người có tư duy tốt, hỏi họ xem lúc họ thắc mắc một vấn đề hay có một sáng kiến thì họ làm gì. Dần dần bạn sẽ thu thập được những kinh nghiệm quý giá để giúp mình có tư duy tốt hơn.
Liên hệ việc học hiện tại với những mục tiêu lâu dài
Có sinh viên thích học chỉ là việc học và cũng có sinh viên nghĩ việc học sẽ có ích cho những mục tiêu lâu dài. Do đó cần hiểu những điều mình học (một bài) lồng ghép vào bối cảnh rộng hơn (một chương, một môn học…) như thế nào.
Học tập một cách tích cực
Đừng học thụ động mà hãy biến việc học tập thành một quá trình tích cực. Xử lý tất cả những điều đọc được, nghe được bằng ngôn ngữ từ chính mình để có ý nghĩa hơn.
Xác định cách thức học phù hợp với chính mình
Có nhiều cách phân loại cách thức học ( learning styles ):
Nhìn, nghe, cảm nhận cơ và sờ ( Dunn )
Tưởng tượng, phân tích, lô gích và hành động ( Kolb và MC Carthy )
Cần xác định cách thức nào phu hợp nhất với mình và sử dụng nó càng tốt trong lúc học tập để tăng sự tiếp thu bài.
Tập kiên nhẫn
Học tập là một quá trình đòi hỏi sự đầu tư thời gian, không thể nóng vội được và tiến bộ cũng phải từng bước.
Sử dụng nhiều phương pháp học
Để cần học thuộc bài chỉ cần đọc lại nhiều lần, tuy nhiên có nhiều cách để lập lại: xem lại phần ghi chép, lập phiếu, làm bài tập, học nhóm… Phương pháp học tùy theo người học và cũng tùy theo môn học.
Sử dụng phương pháp học SQ3R (survey, question, read, recite, review)
SQ3R là viết tắt của tiếng anh ( survey, question, read, recite, review) Quan sát, Hỏi , Đọc, Trả bài và Ôn tập. Việc đọc sách giáo khoa không giống đọc một cuốn tiểu thuyết, từ chương đầu đến chương cuối mà cần phải hiểu và ghi nhớ các thông tin. SQ3R không phải là một phương pháp đọc sách giáo khoa nhanh hơn mà là một chiến thuật học tập để tiếp thu bài tốt hơn, sâu rộng hơn để sau đó giúp giảm thời gian học bài trước khi thhi nhờ chúng ta đã tốn thời gian nhiều hơn cho việc học tập trước đó.
Survey, Quan sát tổng thể: là nhìn tổng thể về vấn đề mà bạn sắp đọc trước khi đi vào chi tiết cũng giống như bạn xem bản đồ trước khi lên đường. Nếu bạn chưa từng biêt nơi đến thì việc xem bản đồ là điều không thể thiếu.
Bước này chỉ mất khoảng 5 - 10 phút nhưng rất quan trọng vì giúp bạn tập trung vào chương đang đọc:
Đọc tựa đề giúp não bạn bắt đầu tập trung vào chủ đề của chương đó.
Đọc phần giới thiệu hay tóm tắt giúp bạn tháy được chương đó có phù hợp với mục tiêu của tác giả như thế nào đồngthời cho bạn một cái nhìn tổng quát về những điểm chính.
Xem các tiêu đề nhỏ giúp hình thành một khung sườn để gắn các ý và chi tiết của cả chương.
Quan sát các biểu đồ, bản đồ, hình vẽ và những hỗ trợ về hình ảnh khác.
Question, đặt câu hỏi: Những vấn đề quan trọng mà bạn can học thường chính la câu trả lời cho những câu hỏi. Câu hỏi nên tập chung vào nội dung học( cái gì, tại sao, bằng cách nào, người nào, khi nào và ở đâu?). Trong quá trình đọc hay học, bạn nên tự đặt cho mình nhiều câu hỏi và sau đó tự trả lời. Làm như vậy bạn sẽ tiếp thu tài liệu tốt hơn và nhớ các chi tiết dễ dàng hơn vì quà trình này sẽ để lại một dấu ấn sâu sắc hơn trong ký ức của bạn. Đừng ngại ghi lại các câu hỏi lên lề sách, tập chép bài hay bất cứ nào có thể.
Read, Đọc: Đọc không có nghĩa là lướt mắt qua cuốn sách mà phải đọc chủ động để có thể trả lời các câu hổi bạn tự đặt ra hay thầy cô, tác giả nêu ra. Nên chú ý các chữ in nghiêng hay in đậm vì tác giả muốn nhấn mạnh những điều này. Khi đọc không được bỏ qua các bảng, đồ thị và hình minh họa vì đôi khi chúng có thể diễn đạt một ý nghĩa nào đó mà còn rõ ràng hơn cả đoạn văn.
Thường các ý chính được minh họa bằng nhiều ví dụ. Khi đọc bạn cố gắng tách các chi tiết khỏi các ý chính vì tuy các chi tiết có thể giúp hiểu các ý chính rõ hơn nhưng khó có thể nhớ hết được.
Recite, trả bài: đôi khi bạn cần ngưng đọc để nhớ lại tiêu đề chính, những khái niệm quan trọng cần nắm trong các dòng chữ in nghiêng hay in đậm, ý nghĩa của những hình minh họa. Cố gắng tự xây dựng lại nội dung chính của đoạn bạn vừa đọc bằng ngôn từ và tư duy của riêng mình. Liên hệ những điều mình vừa đọc với những điều đã biết.
Để thực hiện bước này, bạn có thể lấy tay che phần trả lời cho câu hỏi mình tự đặt và trả lời thuộc lòng. Nếu không trả lời được thì đọc lại một lần nữa đoạn chứa câu trả lời. Nếu bạn lập đi lập lại điều này trong lúc đọc thì bạn sẽ nhớ tốt hơn.
Review, ôn tập: ôn tập giúp hoàn chỉnh việc tổ chức tư liệu học trong tư duy của mình và đưa vào bộ nhớ. Chúng ta nhớ là nhờ đọc đi đọc lại nhiều lần và trả lời đi trả lời lại nhiều lần. Đọc lại là một bước quan trọng ở giai đoạn này. Đọc lại để đánh giá xem mình đã được gì sau quá trình học tập. Trong lúc ôn tập nên xem lại những điều ghi chép để làm sáng tỏ những điềm bị bỏ sót hay chưa hiểu. Thời điểm tốt nhất để ôn tập lại bài là ngay sau kh học, không nên chờ đến trước ngày thi mới ôn lại. Ôn lại trước ngày thi là lần ôn tập sau cùng và nếu bạn phân bố thời gian tốt thì đây được xem là bước hoàn chỉnh kiến thức của mình đối với tài liệu học tập.
Làm thế nào để bắt đầu áp dụng SQ3R
Cần phải lên kế hoạch và bắt đầu sớm vì phương pháp SQ3R đòi hỏi nhiều thời gian để chuẩn bị bài.
Đọc bài trước khi nghe giảng sẽ biến bài giảng thành buổi ôn tập và cho phép hiểu bài sâu hơn, đồng thời sẽ xác định những điều khó hiểu để hỏi giáo viên trong lớp hoặc sau đó.
Khi nào nên và không nên dùng phương pháp SQ3R?
Phương pháp này ít hiệu quả nếu bạn đang đọc một cuốn sách giáo khoa tập trung vào việc giải quyết vấn đề (ví dụ như sách toán), hay sách học ngoại ngữ. Đối với sách toán, bạn nên tập trung vào việc giải quyết bài toán với phương pháp được nêu ra trong sách. Còn với sách ngoại ngữ thì vấn đề sẽ là từ vựng, cấu trúc câu và các thì sử dụng chứ không phải nội dung của các phần đang đọc. Phương pháp SQ3R đặc biệt hữu ích với các loại sách cung cấp thật nhiều thông tin và bạn cần phải nắm vấn đề sâu (ví dụ như sinh học, tâm lý học, xã hội học).
Hàng ngàn sinh viên đã theo các bước học tập của phương pháp SQ3R và đạt thành tích cao với ít stress hơn.
II.3/ Một số kỹ thuật học tập có hiệu quả
Đọc đi đọc lại
Đọc lại những gì ghi chép sau buổi học hay trước khi đi ngủ sẽ giúp nhớ bài tốt hơn. Sau 9 tuần, những sinh viên xem lại bài trong ngày còn nhớ 75% bài, những sinh viên không làm điều đó không nhớ đến 50% sau 1 ngày và ít hơn 25% sau 9 tuần.
Có thể đọc một tài liệu nhiều lần, mỗi lần với một mục tiêu khác. Do đó, trước mỗi lần đọc, bạn nên xác định mục tiêu của lần đọc đó là gì và đọc theo đúng mục tiêu đó.
Nắm ý chính
Nắm được ý chính của tác giả trong mỗi đoạn văn và hiểu nó theo cách riêng của mình là điều cốt lõi của việc học có hiệu quả. Bạn nên tập thói quen tìm ra ý chính của các đoạn để dần dần tóm lược được cả quyển sách.
Trích lược những chi tiết quan trọng
Thông thường mỗi ý chính trong một bài đều có liên quan với một chi tiết quan trọng. Nhận diện được càng nhiều chi tiết quan trọng thì càng chuẩn bị tốt cho thi cử vì đã liên hệ được các ý tưởng và các kiến thức nền tảng. Xác định càng nhiều liên hệ giữa các chi tiết và các ý, giữa các ý với nhau thì học tập đạt hiệu quả càng cao hơn.
Đừng đọc to
Đọc to không giúp nhớ bài tốt hơn. Bạn không nên đọc to vì mấp máy môi khiến việc đọc bị chậm lại và không mang lại hiệu quả hơn. Muốn bỏ thói quen đó thì nên lấy ngón tay đè lên môi. Bạn nên có gắng tập đọc nhanh hơn và nhớ nhiều hơn. Rèn luyện khả năng đọc nhanh, đọc sâu là vô cùng cần cấp, và hãy duy trì khả năng này trong suốt đời.
Ghi chép như thế nào.
Không ghi tất cả những gì thầy cô nói vì với tốc độ nói là 1500-2000 chữ trong một phút mà khả năng ghi chép tối đa là 25 chữ trong một phút. Cho nên chỉ ghi những ý chính và bổ sung sau.
Ghi chép là một kỹ năng cần được học và rèn luyện mà đa số học sinh không có.
Phương pháp ghi chép được đề nghị là Modified outline:
Đặt tựa riêng cho đề mục;
Ghi lùi sang phải từng chi tiết liên quan với đề mục
Dùng những chấm riêng cho từng dòng
Xuống dòng cho mỗi chi tiết
Chừa chỗ trống nhiều
Chừa lề trái rộng (1/3 chiều ngang tờ giấy)
Kỹ Thuật Ghi Nhanh:
Dùng từ viết tắt
Không viết nguyên âm
Dùng chữ bắt đầu một từ
Dùng ký hiệu quy ước
Tạo những từ viết tắt cho riêng mình nhưng sau đó tránh thay đổi
Ghi chép ở đâu
Bạn cần học cách lưu trữ những điều ghi chép sao cho hợp lý và dễ đọc. Nên nhớ rằng nếu ngay cả bạn cũng không thể đọc đựoc những gì mà mình đã ghi chép thì thật vô ích. Tốt nhất là lên lưu trữ trong một tập gồm nhiều trang giấy rời, có ngăn cách giữa các môn học. Nên tạo cho mình thói quen ghi vào tập ghi chép này. Nếu bạn quên mang theo tập này thì ít ra cũng phải có một sấp giấy rời để sẵn và nhanh chóng gắn tờ giấy đó vào tập giấy ghi chép. Cố gắng bảo quản tập giấy này vì nó rất dễ bị sờn rách.
Đánh dấu trong sách
Bạn nên dùng bút dạ quang thay vì gạch dưới các đọan vì kinh nghiệm cho thấy những đoạn được tô mầu bút dạ quang dễ nhớ hơn. Tuy nhiên, không nên chỉ đọc rồi tô những từ quan trọng vì nó ít có hiệu quả.
Ghi chép cái gì
Tìm hiểu, đặt câu hỏi và lắng nghe.
Ghi chép chính xác và xúc tích là điều cần thiết. Bạn nên tập thói quen ghi chép như đã mô tả trong phương pháp SQ3R. Ví dụ như khi bạn nghe giảng, nên hình thành các câu hỏi trong đầu. Công việc của bạn là phải chú ý tập trung vào các điểm chính của bài, chép lại và sắp xếp chúng theo ngôn từ của mình. Nếu bạn thực hiện tốt bước này, việc ôn bài sẽ đơn giản và hiệu quả hơn.
Sắp xếp những điều ghi chép.
Tất cả những gì được ghi cần được xắp xếp theo từng mục trên thẻ. Bạn có thể phân loại, xếp các thẻ tùy nhu cầu của mình. Điều quan trọng là ghi chính xác tiêu đề để tham khảo trên phân đầu của thẻ . Dùng thẻ này để đọc, ôn bài, tổ chức thông tin cho các bài báo cáo đều rất tốt. Nếu bạn có máy vi tính thì nên xắp xếp thông tin theo tập tin. Một khi đã thiết lập được các dữ liệu này thì việc tìm kiếm, sửa đổi là hoàn toàn đơn giản. Nếu bạn có máy in thì có thể in bài ghi ra dưới nhiều hình thức.
III/ Kết luận
Một số phương pháp, chiến lược và kỹ thuật học tập đã được trình bày để giúp các bạn sinh viên nâng cao hiệu quả học tập bao gồm: kiểm soát thời gian học bằng kế hoạch học tập, sử dụng phương pháp SQ3R để tiếp thu bài tốt hơn, có kỹ thuật đọc nhanh và kỹ hơn, ghi chép nhanh và lưu trữ thông tin ghi chép…Tuy nhiên, kỹ năng học tập có hiệu quả chủ yếu tùy thuộc vào ý chí và quyết tâm của bản thân muốn tiến bộ và học thật tốt. Nếu bạn không chịu cố gắng và hy sinh thì có hướng dẫn bao nhiêu cũng vô ích. Bạn chính là người chịu trách nhiệm về việc đào tạo của mình và học có hiệu quả có thể giúp bạn làm điều đó tôt hơn.
Cuối cùng xin có một lời nhắn nhủ với các bạn sinh viên là: hãy học một cách thông minh, đừng học một cách khổ sở.
