|
Cắm hoa kiểu Nhật Bản
Khi nhắc đến nghệ thuật cắm hoa thì ai trong chúng ta cũng nghĩ đến Nhật Bản ,bởi vì người Nhật nổi tiếng về nghệ thuật cắm hoa trên thế giới. Khác hẳn với lối cắm của người Tây phương ưa thích hình thể và màu sắc của các bông hoa thì đặc điểm của nghệ thuật cắm hoa Nhật Bản là sự chú trọng vào đường nét.để tạo ra sự hoà hợp tự nhiên như ở hoa viên hay thôn dã .
Dù là một cành hoa tầm thường hay chỉ là những nhánh cây đơn giản nhưng phải được sắp xếp thế nào để tạo nên một cách phù hợp với tính tự nhiên.Như vậy đòi hỏi sự hiểu biết của người cắm hoa về cách mọc tự nhiên của hoa lá ,cũng như tấm lòng yêu thiên nhiên của người đó trong mọi giai đoạn tăng trưởng của sinh vật .
Người Nhật Bản ít khi dùng loại lá hay loại hoa đã nở hết tầm cỡ, bởi vì các hoa lá được cắm vào lúc nở rộ nhất sẽ mau héo tàn, rủ xuống, diễn tả sự suy tàn hay chấm dứt. Các cành cây có lá lớn hay các bụi cây nhiều lá cũng không được dùng đến, mà nụ lá, nụ hoa được ưa thích hơn. Lý do của điều này là vì trong khi ở trạng thái nụ, vẻ đẹp của cành hoa không bị che khuất và trong khi dùng các nụ, người ngắm hoa có được niềm vui là ngắm nhìn chúng nở ra từ từ, chậm chạp… Như vậy nghệ thuật cắm hoa phải mang theo ý nghĩa phát triển liên tục trong đời sống và phải diễn tả sinh lực của cuộc sống.
Tại Nhật Bản có rất nhiều trường phái cắm hoa nghệ thuật khác nhau : cổ điển nhất là phái Rikka, nổi tiếng và coi như hoàn chỉnh nhất là Ikebana. Từ đó xuất ra hai nhánh lớn là Nageire và Moribana cận đại
Các trường phái thông thường:
Rikka (Lập hoa ): thế kỷ XII, Sengyô quy định vào năm 1462. Dùng để dâng lễ tôn giáo – hoa cắm theo hình tam giác, gồm 7 (cổ truyền) hoặc 9 (từ thế kỷ XVIII).
Nageire hay Heira (Thêm Hoa ): đây là một hình thức thanh lọc từ phái Rikka. Trường phái này bỏ đi những đường thẳng để tạo cho toàn thể bố cục một hình thái tự nhiên hơn.
Chabana: (hoa trà) Nghệ thuật cắm hoa cho những buổi trà đạo. Bình hoa không theo đúng quy thức của phái Rikka.
Seika: Thế kỷ thứ XVII – 2 loại thảo mộc – nghệ thuật cắm hoa dựa trên thuyết Tam Tài.
Shôka (Sinh Hoa ): Thế kỷ XVIII – phái Rikka giản lược – chịu ảnh hưởng Khổng giáo, dựa trên thuyết Tam Tài.
Moribana (Hợp Hoa ): Thế kỷ XIX – do Ushin Ohara sáng lập (1861.1914). Trường phái này cho phép dùng hoa của tây phương. dòng phái là nguồn gốc của nhiều trào lưu tân tiến. Có thể phân chia thành hai dòng lớn dựa theo kỹ thuật áp dụng. Sự phân chia này chỉ có tính cách lý thuyết. Hai dòng lớn này là “thiên nhiên” và “tân tiến”. Dòng “thiên nhiên” tôn trọng thảo hoa và mùa hơn là dòng “tân tiến”. Trong những bố cục, có thể dùng (Compoto) hay không (Nageire) chân đinh để cắm hoa. Dòng “tân tiến” thường tác động trên khối lượng và thể tích.
Trường phái Ikenobo giảng dạy những nguyện tắc của phái Rikka, trở thành trường phái Ikebana tiền phong và cổ cựu nhất. Trường phái này được Ono no Imoko thành lập vào năm 607 sau khi mãn nhiệm chức vụ sứ thần Nhật Bản tại Trung Hoa. Ono no Imoko là sứ thần của nữ hoàng Toyomike Kashikiya-hime (554-639) tại Trung Hoa đời nhà Tùy.
Trường phái này được phát triển tột bực vào thế kỷ thứ XVI, được giản dị hóa vào thế kỷ thứ XVII với trường phái Seikka chỉ dùng không hơn 2 loại hoa thảo. Ikebana không ngừng bành trướng ảnh hưởng và số môn đồ trong suốt triều đại Muromachi (1333 – 1574)
Vào thế kỷ thứ XV, quyển thư luận đầu tiên về Ikebana (Sendensho) ra đời, theo đó là quyển Senno Kudden vào thế kỷ thứ XVI với khái niệm phong cảnh toàn diện.
Một khái niệm khác được phát triển song hành bởi trường phái Nageire (“thêm hoa”) khuyến khích sự trở về với tinh thần thiêng liêng, giản dị và tiết độ. Khái niệm Wabi thường được tượng trưng bằng của một nhánh hoa độc nhất trong một chậu hoa bằng đất nung
Ikebana
Bất cứ ai yêu thích nghệ thuật cắm hoa thì không thể nào không biết đến danh từ Ikebana,bởi vì đây là trường phái lớn nhất và cũng là hoàn chỉnh nhất.
Danh từ Ikebana hay Ka-do (hoa đạo) xuất phát từ tiếng Nhật hikeru, làm sinh động, và hana, hoa. Danh từ này có thể tạm dịch “nghệ thuật cắm hoa”.
Ikebana là một nghệ thuật mà trong đó sự sắp xếp các thành phần của bó hoa được phối trí theo một biểu tượng chính xác, hệ truyền từ những nghi lễ Phật Giáo, để qua tính cách mỹ thuật, tìm đến sự tập trung tinh thần, nhằm mục đích hòa hợp vào cái mà người Nhật gọi “tâm hoa”. Có lẽ nguồn gốc Ikebana xuất phát từ những nghi lễ dâng lên các đấng thần linh bên Ấn Độ, được truyền qua Trung Hoa, Đại Hàn trước khi vào đến Nhật.
Những nguyên tắc căn bản của Ikebana được bắt đầu thiết lập vào thế kỷ thứ VI, cùng lúc với Phật Giáo. Vào thời đó, thuật cắm hoa chưa được gọi là Ikebana và chưa được quy tắc hóa, có liên hệ mật thiết với Phật Giáo. Vì theo truyền thống nghi lễ Phật Giáo, người ta dâng hoa để cúng Phật. Thế nên, các nhà sư thường cắm những bó hoa để trang hoàng bàn thờ.
Nghệ thuật này vào thời đó chỉ dành riêng cho các nhà sư, không nhằm mục tiêu thẩm mỹ mà có những nguyên tắc tôn giáo sau :
- hoà hợp giữa người và thiên nhiên;nguyên lý âm và dương.
- ý niệm vô thường và tái sinh;
- Theo thuyết tam tài của Khổng giáo (thiên-địa-nhân)
- Ikebana liên tục phát triển qua từng thế kỷ và dần dần phụ nữ được tham dự vào.Đến thế kỷ thứ XVI cho phép dùng thêm nhiều loại hoa và số trường phái tăng dần kể từ thế kỷ thứ XIX.
Ikebana có 3 dòng: Ikenobo, Ohara và Sogetsu. Ikenobo là dòng cổ nhất và cũng là truyền thống nhất. Các tác phẩm Ohara là sự thể hiện tình cảm, cảm xúc của nghệ nhân. Moribana là cách cắm hoa theo dòng Ohara trong bình thấp, phẳng, là một phá cách cho Ikebana theo xu hướng hiện đại hơn. Những nghệ nhân thuộc dòng Ohara thường có 4 cách cắm hoa, bao gồm: thiết kế theo màu sắc, đường nét, hiệu quả tổng hợp và thiết kế trừu tượng. . Khía cạnh được chú ý nhiều nhất của Sogetsu là màu sắc và đường nét. Cũng giống như các dòng khác, mục đích của Sogetsu là khai mở cái đẹp độc nhất của mỗi cành hoa. Nhìn chung, sự tỉ mỉ, cầu kỳ của nghệ nhân Ikebana và cách sắp xếp các cành hoa đã làm nên nét đẹp độc đáo cho môn nghệ thuật
Cách cắm theo Moribana
Moribana là cách cắm hoa bằng bát hay điã bẹt.Đôi khi ta cũng có thể dùng rổ,rá bằng mây tre hay những ống tre để tạo ấn tượng.Loại cắm này phần lớn dùng bình có chiều rộng lớn hơn chiều cao .Chú ý đừng dùng những bình có màu sắc sặc sỡ hay kiểu cách ,vì chúng ta chưng hoa là chủ yếu chứ không phải trưng bình .
Moribana là lối cắm hoa đơn giản nhất trong nghệ thuật cắm hoa của Nhật ,chúng ta cắm từ 3 đến 5 cành trở nên (số cành lá hoặc hoa phải là số lẻ )
Có một trang mạng VN đã nêu :Moribana không phái là trường phái dùng trong trà đạo và không được dùng trong các nghi lễ.Nhưng theo mình thì có lẽ có một sự nhầm lẫn nào đó ,vì trước khi viết nên những dòng này ,kẻ viết đã phải tra cứu và đọc rất kỹ cuốn sách Introducing Ikebana của Meikof Kasuya được dich sang anh ngữ và xuất bản năm 1969,thì không có mục nào đề cập đến vấn đề trên.Chỉ tới nhánh Free styte hay phái cấp tiến Shogetsu thì mới nghiêm cấm cắm ở những nơi trang nghiêm mà thôi .
Danh từ chuyên môn :
__ Shim : Thiên ,cành chính tượng trưng cho trời .Ta chọn cành to và chắc
__ Soe : Nhân ,cành này chỉ được dài bắng 2/3 cành chính mà thôi.
__ Tai hay Hikae :Điạ ,là cành ngắn nhất thường cắm lệch qua bên cạnh
__ Juskin :cành phụ
Qui tắc:
___ Bình hoa sau khi cắm phải nổi rõ ba điểm tượng trưng qua 3 cành chính
___ Dù cắm kiểu nào hay dạng nào ,những cành chính phải tạo ra hình tam giác
1_-Dạng thẳng đứng (Upright Form )
2__ Dạng nghiêng (Slanting form )
**** Đặt đế ghim (kenzan ) ở góc của bình hoa
**** cách cắm naỳ đòi hỏi các cành lá phải uốn cho mềm mại .Lúc đầu có thể bạn sẽ chưa quen nên cần phải uốn nhè nhẹ tránh khỏi gẫy các cành.
3__ Dạng nằm (Flat Form )
Đây là dạng cắm cần sự tưởng tượng phong phú vì nó diễn tả một không gian thu nhỏ ,hơn nữa đòi hỏi sự khéo léo sắp xếp để bình hoa có thể nhìn toàn diện từ mọi phía .Bình cắm là những bình dẹp miệng rộng ,các cành nhánh hoa lá đều ngắn và xử dụng nhiều đế ghim hay hai bình cắm hoa.Nhưng bạn vẫn nhớ một điều :cho dù các cành có ngắn hay hai bình hoa chăng nữa nhưng bạn vẫn phải giữ đúng qui tắc ,các cành vẫn là số lẻ và vẫn tạo thành hình tam giác
( vẫn còn nhiều ) |
|