hungvinhson
16-11-2010, 09:52 PM
PHƯƠNG PHÁP TRA CỨU KINH THÁNH
PHẦN II
Lm. Joakim Hà Ngọc Phú, CSsR
LỜI NGỎ
“Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Ki-tô” (St. Jerome).
Tập tài liệu nhỏ này chỉ nhắm giúp Các Bạn thêm yêu mến và thích thú học hỏi Lời Chúa. Phương pháp này tạm được gọi là “nhảy dù.” Bạn hãy tưởng tượng Bạn đang nhảy dù khỏi một chiếc máy bay từ trên trời cao. Khi còn ở trên cao, Bạn sẽ chỉ thấy một cảnh không gian rộng lớn bên dưới, nhưng khi càng giảm độ cao, Bạn càng nhìn rõ từng chi tiết ở bên dưới hơn. Càng giảm độ cao, Bạn càng nhìn thấy nhều chi tiết hơn. Chúng tôi hy vọng phương pháp đơn giản này sẽ giúp Bạn thấy rằng học Kinh Thánh thật sự không khó khăn như nhiều người tưởng. Trái lại, Kinh Thánh được sắp xếp thật đơn giản và dễ nhớ. Bây giờ, xin mời Bạn bắt đầu cầm lấy “chìa khóa” và mở cửa vào thế giới kỳ diệu của Lời Chúa! Xin Chúa Thánh Thần và Đức Mẹ hướng dẫn Bạn!
PHẦN II.
5. DỤ NGÔN
Giải thích về màu sắc (theo nguyên tắc phối màu):
a. Những truyền thống đơn lẻ:
Những màu sau đây dùng cho những từ, câu hoặc những câu chỉ có trong một Tin Mừng mà thôi, không có trong các Tin Mừng khác.
Mát-thêu(đỏ) Mác-cô(vàng) Lu-ca(xanh da trời)
b. Những truyền thống đi đôi:
Những màu sau dùng cho những từ, câu hoặc những câu xuất hiện trong hai Tin Mừng mà không xuất hiện trong Tin Mừng thứ ba (so sánh Nhất Lãm).
Mát-thêu + Mác-cô
đỏ + vàng = cam Mác-cô + Lu-ca
vàng + xanh = xanh lá cây
6.
Mát-thêu + Lu-ca (Q)
đỏ + xanh da trời = tím
c. Những truyền thống bộ ba:
Màu bút chì hay màu đen dùng cho những gì xuất hiện cả trong ba Tin Mừng Nhất Lãm.
Mát-thêu + Mác-cô + Lu-ca
5.1. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH TRONG MÁC-CÔ
DỤ NGÔN Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Áo mới-vải cũ và rượu mới-bình da cũ Mc 2:21-22 Mt 9:16-17 Lc 5:36-39 Tinh thần mới trong trái tim không sức sống
Người mạnh Mc 3:27 Mt 12:29 Lc 11:21 Sức mạnh của Chúa Giê-su.
Người gieo giống Mc 4:3-8 Mt 13:3-9 Lc 8:5-8 Các thái độ lắng nghe Lời Chúa.
[tại sao Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mc 4:10-12 Mt 13:10-17 Lc 8:9-10
[giải thích dụ ngôn người gieo giống] Mc 4:13-20 Mt 13:18-23 Lc 8:11-15
Đèn để trên giá Mc 4:21 Mt 5:15 Lc 8:16; and Lc 11:33
[Những lời về dụ ngôn của Chúa Giê-su] Mc 4:22-25 Mt 10:26; 7:2; 13:12 Lc 8:17-18; 12:2; 6:38b
Hạt giống âm thầm lớn lên Mc 4:26-29 [cf. Mt 13:24-30] - Sự phát triển tiệm tiến của đạo
Hạt cải Mc 4:30-32 Mt 13:31-32 Lc 13:18-19 Sức lan tỏa mãnh liệt của Tin Mừng.
[việc Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mc 4:33-34 Mt 13:34-35 -
Muối Mc 9:50 Mt 5:13 Lc 14:34 Chức năng quan trọng của người tín hữu.
Các tá điền sát nhân Mc 12:1-11 Mt 21:33-44 Lc 20:9-18 Thái độ từ khước Chúa.
Nguyền rủa cây vả không sinh trái Mc 13:28-29 Mt 24:32-33 Lc 21:29-31 Bạc bẽo với ơn Chúa.
Người giữ cửa Mc 13:33-37 - [cf. Lc 12:35-38] Phải tỉnh thức.
Tổng cộng các dụ ngôn trong Mác-cô 10 Mt giữ lại tất cả ngoại trừ hai dụ ngôn Lc giữ lại tất cả ngoại trừ hai dụ ngôn
5.2. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH THÊM CÓ TRONG CẢ MÁT-THÊU VÀ LU-CA NHƯNG KHÔNG CÓ TRONG MÁC-CÔ (TỪ “Q”)
DỤ NGÔN
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Hai ngôi nhà: xây trên đá và trên cát - Mt 7:24-27 Lc 6:47-49 Đức tin
vững chắc và lung lay.
Những đứa trẻ chơi ở phố chợ - Mt 11:16-19 Lc 7:31-35
Những thái độ tin khác nhau.
Tà thần trở về nhà cũ - Mt 12:43-45 Lc 11:24-26 Nguy cơ tái phạm.
Kẻ trộm đêm khuya - Mt 24:43-44 Lc 12:39-40 Phải tỉnh thức.
Người đầy tớ trung tín - Mt 24:45-51 Lc 12:42-46 Phải tỉnh thức.
Làm hòa trước khi ra tòa - Mt 5:25-26 Lc 12:58-59 Mau chóng hòa giải.
Men trong bột - Mt 13:33 Lc 13:20-21 Ảnh hưởng mãnh liệt của đạo.
Tiệc cưới - Mt 22:1-10 Lc 14:16-24 Lòng khao khát đức công chính.
Con chiên lạc - Mt 18:12-13 Lc 15:3-7 Niềm vui hoán cải.
Những yến bạc - Mt 25:14-30 Lc 19:12-27 Sử dụng tài năng Chúa ban.
Tổng cộng các dụ ngôn từ nguồn “Q” - 10 10
5.3. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH THÊM TRONG MÁT-THÊU
NHƯNG KHÔNG CÓ TRONG MÁC-CÔ VÀ LU-CA
DỤ NGÔN
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Lúa và cỏ lùng - Mt 13:24-30 - Tốt và xấu cùng tồn tại cho đến tận thế.
[giải thích dụ ngôn lúa và cỏ lùng] - Mt 13:36-43 -
Kho báu - Mt 13:44 - Giá trị của Tin Mừng.
Ngọc quý - Mt 13:45-46 - Giá trị của Tin Mừng.
Chiếc lưới - Mt 13:47-48 - Hội Thánh hữu hình của Chúa.
Đầy tớ không biết thương xót - Mt 18:23-35 - Mối nguy hiểm của sự vô ơn.
Các đầy tớ làm vườn nho - Mt 20:1-16 - Lời mời gọi ở các thời điểm khác nhau.
Hai người con - Mt 21:28-32 - Thái độ bất nhất và lòng sám hối.
Khác dự tiệc cưới không mặc áo cưới - Mt 22:11-14 - Thái độ xứng đáng với Nước Trời.
10 cô trinh nữ - Mt 25:1-13 [cf. Lk 13:25] Phải tỉnh thức.
Chiên và dê - Mt 25:31-46 - Cuộc phán xét sau cùng.
Tổng cộng các dụ ngôn trong Mát-thêu - 10 -
5.4. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH THÊM TRONG LU-CA NHƯNG KHÔNG CÓ TRONG MÁC-CÔ VÀ MÁT-THÊU
DỤ NGÔN
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Hai người con - - Lc 7:41-43 Thái độ bất nhất và lòng sám hối.
Người Sa-ma-ri nhân hậu - - Lc 10:25-37 Lòng thương xót của Thiên Chúa.
Người bạn xin giúp đỡ nửa đêm - - Lc 11:5-8 Hiệu quả của lời cầu nguyện.
Người giàu có ngu ngốc - - Lc 12:16-21 Lòng đam mê vật chất.
Những người đầy tớ trung tín - - Lc 12:35-38 Sự tận tâm đáng tin tưởng.
Cây vả không sinh trái - - Lc 13:6-9 Sự bạc bẽo với ơn Chúa.
Cửa đóng - - Lc 13:24-30 Phải tỉnh thức.
Chọn chỗ nhất trong đám tiệc - - Lc 14:7-11 Thái độ khiêm tốn.
Người xây tháp và ông vua chuẩn bị ra trận - - Lc 14:28-32
Lo lắng cho tương lai vĩnh cửu.
Đồng bạc bị mất - - Lc 15:8-10 Niềm vui hoán cải.
Người cha nhân hậu - - Lc 15:11-32 Lòng thương xót của Thiên
Chúa dành cho tội nhân sám hối.
Người quản lý gian lận - - Lc 16:1-8 Lo lắng cho tương lai vĩnh cửu.
Người phú hộ và La-da-rô - - Lc 16:19-31 Quan tâm chia sẻ với người bất hạnh.
Phần thưởng của người đầy tớ - - Lc 17:7-10 Phục vụ cách khiêm tốn.
Thẩm phán bất công - - Lc 18:1-8 Hiệu quả của lời cầu nguyện kiên trì.
Người Pha-ri-sêu và người thu thuế - - Lc 18:9-14 Não trạng tự phụ và lòng khiêm tốn.
Phong vương - - Lc 19:12, 14, 15a, 27 Sự trừng phạt dành cho kẻ chống đối.
Tổng cộng dụ ngôn trong Lu-ca - - 17
Những hình ảnh tương tự dụ ngôn trong Gio-an
Từ “dụ ngôn” không xuất hiện lần nào trong Tin Mừng Thứ Tư. Tuy nhiên, Chúa Giê-su trong Gio-an lại dùng một số ẩn dụ và hình ảnh phần nào tương tự dụ ngôn trong Nhất Lãm. Đó là:
Người mục tử nhân lành (Ga 10:1-16)
Cây nho và cành nho (Ga 15:1-8)
5.5. DANH SÁCH ĐẦY ĐỦ CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH
TRONG MÁT-THÊU
DỤ NGÔN
Mát-thêu Mác-cô Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Muối Mt 5:13 Mc 9:50 Lc 14:34 Vai trò quan trọng của người tín hữu.
Đèn trên giá Mt 5:15 Mc 4:21 Lc 8:16; 11:33 Vai trò quan trọng của người tín hữu.
Làm hòa trước khi ra tòa Mt 5:25-26 - Lc 12:58-59 Mau chóng hòa giải.
Hai ngôi nhà Mt 7:24-27 - Lc 6:47-49 Đức tin vũng chắc và lung lay.
Áo mới-vải cũ và rượu mới-bình da cũ Mt 9:16-17 Mc 2:21-22 Lc 5:36-39 Tinh thần mới trong trái tim không sức sống.
Đám trẻ ngoài phố chợ Mt 11:16-19 - Lc 7:31-35 Các thái độ tin khác nhau.
Người mạnh Mt 12:29 Mc 3:27 Lc 11:21 Sức mạnh tuyệt đối của Chúa.
Tà thần trở về nhà cũ Mt 12:43-45 - Lc 11:24-26 Nguy cơ tái phạm.
Người gieo giống và hạt giống Mt 13:3-9 Mc 4:3-8 Lc 8:5-8 Những thái độ lắng nghe Lời Chúa.
[tại sao Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mt 13:10-17 Mc 4:10-12 Lc 8:9-10
[giải thích dụ ngôn] Mt 13:18-23 Mc 4:13-20 Lc 8:11-15
Lúa và cỏ lùng Mt 13:24-30 [cf. Mc 4:26-29] - Tốt và xấu cùng tồn tại đến tận thế.
Hạt cải Mt 13:31-32 Mc 4:30-32 Lc 13:18-19 Sức lan tỏa mãnh liệt của Tin Mừng.
Men trong bột Mt 13:33 - Lc 13:20-21 Ảnh hưởng mãnh liệt của đạo.
[việc Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mt 13:34-35 Mc 4:33-34 -
[Giải thích lúa và cỏ lùng] Mt 13:36-43 - -
Kho tàng Mt 13:44 - - Giá trị của Tin Mừng.
Ngọc quý Mt 13:45-46 - - Giá trị của Tin Mừng.
Chiếc lưới Mt 13:47-48 - - Hội Thánh hữu hình của Chúa.
Con chiên lạc Mt 18:12-13 - Lc 15:3-7 Niềm vui hoán cải.
Người đầy tớ không biết xót thương Mt 18:23-35 - - Nguy cơ của thái độ vô ơn.
Những người thợ làm vườn nho Mt 20:1-16 - - Thái độ từ khước Chúa Giê-su.
Hai người con Mt 21:28-32 - - Thái độ bất nhất và lòng sám hối.
Những tá điền xấu xa Mt 21:33-44 Mc 12:1-11 Lc 20:9-18
Thái độ từ khước Chúa Giê-su.
Tiệc cưới Mt 22:1-10 - Lc 14:16-24 Nước Trời dành cho mọi người.
Khác dự tiệc cưới không mặc áo cưới Mt 22:11-14 - - Thái độ xứng đáng với Nước Trời.
Nguyền rủa cây vả không trái Mt 24:32-33 Mc 13:28-29 Lc 21:29-31
Bạc bẽo với ơn Chúa.
Kẻ trộm ban đêm Mt 24:43-44 - Lc 12:39-40 Phải tỉnh thức.
Người đầy tớ được trao nhiệm vụ quản lý Mt 24:45-51 - Lc 12:42-46
Thái độ trung tín đáng tin tưởng.
Mười cô trinh nữ Mt 25:1-13 - [cf. Lc 13:25] Phải tỉnh thức.
Những yến bạc Mt 25:14-30 - Lc 19:12-27 Phát huy tài năng Chúa ban.
Chiên và cừu Mt 25:31-46 - - Cuộc phán xét sau cùng.
Tổng cộng dụ ngôn trong Mát-thêu 28 - -
5.6. DANH SÁCH ĐẦY ĐỦ DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH TRONG LU-CA
DỤ NGÔN
Lu-ca Mác-cô Mát-thêu
SỨ ĐIỆP
Vải mới-áo cũ và rượu mới-bình da cũ Lc 5:36-39 Mc 2:21-22 Mt 9:16-17 Tinh thần mới trong trái tim không sức sống.
Hai ngôi nhà Lc 6:47-49 - Mt 7:24-27 Đức tin vững chắc và lung lay.
Đám trẻ chơi ở phố chợ Lc 7:31-35 - Mt 11:16-19 Những lập trường tin khác nhau.
Hai con nợ Lc 7:41-43 - - Lòng biết ơn vì được tha thứ.
Người gieo giống Lc 8:5-8 Mc 4:3-8 Mt 13:3-9 Những thái độ lắng nghe Lời Chúa.
[tại sao Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Lc 8:9-10 Mc 4:10-12 Mt 13:10-17
[giải thích dụ ngôn] Lc 8:11-15 Mc 4:13-20 Mt 13:18-23
Đèn trên giá Lc 8:16 [cf. 11:33] Mc 4:21 Mt 5:15 Sứ mạng của người tín hữu.
[những câu nói khác của Chúa Giê-su về dụ ngôn] Lc 8:17-18 [cf. 12:2] Mc 4:22, 24a, 25 Mt 10:26; 13:12
Người Sa-ma-ri nhân hậu Lc 10:25-37 - - Lòng thương xót của Thiên Chúa.
Người bạn xin giúp đỡ nửa đêm Lc 11:5-8 - - Hiệu quả lời cầu nguyện.
Người mạnh Lc 11:21 Mc 3:27 Mt 12:29 Sức mạnh tuyệt đối của Chúa.
Tà thần trở về nhà cũ Lc 11:24-26 - Mt 12:43-45 Nguy cơ tái phạm.
Đèn trên giá Lc 11:33 [cf. 8:16] Mc 4:21 Mt 5:15 Sứ mạng của người tín hữu.
Người giàu có ngu ngốc Lc 12:16-21 - - Thái độ ham mê vật chất.
Những đầy tớ trung tín Lc 12:35-38 [cf. Mc 13:33-37] - Phải tỉnh thức.
Kẻ trộm ban đêm Lc 12:39-40 - Mt 24:43-44 Phải tỉnh thức.
Người đầy tớ được trao quyền quản lý Lc 12:42-46 - Mt 24:45-51
Thái độ tận tâm đáng tin tưởng.
Làm hòa trước khi ra tòa Lc 12:58-59 - Mt 5:25-26 Mau chóng hòa giải.
Cây vả không sinh trái Lc 13:6-9 - - Bạc bẽo với ơn Chúa.
Hạt cải Lc 13:18-19 Mc 4:30-32 Mt 13:31-32 Sức lan tỏa mãnh liệt của Tin Mừng.
Men trong bột Lc 13:20-21 - Mt 13:33 Ảnh hưởng mãnh liệt của đạo.
Cửa đóng Lc 13:24-30 - [cf. Mt 25:10-12] Thiên Chúa ruồng bỏ người Do-thái bất trung và kêu mời dân ngoại đón nhận ơn cứu độ.
Chọn chỗ ngồi trong đám tiệc Lc 14:7-11 - - Thái độ khiêm tốn.
Bữa tiệc nhà vua Lc 14:16-24 - Mt 22:1-10 Nước Trời dành cho mọi người.
Người xây tháp và ông vua chuẩn bị ra trận Lc 14:28-32 - - Lo lắng cho tương lai vĩnh cửu.
Muối Lc 14:34 Mc 9:50 Mt 5:13 Sứ mạng của người tín hữu.
Con chiên lạc Lc 15:3-7 - Mt 18:12-13 Niềm vui hoán cải.
Đồng tiền đánh mất Lc 15:8-10 - - Niềm vui hoán cải.
Người cha nhân hậu Lc 15:11-32 - - Lòng thương xót của Thiên Chúa.
Quản gia bất lương Lc 16:1-8 - - Lo lắng cho tương lai vĩnh cứu.
Phú hộ và La-da-rô Lc 16:19-31 - - Quan tâm giúp đỡ người bất hạnh
Phần thưởng của người đầy tớ Lc 17:7-10 - - Phục vụ khiêm tốn.
Thẩm phán bất lương Lc 18:1-8 - - Hiệu quả của lời cầu nguyện kiên trì.
Pha-ri-sêu và người thu thuế Lc 18:9-14 - - Não trạng tự phụ và lòng khiêm tốn.
Những yến bạc Lc 19:12-27 - Mt 25:14-30 Phát huy tài năng Chúa ban.
Vua được phong vương Lc 19:12, 14, 15a, 27 - - Trừng phạt kẻ chống đối.
Những tá điền xấu xa Lc 20:9-18 Mc 12:1-11 Mt 21:33-44
Người Do-thái từ khước Chúa.
Nguyền rủa cây vả không sinh trái Lc 21:29-31 Mc 13:28-29 Mt 24:32-33 Bạc bẽo với ơn Chúa.
Tổng cộng dụ ngôn trong Lu-ca 36 - -
6. NHỮNG CÂU CHUYỆN PHÉP LẠ TRONG TÂN ƯỚC
BẢNG SO SÁNH CÁC PHÉP LẠ TRONG TIN MỪNG
Chữa lành
TRÌNH THUẬT
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Chữa lành mẹ vợ ông Si-mon 1:29-31 8:14-15 4:38-39 –
Chữa lành người phong hủi 1:40-45 8:1-4 5:12-16 –
Chữa lành đầy tớ viên bách quản – 8:5-13 7:1-10 –
Chữa lành người bại liệt 2:1-12 9:1-8 5:17-26 [cf. 5:1-18]
Chữa lành người bại tay 3:1-6 12:9-14 6:6-11 –
Chữa lành người đàn bà băng huyết 5:25-34 9:19-22 8:43-
48 –
Chữa lành hai người mù – 9:27-31 – –
Chữa lành con gái người đàn bà Phê-ni-xi-a 7:24-30
15:21-28 – –
Chữa lành người câm điếc 7:31-37 – – –
Cho người mù ở Bết-sai-đa nhìn thấy 8:22-26 – – –
Chữa lành người đàn bà lưng còng suốt 18 năm – – 13:10-17 –
Chữa lành người mắc bệnh phù thủng – – 14:1-6 –
Chữa lành 10 người phong hủi – – 17:11-19 –
Cho 1 (hoặc 2) người mù ở Giê-ri-khô nhìn thấy 10:46-52 20:29-34 18:35-43 [cf. 9:1-41]
Chữa lành con trai viên quan ở Ca-na – – – 4:46-54
Chữa lành người đàn ông ở hồ Bết-sai-đa – – – 5:2-47
Cho người mù từ khi mới sinh được nhìn thấy – – – 9:1-41
Chữa lành cho tên đầy tớ bị chém đứt tai [14:47] [26:51-
54] 22:49-51 [18:10]
Những phép lạ phục hồi
TRÌNH THUẬT Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Cho con trai đã chết của bà góa thành Na-in sống lại – – 7:11-17 –
Cho con gái của ông Gai-ô sống lại 5:21-24,35-43 9:18-19,23-26 8:40-42,49-56 –
Cho La-da-rô thành Bê-ta-ni-a sống lại – – – 11:1-44
Những phép lạ trên thiên nhiên
TRÌNH THUẬT Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Mẻ cá lạ lùng ở biển hồ Ga-li-lê – – 5:1-11 [cf. 21:1]
Dẹp yên gió bão ở biển hồ Ga-li-lê 4:35-41 8:23-27 8:22-25 –
Phép lạ hóa bánh ra nhiều nuôi 5.000 người ăn 6:32-44 14:13-21 9:10b-17 6:1-15
Đi trên mặt biển 6:45-52 14:22-33 – 6:16-21
Phép lạ hóa bánh ra nhiều nuôi 4.000 người ăn 8:1-10 15:32-39 – –
Lấy tiền từ miệng cá – 17:24-27 – –
Nguyền rủa cây vả gần Bê-ta-ni 11:12-14 21:18-19 – –
Hóa nước thành rượu tại tiệc cưới ở Ca-na – – – 2:1-11
Mẻ cá lạ lùng ở biển hồ Ti-bê-ri-a – – [cf. 5:1] 21:1-14
Những trình thuật tóm tắt sứ vụ của Chúa Giê-su
TRÌNH THUẬT Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Chúa Giê-su công bố năm Hồng ân (x. Is 61:1-2) – – 4:16-21 –
Câu ngạn ngữ “Bác sĩ ơi, hãy chữa mình.” – – 4:23 –
Nhiều người được chữa lành và trừ quỷ trong một buổi tối 1:32-34 8:16-17 4:40-41 –
Một bản tóm tắt ngắn 1:39 4:23 [cf. 5:15] –
Chúa Giê-su chữa lành nhiều người ở bờ biển Ga-li-lê 3:10-12 4:24-25 [cf. 12:15-16] 6:17-19 –
Câu trả lời cho âu hỏi của ông Gio-an Tẩy Giả – 11:2-6 7:18-23 –
Cuộc tranh luận về Bê-en-dê-bun 3:22-30 12:24-29 [cf. 9:32-34] 11:15-22 [cf. 8:37-59]
Chúa Giê-su rao giảng và chữa lành [cf. 6:6] 9:35 [cf. 8:1] –
Các phép lạ chữa lành tại Gê-nê-xa-rét 6:53-56 14:34-36 – [cf. 6:22-25]
Chúa Giê-su chữa nhiều người [cf. 7:31-37] 15:29-31 – –
Chúa Giê-su chữa người mù và què trong Đền thờ – 21:14 – –
Đại Lễ kính Hai Thánh Tông Đồ Phê-rô và Phao-lô 2010
LM. Joakim Hà Ngọc Phú, DCCT
PHẦN II
Lm. Joakim Hà Ngọc Phú, CSsR
LỜI NGỎ
“Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Ki-tô” (St. Jerome).
Tập tài liệu nhỏ này chỉ nhắm giúp Các Bạn thêm yêu mến và thích thú học hỏi Lời Chúa. Phương pháp này tạm được gọi là “nhảy dù.” Bạn hãy tưởng tượng Bạn đang nhảy dù khỏi một chiếc máy bay từ trên trời cao. Khi còn ở trên cao, Bạn sẽ chỉ thấy một cảnh không gian rộng lớn bên dưới, nhưng khi càng giảm độ cao, Bạn càng nhìn rõ từng chi tiết ở bên dưới hơn. Càng giảm độ cao, Bạn càng nhìn thấy nhều chi tiết hơn. Chúng tôi hy vọng phương pháp đơn giản này sẽ giúp Bạn thấy rằng học Kinh Thánh thật sự không khó khăn như nhiều người tưởng. Trái lại, Kinh Thánh được sắp xếp thật đơn giản và dễ nhớ. Bây giờ, xin mời Bạn bắt đầu cầm lấy “chìa khóa” và mở cửa vào thế giới kỳ diệu của Lời Chúa! Xin Chúa Thánh Thần và Đức Mẹ hướng dẫn Bạn!
PHẦN II.
5. DỤ NGÔN
Giải thích về màu sắc (theo nguyên tắc phối màu):
a. Những truyền thống đơn lẻ:
Những màu sau đây dùng cho những từ, câu hoặc những câu chỉ có trong một Tin Mừng mà thôi, không có trong các Tin Mừng khác.
Mát-thêu(đỏ) Mác-cô(vàng) Lu-ca(xanh da trời)
b. Những truyền thống đi đôi:
Những màu sau dùng cho những từ, câu hoặc những câu xuất hiện trong hai Tin Mừng mà không xuất hiện trong Tin Mừng thứ ba (so sánh Nhất Lãm).
Mát-thêu + Mác-cô
đỏ + vàng = cam Mác-cô + Lu-ca
vàng + xanh = xanh lá cây
6.
Mát-thêu + Lu-ca (Q)
đỏ + xanh da trời = tím
c. Những truyền thống bộ ba:
Màu bút chì hay màu đen dùng cho những gì xuất hiện cả trong ba Tin Mừng Nhất Lãm.
Mát-thêu + Mác-cô + Lu-ca
5.1. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH TRONG MÁC-CÔ
DỤ NGÔN Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Áo mới-vải cũ và rượu mới-bình da cũ Mc 2:21-22 Mt 9:16-17 Lc 5:36-39 Tinh thần mới trong trái tim không sức sống
Người mạnh Mc 3:27 Mt 12:29 Lc 11:21 Sức mạnh của Chúa Giê-su.
Người gieo giống Mc 4:3-8 Mt 13:3-9 Lc 8:5-8 Các thái độ lắng nghe Lời Chúa.
[tại sao Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mc 4:10-12 Mt 13:10-17 Lc 8:9-10
[giải thích dụ ngôn người gieo giống] Mc 4:13-20 Mt 13:18-23 Lc 8:11-15
Đèn để trên giá Mc 4:21 Mt 5:15 Lc 8:16; and Lc 11:33
[Những lời về dụ ngôn của Chúa Giê-su] Mc 4:22-25 Mt 10:26; 7:2; 13:12 Lc 8:17-18; 12:2; 6:38b
Hạt giống âm thầm lớn lên Mc 4:26-29 [cf. Mt 13:24-30] - Sự phát triển tiệm tiến của đạo
Hạt cải Mc 4:30-32 Mt 13:31-32 Lc 13:18-19 Sức lan tỏa mãnh liệt của Tin Mừng.
[việc Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mc 4:33-34 Mt 13:34-35 -
Muối Mc 9:50 Mt 5:13 Lc 14:34 Chức năng quan trọng của người tín hữu.
Các tá điền sát nhân Mc 12:1-11 Mt 21:33-44 Lc 20:9-18 Thái độ từ khước Chúa.
Nguyền rủa cây vả không sinh trái Mc 13:28-29 Mt 24:32-33 Lc 21:29-31 Bạc bẽo với ơn Chúa.
Người giữ cửa Mc 13:33-37 - [cf. Lc 12:35-38] Phải tỉnh thức.
Tổng cộng các dụ ngôn trong Mác-cô 10 Mt giữ lại tất cả ngoại trừ hai dụ ngôn Lc giữ lại tất cả ngoại trừ hai dụ ngôn
5.2. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH THÊM CÓ TRONG CẢ MÁT-THÊU VÀ LU-CA NHƯNG KHÔNG CÓ TRONG MÁC-CÔ (TỪ “Q”)
DỤ NGÔN
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Hai ngôi nhà: xây trên đá và trên cát - Mt 7:24-27 Lc 6:47-49 Đức tin
vững chắc và lung lay.
Những đứa trẻ chơi ở phố chợ - Mt 11:16-19 Lc 7:31-35
Những thái độ tin khác nhau.
Tà thần trở về nhà cũ - Mt 12:43-45 Lc 11:24-26 Nguy cơ tái phạm.
Kẻ trộm đêm khuya - Mt 24:43-44 Lc 12:39-40 Phải tỉnh thức.
Người đầy tớ trung tín - Mt 24:45-51 Lc 12:42-46 Phải tỉnh thức.
Làm hòa trước khi ra tòa - Mt 5:25-26 Lc 12:58-59 Mau chóng hòa giải.
Men trong bột - Mt 13:33 Lc 13:20-21 Ảnh hưởng mãnh liệt của đạo.
Tiệc cưới - Mt 22:1-10 Lc 14:16-24 Lòng khao khát đức công chính.
Con chiên lạc - Mt 18:12-13 Lc 15:3-7 Niềm vui hoán cải.
Những yến bạc - Mt 25:14-30 Lc 19:12-27 Sử dụng tài năng Chúa ban.
Tổng cộng các dụ ngôn từ nguồn “Q” - 10 10
5.3. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH THÊM TRONG MÁT-THÊU
NHƯNG KHÔNG CÓ TRONG MÁC-CÔ VÀ LU-CA
DỤ NGÔN
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Lúa và cỏ lùng - Mt 13:24-30 - Tốt và xấu cùng tồn tại cho đến tận thế.
[giải thích dụ ngôn lúa và cỏ lùng] - Mt 13:36-43 -
Kho báu - Mt 13:44 - Giá trị của Tin Mừng.
Ngọc quý - Mt 13:45-46 - Giá trị của Tin Mừng.
Chiếc lưới - Mt 13:47-48 - Hội Thánh hữu hình của Chúa.
Đầy tớ không biết thương xót - Mt 18:23-35 - Mối nguy hiểm của sự vô ơn.
Các đầy tớ làm vườn nho - Mt 20:1-16 - Lời mời gọi ở các thời điểm khác nhau.
Hai người con - Mt 21:28-32 - Thái độ bất nhất và lòng sám hối.
Khác dự tiệc cưới không mặc áo cưới - Mt 22:11-14 - Thái độ xứng đáng với Nước Trời.
10 cô trinh nữ - Mt 25:1-13 [cf. Lk 13:25] Phải tỉnh thức.
Chiên và dê - Mt 25:31-46 - Cuộc phán xét sau cùng.
Tổng cộng các dụ ngôn trong Mát-thêu - 10 -
5.4. CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH THÊM TRONG LU-CA NHƯNG KHÔNG CÓ TRONG MÁC-CÔ VÀ MÁT-THÊU
DỤ NGÔN
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Hai người con - - Lc 7:41-43 Thái độ bất nhất và lòng sám hối.
Người Sa-ma-ri nhân hậu - - Lc 10:25-37 Lòng thương xót của Thiên Chúa.
Người bạn xin giúp đỡ nửa đêm - - Lc 11:5-8 Hiệu quả của lời cầu nguyện.
Người giàu có ngu ngốc - - Lc 12:16-21 Lòng đam mê vật chất.
Những người đầy tớ trung tín - - Lc 12:35-38 Sự tận tâm đáng tin tưởng.
Cây vả không sinh trái - - Lc 13:6-9 Sự bạc bẽo với ơn Chúa.
Cửa đóng - - Lc 13:24-30 Phải tỉnh thức.
Chọn chỗ nhất trong đám tiệc - - Lc 14:7-11 Thái độ khiêm tốn.
Người xây tháp và ông vua chuẩn bị ra trận - - Lc 14:28-32
Lo lắng cho tương lai vĩnh cửu.
Đồng bạc bị mất - - Lc 15:8-10 Niềm vui hoán cải.
Người cha nhân hậu - - Lc 15:11-32 Lòng thương xót của Thiên
Chúa dành cho tội nhân sám hối.
Người quản lý gian lận - - Lc 16:1-8 Lo lắng cho tương lai vĩnh cửu.
Người phú hộ và La-da-rô - - Lc 16:19-31 Quan tâm chia sẻ với người bất hạnh.
Phần thưởng của người đầy tớ - - Lc 17:7-10 Phục vụ cách khiêm tốn.
Thẩm phán bất công - - Lc 18:1-8 Hiệu quả của lời cầu nguyện kiên trì.
Người Pha-ri-sêu và người thu thuế - - Lc 18:9-14 Não trạng tự phụ và lòng khiêm tốn.
Phong vương - - Lc 19:12, 14, 15a, 27 Sự trừng phạt dành cho kẻ chống đối.
Tổng cộng dụ ngôn trong Lu-ca - - 17
Những hình ảnh tương tự dụ ngôn trong Gio-an
Từ “dụ ngôn” không xuất hiện lần nào trong Tin Mừng Thứ Tư. Tuy nhiên, Chúa Giê-su trong Gio-an lại dùng một số ẩn dụ và hình ảnh phần nào tương tự dụ ngôn trong Nhất Lãm. Đó là:
Người mục tử nhân lành (Ga 10:1-16)
Cây nho và cành nho (Ga 15:1-8)
5.5. DANH SÁCH ĐẦY ĐỦ CÁC DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH
TRONG MÁT-THÊU
DỤ NGÔN
Mát-thêu Mác-cô Lu-ca
SỨ ĐIỆP
Muối Mt 5:13 Mc 9:50 Lc 14:34 Vai trò quan trọng của người tín hữu.
Đèn trên giá Mt 5:15 Mc 4:21 Lc 8:16; 11:33 Vai trò quan trọng của người tín hữu.
Làm hòa trước khi ra tòa Mt 5:25-26 - Lc 12:58-59 Mau chóng hòa giải.
Hai ngôi nhà Mt 7:24-27 - Lc 6:47-49 Đức tin vũng chắc và lung lay.
Áo mới-vải cũ và rượu mới-bình da cũ Mt 9:16-17 Mc 2:21-22 Lc 5:36-39 Tinh thần mới trong trái tim không sức sống.
Đám trẻ ngoài phố chợ Mt 11:16-19 - Lc 7:31-35 Các thái độ tin khác nhau.
Người mạnh Mt 12:29 Mc 3:27 Lc 11:21 Sức mạnh tuyệt đối của Chúa.
Tà thần trở về nhà cũ Mt 12:43-45 - Lc 11:24-26 Nguy cơ tái phạm.
Người gieo giống và hạt giống Mt 13:3-9 Mc 4:3-8 Lc 8:5-8 Những thái độ lắng nghe Lời Chúa.
[tại sao Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mt 13:10-17 Mc 4:10-12 Lc 8:9-10
[giải thích dụ ngôn] Mt 13:18-23 Mc 4:13-20 Lc 8:11-15
Lúa và cỏ lùng Mt 13:24-30 [cf. Mc 4:26-29] - Tốt và xấu cùng tồn tại đến tận thế.
Hạt cải Mt 13:31-32 Mc 4:30-32 Lc 13:18-19 Sức lan tỏa mãnh liệt của Tin Mừng.
Men trong bột Mt 13:33 - Lc 13:20-21 Ảnh hưởng mãnh liệt của đạo.
[việc Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Mt 13:34-35 Mc 4:33-34 -
[Giải thích lúa và cỏ lùng] Mt 13:36-43 - -
Kho tàng Mt 13:44 - - Giá trị của Tin Mừng.
Ngọc quý Mt 13:45-46 - - Giá trị của Tin Mừng.
Chiếc lưới Mt 13:47-48 - - Hội Thánh hữu hình của Chúa.
Con chiên lạc Mt 18:12-13 - Lc 15:3-7 Niềm vui hoán cải.
Người đầy tớ không biết xót thương Mt 18:23-35 - - Nguy cơ của thái độ vô ơn.
Những người thợ làm vườn nho Mt 20:1-16 - - Thái độ từ khước Chúa Giê-su.
Hai người con Mt 21:28-32 - - Thái độ bất nhất và lòng sám hối.
Những tá điền xấu xa Mt 21:33-44 Mc 12:1-11 Lc 20:9-18
Thái độ từ khước Chúa Giê-su.
Tiệc cưới Mt 22:1-10 - Lc 14:16-24 Nước Trời dành cho mọi người.
Khác dự tiệc cưới không mặc áo cưới Mt 22:11-14 - - Thái độ xứng đáng với Nước Trời.
Nguyền rủa cây vả không trái Mt 24:32-33 Mc 13:28-29 Lc 21:29-31
Bạc bẽo với ơn Chúa.
Kẻ trộm ban đêm Mt 24:43-44 - Lc 12:39-40 Phải tỉnh thức.
Người đầy tớ được trao nhiệm vụ quản lý Mt 24:45-51 - Lc 12:42-46
Thái độ trung tín đáng tin tưởng.
Mười cô trinh nữ Mt 25:1-13 - [cf. Lc 13:25] Phải tỉnh thức.
Những yến bạc Mt 25:14-30 - Lc 19:12-27 Phát huy tài năng Chúa ban.
Chiên và cừu Mt 25:31-46 - - Cuộc phán xét sau cùng.
Tổng cộng dụ ngôn trong Mát-thêu 28 - -
5.6. DANH SÁCH ĐẦY ĐỦ DỤ NGÔN VÀ HÌNH ẢNH TRONG LU-CA
DỤ NGÔN
Lu-ca Mác-cô Mát-thêu
SỨ ĐIỆP
Vải mới-áo cũ và rượu mới-bình da cũ Lc 5:36-39 Mc 2:21-22 Mt 9:16-17 Tinh thần mới trong trái tim không sức sống.
Hai ngôi nhà Lc 6:47-49 - Mt 7:24-27 Đức tin vững chắc và lung lay.
Đám trẻ chơi ở phố chợ Lc 7:31-35 - Mt 11:16-19 Những lập trường tin khác nhau.
Hai con nợ Lc 7:41-43 - - Lòng biết ơn vì được tha thứ.
Người gieo giống Lc 8:5-8 Mc 4:3-8 Mt 13:3-9 Những thái độ lắng nghe Lời Chúa.
[tại sao Chúa Giê-su dùng dụ ngôn] Lc 8:9-10 Mc 4:10-12 Mt 13:10-17
[giải thích dụ ngôn] Lc 8:11-15 Mc 4:13-20 Mt 13:18-23
Đèn trên giá Lc 8:16 [cf. 11:33] Mc 4:21 Mt 5:15 Sứ mạng của người tín hữu.
[những câu nói khác của Chúa Giê-su về dụ ngôn] Lc 8:17-18 [cf. 12:2] Mc 4:22, 24a, 25 Mt 10:26; 13:12
Người Sa-ma-ri nhân hậu Lc 10:25-37 - - Lòng thương xót của Thiên Chúa.
Người bạn xin giúp đỡ nửa đêm Lc 11:5-8 - - Hiệu quả lời cầu nguyện.
Người mạnh Lc 11:21 Mc 3:27 Mt 12:29 Sức mạnh tuyệt đối của Chúa.
Tà thần trở về nhà cũ Lc 11:24-26 - Mt 12:43-45 Nguy cơ tái phạm.
Đèn trên giá Lc 11:33 [cf. 8:16] Mc 4:21 Mt 5:15 Sứ mạng của người tín hữu.
Người giàu có ngu ngốc Lc 12:16-21 - - Thái độ ham mê vật chất.
Những đầy tớ trung tín Lc 12:35-38 [cf. Mc 13:33-37] - Phải tỉnh thức.
Kẻ trộm ban đêm Lc 12:39-40 - Mt 24:43-44 Phải tỉnh thức.
Người đầy tớ được trao quyền quản lý Lc 12:42-46 - Mt 24:45-51
Thái độ tận tâm đáng tin tưởng.
Làm hòa trước khi ra tòa Lc 12:58-59 - Mt 5:25-26 Mau chóng hòa giải.
Cây vả không sinh trái Lc 13:6-9 - - Bạc bẽo với ơn Chúa.
Hạt cải Lc 13:18-19 Mc 4:30-32 Mt 13:31-32 Sức lan tỏa mãnh liệt của Tin Mừng.
Men trong bột Lc 13:20-21 - Mt 13:33 Ảnh hưởng mãnh liệt của đạo.
Cửa đóng Lc 13:24-30 - [cf. Mt 25:10-12] Thiên Chúa ruồng bỏ người Do-thái bất trung và kêu mời dân ngoại đón nhận ơn cứu độ.
Chọn chỗ ngồi trong đám tiệc Lc 14:7-11 - - Thái độ khiêm tốn.
Bữa tiệc nhà vua Lc 14:16-24 - Mt 22:1-10 Nước Trời dành cho mọi người.
Người xây tháp và ông vua chuẩn bị ra trận Lc 14:28-32 - - Lo lắng cho tương lai vĩnh cửu.
Muối Lc 14:34 Mc 9:50 Mt 5:13 Sứ mạng của người tín hữu.
Con chiên lạc Lc 15:3-7 - Mt 18:12-13 Niềm vui hoán cải.
Đồng tiền đánh mất Lc 15:8-10 - - Niềm vui hoán cải.
Người cha nhân hậu Lc 15:11-32 - - Lòng thương xót của Thiên Chúa.
Quản gia bất lương Lc 16:1-8 - - Lo lắng cho tương lai vĩnh cứu.
Phú hộ và La-da-rô Lc 16:19-31 - - Quan tâm giúp đỡ người bất hạnh
Phần thưởng của người đầy tớ Lc 17:7-10 - - Phục vụ khiêm tốn.
Thẩm phán bất lương Lc 18:1-8 - - Hiệu quả của lời cầu nguyện kiên trì.
Pha-ri-sêu và người thu thuế Lc 18:9-14 - - Não trạng tự phụ và lòng khiêm tốn.
Những yến bạc Lc 19:12-27 - Mt 25:14-30 Phát huy tài năng Chúa ban.
Vua được phong vương Lc 19:12, 14, 15a, 27 - - Trừng phạt kẻ chống đối.
Những tá điền xấu xa Lc 20:9-18 Mc 12:1-11 Mt 21:33-44
Người Do-thái từ khước Chúa.
Nguyền rủa cây vả không sinh trái Lc 21:29-31 Mc 13:28-29 Mt 24:32-33 Bạc bẽo với ơn Chúa.
Tổng cộng dụ ngôn trong Lu-ca 36 - -
6. NHỮNG CÂU CHUYỆN PHÉP LẠ TRONG TÂN ƯỚC
BẢNG SO SÁNH CÁC PHÉP LẠ TRONG TIN MỪNG
Chữa lành
TRÌNH THUẬT
Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Chữa lành mẹ vợ ông Si-mon 1:29-31 8:14-15 4:38-39 –
Chữa lành người phong hủi 1:40-45 8:1-4 5:12-16 –
Chữa lành đầy tớ viên bách quản – 8:5-13 7:1-10 –
Chữa lành người bại liệt 2:1-12 9:1-8 5:17-26 [cf. 5:1-18]
Chữa lành người bại tay 3:1-6 12:9-14 6:6-11 –
Chữa lành người đàn bà băng huyết 5:25-34 9:19-22 8:43-
48 –
Chữa lành hai người mù – 9:27-31 – –
Chữa lành con gái người đàn bà Phê-ni-xi-a 7:24-30
15:21-28 – –
Chữa lành người câm điếc 7:31-37 – – –
Cho người mù ở Bết-sai-đa nhìn thấy 8:22-26 – – –
Chữa lành người đàn bà lưng còng suốt 18 năm – – 13:10-17 –
Chữa lành người mắc bệnh phù thủng – – 14:1-6 –
Chữa lành 10 người phong hủi – – 17:11-19 –
Cho 1 (hoặc 2) người mù ở Giê-ri-khô nhìn thấy 10:46-52 20:29-34 18:35-43 [cf. 9:1-41]
Chữa lành con trai viên quan ở Ca-na – – – 4:46-54
Chữa lành người đàn ông ở hồ Bết-sai-đa – – – 5:2-47
Cho người mù từ khi mới sinh được nhìn thấy – – – 9:1-41
Chữa lành cho tên đầy tớ bị chém đứt tai [14:47] [26:51-
54] 22:49-51 [18:10]
Những phép lạ phục hồi
TRÌNH THUẬT Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Cho con trai đã chết của bà góa thành Na-in sống lại – – 7:11-17 –
Cho con gái của ông Gai-ô sống lại 5:21-24,35-43 9:18-19,23-26 8:40-42,49-56 –
Cho La-da-rô thành Bê-ta-ni-a sống lại – – – 11:1-44
Những phép lạ trên thiên nhiên
TRÌNH THUẬT Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Mẻ cá lạ lùng ở biển hồ Ga-li-lê – – 5:1-11 [cf. 21:1]
Dẹp yên gió bão ở biển hồ Ga-li-lê 4:35-41 8:23-27 8:22-25 –
Phép lạ hóa bánh ra nhiều nuôi 5.000 người ăn 6:32-44 14:13-21 9:10b-17 6:1-15
Đi trên mặt biển 6:45-52 14:22-33 – 6:16-21
Phép lạ hóa bánh ra nhiều nuôi 4.000 người ăn 8:1-10 15:32-39 – –
Lấy tiền từ miệng cá – 17:24-27 – –
Nguyền rủa cây vả gần Bê-ta-ni 11:12-14 21:18-19 – –
Hóa nước thành rượu tại tiệc cưới ở Ca-na – – – 2:1-11
Mẻ cá lạ lùng ở biển hồ Ti-bê-ri-a – – [cf. 5:1] 21:1-14
Những trình thuật tóm tắt sứ vụ của Chúa Giê-su
TRÌNH THUẬT Mác-cô Mát-thêu Lu-ca Gio-an
Chúa Giê-su công bố năm Hồng ân (x. Is 61:1-2) – – 4:16-21 –
Câu ngạn ngữ “Bác sĩ ơi, hãy chữa mình.” – – 4:23 –
Nhiều người được chữa lành và trừ quỷ trong một buổi tối 1:32-34 8:16-17 4:40-41 –
Một bản tóm tắt ngắn 1:39 4:23 [cf. 5:15] –
Chúa Giê-su chữa lành nhiều người ở bờ biển Ga-li-lê 3:10-12 4:24-25 [cf. 12:15-16] 6:17-19 –
Câu trả lời cho âu hỏi của ông Gio-an Tẩy Giả – 11:2-6 7:18-23 –
Cuộc tranh luận về Bê-en-dê-bun 3:22-30 12:24-29 [cf. 9:32-34] 11:15-22 [cf. 8:37-59]
Chúa Giê-su rao giảng và chữa lành [cf. 6:6] 9:35 [cf. 8:1] –
Các phép lạ chữa lành tại Gê-nê-xa-rét 6:53-56 14:34-36 – [cf. 6:22-25]
Chúa Giê-su chữa nhiều người [cf. 7:31-37] 15:29-31 – –
Chúa Giê-su chữa người mù và què trong Đền thờ – 21:14 – –
Đại Lễ kính Hai Thánh Tông Đồ Phê-rô và Phao-lô 2010
LM. Joakim Hà Ngọc Phú, DCCT