GIÁO XỨ HẠNH THÔNG TÂY XƯA và NAY
Giáo xứ Hạnh Thông Tây
Xưa và Nay
Maria Vũ Loan
Kính coong...Cánh cửa nhà xứ mở ra. Vị linh mục tiễn đôi nam nữ ra về, giọng nói e ngại:
- Cả hai đứa con là công nhân, lương ít như thế thì sống đời hôn nhân có ổn không?
Hai bạn trẻ đang bối rối vì câu hỏi đó thì tôi nói chen vào:
- Kính thưa cha, chỉ năm chiếc bánh và hai con cá mà Chúa còn làm ra dư thừa thì tình yêu hôn nhân nếu được Chúa chúc phúc thì bao nhiêu cũng có thể đủ ạ!
Cha sở Giáo xứ Hạnh Thông Tây Clêmentê Lê Minh Trung cười giòn tan sau câu nói của tôi. Không biết nụ cười vui tươi và "hiện đại" ấy thường ngày có phù hợp với ngôi nhà thờ cổ có nhiều tuổi này hay không?
Hạnh Thông Tây ngày xưa
Xứ đạo Hạnh Thông Tây được thành lập năm 1861 do Linh mục Puginier gầy dựng. Ban đầu, chỉ có gia đình ông Phu Ca và một vài người có quyền thế trong ngôi làng nhỏ có tên là Hạnh Thông Tây xin gia nhập đạo. Sau đó, khoảng 400 người ngoại giáo có của cải và nhà cửa trong làng đến xin học đạo, rồi số người càng lúc càng đông. Lúc ấy chưa có nơi để tụ họp nên một số người khá giả đã ưng thuận hiến tặng ngôi đình thờ thần làng của họ để dựng ngôi nhà nguyện. Thế là ngôi giáo đường đầu tiên hình thành.
Nhưng ngày xưa, muốn gia nhập đạo thì buộc phải đi học Giáo lý mỗi ngày nên số người hăng hái ban đầu giảm khá nhiều, chỉ còn lại một nửa. Cha Puginier vẫn kiên nhẫn dạy dỗ cho đến khi họ được nhận Bí Tích Rửa Tội, Giải Tội, Thêm Sức. Sự bình yên trên quê huơng đất nước đã khiến người dân được thoải mái chọn lựa tín ngưỡng của mình.
Vì nhiều lý do, từ năm 1865 đến năm 1899 nhà thờ không có linh mục ở cùng giáo dân. Dẫu vậy, trong khoảng thời gian đó vẫn có linh mục từ nhà thờ An Nhơn đi lại để cử hành Thánh lễ và ban bí tích cho giáo dân. Quả là đáng tiếc, một họ đạo toàn những người tân tòng mà không có mục tử ở cùng nên cũng có một số đông người bỏ đạo; Thế nên trong khoảng nửa thế kỷ, số giáo dân từ 300 người mới phát triển thành 600 người mà thôi. Có phải ơn gọi linh mục ngày xưa cần thiết hơn ngày nay hay ơn gọi mục tử ngày nay quý hơn, vì giữa cuộc sống hiện đại vật chất, nhiều hướng lựa chọn, ai dám dấn thân hy sinh thì là là quý và hiếm?
Thăng trầm theo thời gian, nhà thờ đầu tiên cho cha Jourdain xây dựng đã được cha Tôma Dưỡng xây cất lại, còn nhà thờ Hạnh Thong Tây hiện nay được xây vào năm 1921 dưới thời linh mục Matthew Hồ Tấn Đức làm cha sở (1912-1939). Đây là một di tích tôn giáo vừa cổ kính vừa độc đáo. Nhà thờ được xây trên diện tích 560 mét vuông, chiều cao là 20m. Ban đầu tháp chuông có hình tháp nhọn nhưng vì đây là vùng có nhiều máy bay quân sự bay qua nên cơ sở Hàng không Đông Dương tại Sài Gòn đã xin Đức Giám mục J.Cassaigne cho hạ thấp tháp chuông Nhà thờ Hạnh Thông Tây theo văn như đề ngày 29/10/1953, từ đó tháp chuông có hình vuông.
Bên trong nhà thờ được trang trí bằng đá và gỗ quý. Trên cung thánh có ba bàn thờ, màu sắc hài hòa và thanh nhã vì đều làm bằng cẩm thạch. Mặt bàn thờ là một khối cẩm thạch màu trắng nhưng các chi tiết chạm trổ chung quanh lại là cẩm thạch vàng, có ánh sáng chiếu vào, chúng ánh lên một màu vàng óng. Trần nhà thờ được đúc hình vòng cung có phết nhũ vàng, trên cùng là hình ảnh Chúa Giêsu đang trăn trối nên quanh đó có Đức Mẹ, Thánh Gioan, mấy người phụ nữ và lính canh.
Ngày trước, việc an táng các vị ân nhân trong nhà thờ là hàm ý cộng đoàn biết ơn vị ấy nên không ai ngạc nhiên khi thấy bên cánh trái nhà thờ là mộ phần ông Lê Phát An, người dâng cúng đất, toàn bộ chi phí xây dựng và đồ dùng trong thánh đường (ông là con ông Lê Phát Sĩ, tức là Huyện Sĩ, là cháu chắt của Thánh Tử đạo Lê Văn Gẫm); Bên cánh phải nhà thờ là mộ phần của người vợ là bà Anna Trần Thị Thơ, cả hai mộ đều làm bằng cẩm thạch Ý với việc điêu khắc kỳ công.
Thật đáng quý một ngôi thánh đường chứa đựng chiều dài thời gian và cả hành trình đức tin của người giáo dân vùng Gò Vấp này.
Hạnh Thông Tây ngày nay
Ở giáo phận Sài Gòn này, cộng đoàn giáo xứ nào cũng chỉ có một nhà thờ, thế mà cha chính xứ phấn khởi nói:
-Nếu nhà thờ Hạnh Thông Tây này là một di tích cổ kính cần được bảo tồn và trân trọng thì chúng tôi không muốn thay đổi những gì vốn có của công trình đáng quý này, vì thế, giáo xứ đang xây một nhà thờ phụ. Đúng hơn là một công trình đa năng, có các phòng để học Giáo lý, có hội trường lớn để tổ chức các đại hội, có nhà hài cốt, phòng chầu Thánh Thể, và đặc biệt một thánh đường nhỏ được hình thành trong lòng công trình đó.
-Cha có thể nói thêm về chức năng của nhà thờ phụ đó không?
-Có thể cử hành Phụng vụ song song với nhà thờ chính, thí dụ: Khi nhà thờ chính đang cử hành Thánh lễ thì bên nhà thờ phụ có thể cử hành lễ cưới cho một đôi hôn phối nào đó, hoặc tĩnh tâm cho các đoàn thể đang chuẩn bị cho một lễ lớn…Đất của nhà thờ khá rộng, có đến 10.000 mét vuông, không phải như thế mà “thừa giấy vẽ voi”. Tất cả các sáng kiến này chỉ để đáp ứng cho nhu cầu mục vụ của 6.000 giáo dân trong giáo xứ mà thôi!
- Thưa cha, nói đúng ra, không ai lên tiếng phàn nàn khi quý linh mục coi xứ ấp ủ hay tiến hành việc xây nhà thờ lớn, cất nhà giáo lý rộng…Vấn đề ở đây là có hợp lý hay không mà thôi! Vì sau cuộc đời dâng hiến để phục vụ thật cao cả, nơi quý cha dừng chân an nhàn, bình thản là nhà hưu dưỡng của giáo phận, nên tất cả những việc làm tại giáo xứ cũng chỉ quy vào giáo dân, vì giáo dân.
- Chị cho thế nào là hợp lý và không hợp lý?
- Thưa, không ai có thể cân đo đong đếm một suy nghĩ, một nhận định nhưng công trình xây dựng hình thành phải đáp ứng một nhu cầu thiết thực, không là gánh nặng của riêng ai, là niềm vui chung của cộng đoàn hiệp nhất. Thí dụ, một vùng dân cư vừa được hình thành, nhiều gia đình trẻ đang bươn trải để “an cư”, cố tìm điều kiện để “lạc nghiệp”, đường xá cầu cống chưa có, trường học còn xiêu vẹo, trạm y tế thì xa…thì một ngôi nhà thờ “to đùng”, sừng sững giữa vùng nghèo khó…thì quá trình gieo vãi Tin Mừng xem ra phát triển không theo trình tự của tình thương. Còn phố phường đông đúc, giáo dân khá giả mà cái nhà thờ bé tí, xấu xí thì có vẻ như cộng đoàn ”không có tầm nhìn”. Con trộm nghĩ như thế
- Tôi về làm cha sở ở đây năm 2005, nhưng năm 2006 tôi đã nỗ lực xây nhà thờ ở Họ lẻ Vĩnh Hiệp, thuộc nhà thờ Hạnh Thông Tây, cách đây hai cây số, trở thành một giáo xứ mới thuộc Giáo hạt Gò Vấp. Việc tách rời này đem lại nhiều thuận lợi cho người dân trong việc thờ phượng và lãnh nhận các bí tích khi cần, nhất là đối với lượng giáo dân nhập cư ngày càng đông đang cần hỗ trợ về cả tâm linh lẫn đời sống.
Bên cánh trái khuôn viên nhà thờ là công trình nhà thờ phụ, còn bên cánh phải như môt công viên nhiều cây xanh. Nhà xứ và nhà thờ cách nhau một con đường nhỏ do nhà nước mở đường cắt ngang, thế nên đứng bên nhà xứ nhìn sang nhà thờ là một hình ảnh đẹp, hiếm có.
Cha sở còn cho biết, cũng như các giáo xứ khác, ở đây có đủ các đoàn thể Công giáo tiến hành với các sinh hoạt sống động. Một năm có ba khóa Giáo lý Hôn nhân và Tân tòng học song song. Phụ giúp cha trong việc giảng dạy này còn có bốn cựu chủng sinh. Mọi việc vận hành xem ra nhịp nhàng, ngay cả việc quan hệ với chính quyền địa phương cũng rất tốt. Đặc biệt mỗi giáo khu có một thành viên trong Hội Bác ái Vinh Sơn, hàng tháng nhận quà của giáo xứ, đi đến tận các gia đình nghèo được chọn để trao quà, một phần là 120.000 đồng. Mỗi năm, giáo xứ còn giúp nhà thờ vùng sâu vùng xa một lần. Có thể nói, công việc bác ái chia quà cho gia đình nghèo trong giáo xứ không còn là điểm đặc biệt riêng lẻ của giáo xứ nào nữa, hình thức này đang lan rộng và trở thành việc làm ắt có và đủ trong các giáo xứ trong Giáo phận Thành Phố Hồ Chí Minh này.
Hằng năm, để tạo bầu khí cảm thông, thân thiện, cha sở tổ chức một chuyến đi du lịch chung cho mọi người trong cộng đoàn. Khi cùng ăn cùng vui, cùng nhảy múa quanh ngọn lửa hồng, nhiều mối nghi kỵ hiềm khích tan biến, cộng đoàn trở thành một gia đình lớn mà chỉ có yêu thương là mối ràng buộc.
Hạnh Thông Tây ngày mai
Từ năm 1898 đến nay là một thế kỷ, đã có 13 linh mục đến đây phục vụ; Từng chặng đương tương lai sẽ còn nối tiếp
Nếu người giáo dân ở đây không bỏ nhà thờ trống vì chiến tranh hay vì tha phương cầu thực; Vì nếu để nhà thờ bỏ hoang, việc lấn chiếm sẽ xảy ra và chuyện tranh chấp sẽ có. Hinh ảnh giáo dân phải dự lễ trong nhà riêng của người dân thì không đẹp cho bằng cùng hiệp dâng Thánh lễ trong một ngôi thánh đường.
Nhà thờ Hạnh Thông Tây quả là một chứng tích của hành trình đức tin mà người giáo dân Gò Vấp đáng tự hào.!
