HOA QUẢ CỦA ĐỨC TIN.

'' Nếu bà và các con không đồng ý cho tôi lấy của giúp người, tôi sẽ đi vay mượm hoặc làm thuê, kiếm tìền giúp họ '' Đó là lời nói cương quyết nhưng đầy chân thành của quan Vệ Úy cũng là ông lang, ông trùm: Ông An-tôn Nguyễn Hữu Quỳnh. câu nói đó cho chúng ta thấy và hiểu về cuộc đời 72 năm phục vụ con người để phụng sự Thiên Chúa.

An-tôn Nguyễn Hữu Quỳnh sinh năm 1768 tại làng Mỹ Hương, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Cha là An-tôn Nguyễn Hữu Hiệp, mẹ là Ma-đa-lê-na Lộc. Theo gia phả, ông Quỳnh là con cháu 15 đời của đệ nhất Công Thần Nguyễn Trãi ( 1380-1442 ). Vì là con thứ năm, nên thường gọi là năm Quỳnh.

Thời niên thiếu, cậu xin làm đệ từ của Đức Cha La-ba-tét Bình có ý học làm linh mục, nhưng vì hai người anh trai cũng xin đi tu, nên gia đình cậu gọi cậu về để nối giõi tông đường. Năm 1800, theo việc cắt cử của làng xã, anh gia nhập đôi quân của Nguyễn Ánh, góp phần chiến thắng quân Cảnh Thịnh và được thăng chức Vệ Uý. Đến khi đất nước đã thống nhất ( 1802 ), Gia Long lên ngôi, ông thấy đời quân nghũ không thích hợp, liền xin giải ngủ. trở về nhà, ông mua một miếng đất để canh tác và buôn bán thêm để sinh sống. Đồng thời ông dành thêm nhiều giờ học thâm thuốc và dần dần thành một lang y nổi tiếng khắp vùng. Nhờ đó kinh tề gia đình ngày càng khá giả hơn.

Thế nên đối với ông Quỳnh, tài sản, khả năng Chúa ban cho là để phục vụ mọi người, nên thay vì thu tích chu bản thân, ông quan tâm phục vụ dân nghèo cách tânỵ tình. Đối với họ, ông chữa bệnh miễm phí, săn sóc và đôi khi còn tặng họ thêm tiền để làm vôn nữa. Khi vợ con lên tiếng kì kèo, ông trả lời rằng:

'' Tôi chưa thấy những ai hay giúp đỡ người nghèo họ lại túng bần bao giờ. Kinh Thánh chẳng dạy chúng ta phải coi họ như chi thể của Chúa đó sao? Chúa đã cho chúng ta sống, tất cả quan phòng cho chúng ta đủ dùng ''.

Khi các con khôn lớn, ông nói với chúng: '' Cha đã nuôi dưỡng các con từ nhỏ, nay đã lớn khôn, các con sẽ lo tất cả cho gia đình. Cha muốm dành tiền bán thuốc để chia sẻ với bà con nghèo khổ ''.

Lòng thương người của ông đã biểu lộ ra một cách rất rõ rệt hơn khi làng ông gặp dịch tả. Ông bỏ ra cả hàng trăm quan tiền để phát thuốc, nuôi dưỡng và săn sóc các bệnh nhân một cách tận tụy quên mình. Thế nhưng tinh thần bác ái Kitô giáo đòi ông đi xa hơn một bước nữa. Ông vâng lời Đức Cha La-ba-tét Bình phụ trách dạy giáo lý trong hạt. Để phục vụ con người trọn vẹn hơn cả xác lẫn hồn, ông Năm Quỳnh nhận lời giữ chức trùm trưởng Mỹ Hương.

Trong thời cấm đạo, các linh mục, tu sĩ phải rút vào bóng tối, vai trò của những người như ông rất cần thiết. Từ nay, nhà ông biến thành lớp dạy giao lý, thánh nơi tiếp nhận những thừa sai và gião sĩ. Từ nay, ông đứng ra điều khiển tổ chức mọi sinh hoạt kinh nguyện tang lễ và bác ái trong vùng. Tuổi càng cao ông cành sắp xếp công việc một cách gọn gàng và chín chắn hơn, do đó ông càng được mọi người tín phục. Điếu đáng liu tâm là dẫu bân rộn với công việc tông đồ, ông vẫn khéo léo dạy dỗ con cái sống Tin Mừng. Cô con Gái lớn gia nhâp dòng Mếm Thánh Gía giáo phận. Những người con khác cũng theo gương ông: trung kiên với niềm tin và cùng ông quên lợi riêng để lo cho công ích.

Năm 1838, vua Minh Mạng ra lệnh truy nã linh mục thừa sai Can-đa-kim. Ông Quỳnh thịnh hành đưa cha lên Kim Sen, một trang trại của tổ tiên mình và đem theo một số sách vở, ảnh tượng của xữ Mỹ Hương. Thấy ông đi vằng lâu ngày, quan sai đến nhà ông khám xét. Họ lôi các đầy tớ ra đánh đâp tra khảo, một người sợ quá đã khai ra chỗ cũa chủ. Khi đó quan định bắt luôn cả bà Quỳnh và hai cô gái út, một cô 14 tuổi, mộpt cô 10 tuổi đang ở nhà. Quan cưỡng bức cha mẹ con xuất giáo. Nhưng không ai tuân lệnh. Tức giận, quan cho lính đánh vào chân hai cố bé để bước qua Thập Gía, hai cô vẫn không chịu khuất phục, đương nhiên với tuổi nhỏ sức yếu, hai cô không thể chống cự lại được, nhưng một mực hai cô kêu khóc mình bị ép buộc, chứ lòng luôn luôn tôn kính Thánh Gía. Quan không dấu được sự thám phục tấm lòng son sắt và đã tha cho cả ba mẹ con.

Tiếp đó quân kéo nhau đến vây trại Kim Sen. Sau khi bắt được ông Quỳnh và tịch thu số sách đạo, họ liền áp giải ông về Đồng Hỡi. Giữa đường ông nhắn tin một người con, kín đáo đến gặp và hối lộ cho lính 50 quan tiền để xin đốt sổ ghi tên những người tĩn hữu trong xứ.

Tại trại giam Đồng Hỡi, ông Quỳnh vui mừng gặp linh mục thừa sai Bô-ri Cao, cha Điểm, cha Khoa cùng thầy Tự. Nhiều lần ông cũng bị tra tấn chung với các vị ấy. Nhưng bao giờ ông cũng tuyên xưng: '' Thà chết không thà chối Chúa, dù chỉ trong giây lát ''. Có lần quan cho lính lôi ông qua Thập Gía, ông liền lến tiếng phản kháng rằng: '' Việc này do quan lớn làm, nếu có tội là quan phạm tội, chứ không phải tôi ''. Câu nói đó làm quan bực mình truyền đóng gông giải ông về ngục. Mấy bữa sau quan hỏi cha Cao tại sao ông Năm cứng cổ đến thế. Vị thừa sai trả lời: '' Các giáo hữu bước qua Thập Gía vì họ không hiểu rõ giáo lý và nhát gan, con ông Năm đã am tường lẽ đạo, lại mạnh mẽ đức tin, quan cưỡng bách mấy cũng vô ích, chẳng có lợi gì đâu! '' Thất vọng quan gửi án về kinh đô Đức Cha Cao bị kết án trảm quyết ( chặt đâu ) , hai cha Điểm và Khoa thì bị kết án xử giảo ngay, còn thầy Tự và ông An-tôn Quỳnh cũng bị xử giao nhưng '' giam hậu '', nghĩa ra lệnh xữ sẻ ban hành sau.

Thời gian trôi qua nhanh, thấm thoát ông Quỳnh và thấy Tự bị giam hai năm tròn. Trong thời gian đó, quan sốt ruột gửi vế kinh ba bốn lần xin xử tử, nhưng vua Minh Mạng cứ chỉ hoãn, viết thư xin quan quân cứ từ từkiên nhẫn. Trong một lá thư gửi về Hội Thừa Sai, Cha Mit-xơ Mịch giải thích lý gio như sau:

'' Ông An-tôn quen biết hầu hết các quan, lại đã từng chữa bệnh cho nhiều vị quan. Rất nhiều người biềt đến nhân đức và kiến thức của ông nên trọng nể. Do đó, thái độ của ông có tầm ảnh hường lớn trong dân. Đối với họ, cướp được con môì lớn như vậy khỏi tay Đức Giê-su là một chiến thằng lớn lao. Thế nên chẳng lạ gì '' Hỏa Ngục '' phải tìm phương trăm ngìn kế để dành lại phần thắng sắp mất ''.

Phần ông Quỳnh, dù đã 72 tuổi, vẫn biểu lộ rất can đảm và nhẫn nại khâm phục. Suốt ngày ông lo đọc kinh cầu nguyện, như mọi giáo hữu ở ngoài, ông giữ chay và yêu thương giúp đỡ mọi người, Nghề lang y của ông vẫn có cớ hội dùng đến, có lần ông chữa cho một viên quan Đồng Hới và nhất là chữa cho các bạn tù đồng số phận.

Thấy thời gian cũng không nản được lòng ông Quỳnh, vua Minh Mạng chấp thuận cho quan tỉnh Quảng Bình xử giáo ông vào ngày ( 10/7/1840 ). Khoảng 100 binh lính dẫn ông ra pháp trường chung với thầy Tự. Đến nơi, hai vị hỏi chỗ xữ của Đức Cha Cao và hai vị linh mục Khoa va Điểm năm trước, rồi lại đúng chỗ đó mà cầu nguyện: '' Lạy Chúa, xin tạ ơn chúa cho con được ấn phúc như các ngài...''. Nguyện cầu xong, ngồi xuống, ông Quỳnh chậm chãi hút hết điếu thuốc quan trao cho.

Hai người con đến từ giã, ông nhắc họ qua giã biệt thầy Tự, xin thầy về bên Chúa khẩn cầu cho các con. Thế rồi ông nói lời sau cùng:

'' Cha gửi lới chào các chức sắc và anh em giáo hữu Mỹ Hương. Cầu chúc mọi người bình an, trung thành giữ đạo. Hãy yêu thương nhau và sống đạo đức, các con sẽ lại gặp cha trên Thiên Đàng ''.

Nói xong ông nằm xuống trên chiếu giải sẵn, ông Quỳnh giang tay ra nói: '' Xưa Chúa cũng phải giang tay thế này để chịu đóng đinh ''. Quân lính trog giâyqua cổ và giữa tiếng thanh vang rên, họ mạnh tay xiết chặt hai đầu dây, đưa người tôi trung của Đức Kitô về hưởng phúc trường sinh.