giáo xứ Ba Giồng

giáo xứ Ba Giồng

Ba Giồng Là một Giáo xứ lâu đời của Giáo phận Mỹ Tho, là một Giáo xứ có một bề dày lịch sử gắn liền với cuộc thảm sát vào thế kỷ XIX. Cha sở Phêrô Nguyễn Văn Lựu bị chém đầu ngày 18/03/1861, và 27 vị bổn đạo đổ máu đào tuyên xưng đức tin năm 1862. Để các tín hữu có thể đón nhận dồi dào ơn lành và để nêu gương trong đời sống đức tin, ngày 21/11/2004 Đức Cha Phaolô Bùi Văn Đọc - Giám mục Giáo phận đã quyết định chọn giáo xứ Ba Giồng làm nơi hành hương cho toàn Giáo phận, và mở rộng cho tất cả những tín hữu có lòng yêu mến các Thánh Tử Đạo Việt Nam.

Ngày 14/09/2006 là ngày lễ Suy Tôn Thánh Giá, Đức Cha đã đến hiệp dâng thánh lễ Tạ Ơn và làm phép 14 chặng đàng thánh giá trong khuôn viên nhà thờ. Mặc dù trong thời gian nầy do ảnh hưởng bão và áp thấp nhiệt đới, mưa tầm tả suốt ngày đêm, nhưng mưa bão thì mặc mưa bão, giáo dân khắp nơi về tham dự rất đông. Ngoài số giáo dân tại Ba Giồng, còn có các giáo dân thuộc giáo xứ Tân Hiệp, Chợ Bưng, Bằng Lăng, Vĩnh Kim, Thủ Ngữ và một số khách hành hương phương xa cũng có mặt trong ngày nầy. Riêng quý Cha ở các giáo xứ lân cận và quý Thầy, quý Tu sĩ trong giáo phận cũng về tham dự rất đông.

BA GIỒNG : một địa danh oai hùng của SỬ nước NAM. Nhưng các Triều Nhà NGUYỄN từ thời MINH MẠNG đến TỰ-ĐỨC và sau này đều GHÉT địa-danh BA GIỒNG vì Sử sách của Minh Mạng đã nói xấu về BA GIỒNG, nên cái tên BA GIỒNG đã được TRÁNH và sửa là TAM HIỆP, rồi nay là Tân-Hiệp (tên cuối cùng này bắt đầu từ 1949 thời các Quan Nịnh Vua Bảo Đại.. BA GIỒNG, thời xưa, từ 1770 là bao gồm 3 Thôn, nằm trên BA cái GIỒNG Đất cao, 3 giồng : CÁI LƯ - KIẾN ĐỊNH - TRIỆU Giồng. Đây là vùng đất nồng cốt của thời khai hoang và thành lập vùng "miệt vườn" hay Lục-Tĩnh Nam-Kỳ.
BA GIỒNG là đông dân nhứt Tĩnh Định-Tường. Trước nạn cướp của, hiếp dân của quân TÂY SƠN, từ Qui-Nhơn vào CƯỚP LÚA GẠO mỗi năm, dân BA GIỒNG đã lập ra đoàn Nghĩa Quân (tình nguyện và không lương), lấy tên đối nghịch là ĐÔNG-SƠN, bầu Tướng ĐỔ THANH NHƠN làm Thủ-lãnh và đã đánh đuổi quân TÂY SƠN chạy khỏi đất NAM. Sư đoàn Nghĩa Quân BA GIỒNG (ĐÔNG-SƠN) đã giải phóng SàiGòn vào mùa Xuân, tháng 5, năm 1776 sau khi đánh hạ quân TÂY SƠN. Và chấp thuận nhận Gia Long là Hoàng-Đế Triều Hội-An.
Năm 1802 : Nghĩa Quân BA GIỒNG cũng đã ra tận Hà Nội dẹp luôn các Đoàn tàn quân của TÂY SƠN, lên tận Móng Cáy... khiến cho Vua nhà THANH Trung Hoa thán phục và gửi Sứ giả sang khen. Vì Quân THANH đã đại bại trước quân TÂY SƠN, mười năm trước đó.
GIA LONG, vào 1776, còn là một đứa con nít 14 tuổi, đang bị quân TÂY SƠN rượt đuổi, và tị-nạn tại đất Xứ Gia-Định, với gia-đình và đoàn tuỳ tùng. Quan cận thần là Tôn Thất Xuân đã bày mưu và đãm nhận vai trò VUA, đã âm mưu với Gia Long, phục kích ám sát Tướng ĐỔ THANH NHƠN, để chiếm quyền Thủ-lãnh.. Sư Đoàn ĐÔNG-SƠN tan rã .. vào năm 1780. Bất mãn nhiều Tướng lãnh ĐÔNG-SƠN bỏ hàng-ngũ về quê như Ng.Huỳnh Đức, Võ Tánh, Võ Nhơn... họ thù ghét Gia-Long. Nhiều người còn đầu quân theo TÂY SƠN như Ng.Huỳnh Đức.. Ông này đã tham dự nhiều trận ác liệt đánh hạ quân THANH tại Đống-Đa Hà-Nội (21-7-1786 TÂY-SƠN chiếm Hà Nội, Chúa TRỊNH tự tử - Và 1789 TÂY SƠN hạ quân THANH Tôn Sĩ Nghị). Sau này cũng Ng.Huỳnh Đức đã trở lại (1799) với Võ Tánh và đánh dẹp TÂY SƠN ra tận Hạ Long và Lạng-Sơn.
BA GIỒNG : một địa danh oai hùng .. đã bị bỏ quên từ 1833, sau khi Lục-Tĩnh Nam-Kỳ khởi dậy chống Triều Minh Mạng. Và Minh Mạng đã gửi Đại quân vào NAM dẹp "thảo khấu".. Minh Mạng có viết ra tập thơ "Lưỡng kỳ thảo khấu thi-tập" (Dẹp loạn ở 2 Kỳ : NAM và BẮC.)
Các Quan Tĩnh thời Tự-Đức (1847-1883), là dân TRUNG KỲ, cũng cho xóa tên BA GIỒNG.. Dân cũng sợ và đổi ra TAM HIỆP (3 Sự "phối hợp sức lực" của dân)... rồi nay là TÂN HIỆP..
Đến nổi có khi nhiều người lầm tưởng là dân nơi đây đều là dân BẮC di-cư vào NAM tị-nạn Cộng-Sản thời 1954, và được tập trung, phát đất sinh sống ở Vùng TAM HIỆP..(Biên Hòa).
Kết luận : tên BA GIỒNG đã trở thành vô danh tiểu-tốt chìm trong quên lãng, và lấy tên mới TÂN HIỆP.
-----
ĐẤT BA GIỒNG XƯA (rút gọn)
Lê Công Lý (0909533484)
1. Về địa danh Ba Giồng
Chữ Hán gọi đất Ba Giồng là Tam Phụ . Sách Gia Định thành thông chí ghi nhận: “Hạt trấn Định Tường giồng đất rất nhiều, trên có giồng Triệu, giữa có giồng Cai Lữ, dưới có giồng Kiến Định là ba giồng lớn” . Ngoài ba giồng lớn ấy ra còn có vô số giồng nhỏ án ngữ mặt nam và đông nam Đồng Tháp Mười. Bởi vậy mà việc xác định cụ thể địa danh Ba Giồng ở đâu là vấn đề không đơn giản.
Cả Vương Hồng Sển trong Tự vị tiếng nói miền Nam và Tạ Chí Đại Trường trong Lịch sử nội chiến Việt Nam 1771 – 1802 đều theo chỉ dẫn của Trương Ngọc Tường (ở thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) mà cho rằng Ba Giồng là địa danh chỉ ba giồng đất sau:
- Giồng Dứa ở xã Phước Thạnh, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang;
- Giồng Cát hay giồng Nhị Bình (còn gọi là giồng Giữa vì nằm giữa hai giồng kia) ở xã Nhị Bình, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang;
- Giồng Thuộc Nhiêu chạy dài từ hai xã Dưỡng Điềm, Điềm Hy, huyện Châu Thành đến xã Nhị Quý, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang .
Đến Đại Nam nhất thống chí thì có miêu tả chi tiết hơn: “Gò Tam Phụ tục danh là Ba Đổng gồm: 1. Gò Yến ; 2. Gò Kì Lân ; 3. Gò Qua Qua. Gò đống rộng lớn, cây cối sum suê, chỗ khởi lên chỗ phục xuống, tiếp tục nối liền, trước có đại giang ngăn trở, sau tựa Chằm Mãng Trạch ” . Như vậy, tuy kể ra ba gò/giồng tiêu biểu, nhưng sách cũng cho biết thêm là ngoài ra còn rất nhiều gò/giồng khác (“chỗ khởi lên, chỗ phục xuống”).
Đến Nguyễn Phúc Nghiệp thì có cái nhìn bao quát hơn: “Ba Giồng gồm ba cụm giồng cát, bắt đầu từ phía nam sông Vàm Cỏ Tây, chạy dọc theo sông Bảo Định theo hướng bắc - nam, rồi ngoặc sang hướng đông - tây để cặp dài theo sông Tiền đến Cái Thia , xuyên qua một vùng đất rộng lớn mà ngày nay là thị xã Tân An, tỉnh Long An và
Theo chúng tôi, Ba Giồng là cách nói tượng trưng, ước lệ thường thấy của người Việt. Người Việt vốn có truyền thống thờ tam tài lâu đời nên thường quy mọi thứ về con số 3. Trong rất nhiều trường hợp, yếu tố “ba” không hề chỉ số đếm chính xác mà là từ dùng để chỉ số nhiều nói chung . Riêng ở Nam Bộ cũng có rất nhiều địa danh thuần Việt bắt đầu bằng yếu tố “Ba” như : Ba Cụm (xã Tân Bửu, huyện Bến Lức, tỉnh Long An), Ba Hòn (thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang), Ba Rạch (tỉnh An Giang)… Vậy “Ba Giồng” chỉ có nghĩa là vùng đất có nhiều giồng.
Tóm lại, Ba Giồng là tên gọi chỉ vùng đất từ phía nam sông Vàm Cỏ Tây đến sông Tiền, dọc theo con đường Thiên lý xưa , nay là quốc lộ 1.
2. Lưu dân người Việt đến Ba Giồng từ khi nào?
Theo Đại Nam nhất thống chí thì đất Ba Giồng nguyên là của nước Thuỷ Chân Lạp. Năm 1679, chúa Nguyễn Phúc Tần cho nhóm người Minh phản Thanh là Dương Ngạn Địch đến phía tả ngạn hạ lưu sông Tiền lập Mỹ Tho đại phố, mở ra chín trường biệt nạp cho dân lập ấp khai hoang và thu thuế. Đến năm 1698, chúa Nguyễn Phúc Chu sai Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lược xứ Gia Định, đặt ra bộ máy hành chánh và từ đó lưu dân người Việt từ vùng Thuận – Quảng ồ ạt đi vào khai hoang lập ấp.
Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế, chúng tôi vô cùng bất ngờ khi phát hiện tại khu đất thánh của giáo xứ Ba Giồng (thuộc ấp Tân Quới, xã Tân Lý Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang) có nhiều ngôi mộ cổ xây bằng ô dước với mộ bia có hình thánh giá đề các chữ số 1663, 1664… và nhiều chữ Hán đã lu mờ không thể đọc được. Điều này chứng tỏ lưu dân người Việt đã đặt chân sinh sống tại giồng Trấn Định ít nhất một vài thế hệ so với thời khắc lịch sử 1698.
Ban đầu họ phải cư trú nơi các giồng đất cao ráo ở phía nam vì lúc này Đồng Tháp Mười còn ngập nước quanh năm do chưa có kinh rạch thoát nước ra sông lớn. Hơn nữa, trong khung cảnh hoang vu đó thì có biết bao rắn rết, thú dữ luôn rình rập. Vì vậy mà bước chân đầu tiên đi khai hoang gặp rất nhiều trở ngại:
Tới đây xứ sở lạ lùng,
Con chim kêu cũng sợ, con cá vùng cũng ghê. (Ca dao)
Tuy sau đó địa bàn cư trú đã mở rộng nhưng người Việt ở đây vẫn luôn có mối tình lưu luyến đặc biệt với các giồng đất, bởi vì nó đã đánh dấu bước chân phiêu bạt đầu tiên của họ. Chính “cái thuở ban đầu lưu luyến ấy” khiến họ cảm thấy bùi ngùi mỗi khi đi qua giồng:
Ai về giồng Dứa qua truông,
Gió lay bông sậy bỏ buồn cho em.
(Ca dao)
3. Trung tâm hành chánh của đất Ba Giồng ở đâu?(Sẽ post tiếp nếu có người yêu cầu, vì comment đã quá dài!).
4. Những sự kiện lịch sử lớn trên đất Ba Giồng (Sẽ post tiếp nếu có người yêu cầu, vì comment đã quá dài!).