Lược SửGiáo Phận Thái BìnhA. Lược Sử Giáo Phận Thái Bình
Những sự kiện chính yếu dưới đây như lời giới thiệu cho lịch sử Giáo Phận Thái Bình, giáo phận được xây dựng bằng ân sủng của Thiên Chúa và xương máu các thánh tử đạo. Quá trình hình thành và phát triển đầy bi hùng đã làm nảy sinh một giáo phận trẻ được thành lập muộn nhất trong giáo tỉnh Hà Nội (1936). Tuy mới được tách khỏi giáo phận Bùi Chu (tên của giáo phận Trung, kể từ 1924), nhưng giáo phận Thái Bình có chung chiều dài lịch sử với những biến cố chính yếu của giáo phận đó cũng như thời còn là giáo phận Trung (1848), giáo phận Ðông (1679) và giáo phận Ðàng Ngoài (1659).
Theo tập Lịch sử nước Annam do thầy Bentô Thiện viết gửi cho cha Marini năm 1659, để bổ sung cho cuốn Delle Missioni, thầy có viết: "Tại xứ Sơn Nam có 183 nhà thánh". (Như thế có nghĩa là vùng đất thuộc Nam Ðịnh, Hà Nam, Thái Bình và Hưng Yên ngày nay, là những nơi có nhiều nhà thờ nhất trong giáo đoàn miền Bắc vào năm 1659). Tại vùng đất Thái Bình, tuy không được các thừa sai dòng Tên đến giảng Tin Mừng vào những năm 1627-1630 như ở Cửa Bạng, Thăng Long hay Phố Hiến, nhưng các thừa sai dòng Tên cũng đã đặt "cư sở" truyền giáo vào những năm 1628-1635. Các "cư sở" đó sau này trở thành giáo xứ như: Kẻ Vân (Ðan Chàng), Kẻ Mèn (Ðông Thành), Duyên Lãng (là tên cũ của xứ Kẻ Riền), Bắc Trạch, Lai Ổn... Ðặc biệt năm 1666, cha chính Deydier đã tới Kẻ Mèn.
Tuy là một giáo phận nhỏ, nhưng hàng giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân Thái Bình đã đóng góp nhiều xương máu vào việc rao giảng và sống Tin Mừng cho Giáo Hội Việt Nam. Trong số 117 vị hiển thánh Việt Nam có 19 người thuộc giáo phận Thái Bình, đại diện cho trên 1,000 tôi tớ Chúa thuộc mọi tầng lớp tu sĩ và giáo dân sinh sống tại giáo phận. Ðây có lẽ là giáo phận có nhiều vị chứng nhân nhất trong Giáo Hội Việt Nam. Các ngài đã anh dũng hy sinh vì đức tin để con cháu trưởng thành trong gia đình thánh.
Ngày 25-11-1679, Ðức Giáo Hoàng Innocens XI chia Ðàng Ngoài làm hai giáo phận Ðông và Tây, Thái Bình là vùng có nhiều giáo hữu nằm trong giáo phận Ðông.
Ngày 9-3-1936, Ðức Piô ban Sắc chỉ Praecipuas inter Apostolicas thành lập giáo phận Thái Bình tách rời khỏi giáo phận Bùi Chu gồm hai tỉnh Thái Bình và Hưng Yên.
Ba tháng sau, ngày 15-6-1936, Tòa Thánh bổ nhiệm cha Jean Casado Obispo Thuận, dòng Ða Minh (Tây Ban Nha) làm giám mục đại diện tông tòa Thái Bình, tất cả các thừa sai Ða Minh người Tây Ban Nha đều rời Bùi Chu sang nhập vào giáo phận mới.
Năm 1936, giáo phận Thái Bình có: 1 giám mục, 25 linh mục Tâyban Nha, 57 linh mục Việt Nam, 333 thầy giảng, 12 sư huynh La San, 10 nữ tu dòng Saint Paul de Chartres, 280 dì phước Ða Minh, 140,000 giáo hữu trong 50 giáo xứ và 522 giáo họ, dưới sự cai quản của Ðức cha Santos Ubierna Ninh (1942-1955).
Vào đầu năm 1954, giáo phận có 64 linh mục Việt Nam, 20 linh mục Tây Ban Nha, 35 đại chủng sinh, 160,000 giáo dân trên tổng số 1,5 triệu dân (tỷ lệ 10,7%). Ngày 30-6-1954, Ðức cha Ubierna Ninh đã theo 80 linh mục triều và dòng, toàn bộ chủng sinh, thầy giảng, hầu hết các nữ tu và quá nửa số giáo dân di cư vào Nam. Năm 1955, Ðức cha quyết định từ Saigòn sẽ trở về với giáo phận, nhưng ngài chưa kịp thực hiện thì lâm bệnh nặng và qua đời ngày 15-4-1955.
Ngày 5-3-1960, cha Ði Minh Ðinh Ðức Trụ được tấn phong giám mục giám quản tông tòa. Ngày 24-11-1960, khi Tòa Thánh thành lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam, Ðức cha Ða Minh Ðinh Ðức Trụ trở thành giám mục chính tòa đầu tiên của giáo phận Thái Bình. Ngài từ trần ngày 7-6-1982. Ðức cha Giuse Ðinh Bỉnh lên kế vị cho đến khi ngài được Chúa gọi về ngày 14-3-1989. Kế đó Tòa Thánh đặt Hồng Y Giuse Trịnh Văn Căn làm giám quản tông tòa coi sóc giáo phận Thái Bình cho đến khi đặt Ðức cha phụ tá tổng giáo phận Hà Nội là Ðức cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang làm giám mục chính tòa ngày 3-12-1990.
B. Ðịa Lý và Dân Số
Ranh giới: Giáo phận Thái Bình, theo sắc lệnh thành lập ngày 9-3-1936, bao gồm 2 tỉnh Thái Bình và Hưng Yên với diện tích 2,207 km2. Ðây là một vùng đồng bằng trải rộng, không rừng núi, đất đai màu mỡ, chạy dài từ bải biển Ðồng Châu phía đông tới nưong khoai An Vỹ phía Tây. Giáo phận Thái Bình hiện có 120,000 giáo hữu trên tổng số dân 2,950,000 người, chỉ thuần người Kinh, không có dân tộc thiểu số nào sinh sống. Mật độ dân số rất cao,có lẽ cao nhất trong các tỉnh ở Việt Nam.
Sông Hồng đưa phù sa từ thượng nguồn về bồi đắp và tạo nên ranh giới tự nhiên với tỉnh Nam Ðịnh thuộc giáo phận Bùi Chu, được coi là "vựa thóc" của miền Bắc. Sông Luộc là ranh giới với giáo phận Hải Phòng về phía Tây Bắc. Phía Ðông là vịnh Bắc Bộ.
C. Một số đặc sắc của giáo phận
1. Nhà thờ Chính Tòa:
Năm 1906, cha André Kiên (Tây Ban Nha) đã lãnh trách nhiệm chỉ đạo xây cất ngôi thánh đường với chiều dài còn hạn chế. Sau năm thành lập giáo phận (1937), thánh đường xứ Thị Xã trở thành Nhà thờ Chính Tòa. Cha Rengel Lễ (Tây Ban Nha) là cha sở thị xã Thái Bình đã đốc công xây cất thêm phần nhà thờ từ cánh thánh giá trở lên, lập bàn thờ sơn son thiếp vàng.
Ngày 19-8 và 12-10-1967, nhà thờ đã bị thiệt hại nặng vì bom đạn. Trong hoàn cảnh chiến tranh và nghèo khó, Ðức cha Ða Minh Ðinh Ðức Trụ cùng với hàng giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân từng bước sửa chữa tạm thời. Ðức cha Giuse Ðinh Bỉnh tiếp tục công việc sửa chữa, và cuối cùng, năm 1995, Ðức cha P.X. Nguyễn Văn Sang, giám mục chính tòa Thái Bình, đã sửa sang, để trở thành ngôi thánh đường khang tranh đẹp đẽ.
Ngày 2-2-1996, lễ Ðức Mẹ dâng Chúa Giêsu trong Ðền Thờ, Ðức Giám Mục giáo phận đã long trọng cử hành thánh lễ cung hiến nhà thờ Chính Tòa để gi nhớ muôn đời
2. Di tích Phố Hiến (Hưng Yên):
Khu vực Phố Hiến nằm trên địa bàn xã Nhâm Dục, huyện Kim Ðộng, thị xã Hưng Yên. Thời vua Lê Thế Tông, niên hiệu Quang Hưng (1578-1599), chúa Trịnh cho mở phố Hiến làm nơi thông thương với ngoại quốc. Năm 1637, vua Lê Hy Tông ngăn cấm việc truyền giáo nên gây khó khăn việc buôn bán, làm cho dân buôn bán ngoại quốc bỏ đi rất nhiều, trừ Hoa Kiều.
(dựa theo Niêm Giám 2005 của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam)
....từ: '' http://www.catholic.org.tw/vntaiwan/...h/thaibinh.htm
