Bị đối xử bất lịch sự
Oanh Thơ
Trong đời sống, có lẽ bạn cũng có dịp chứng kiến hay gặp phải một cảnh tượng hoặc thái độ bất lịch sự nào đó và cảm thấy không thoải mái hay bị xúc phạm. Ðây là cơ hội để chúng ta tự nhắc nhở mình đừng bao giờ phạm phải những lỗi lầm này khi đối xử với người khác.
Thí dụ như bạn đang đậu xe ở ngã tư và nhìn thấy cảnh người tài xế khác mất kiên nhẫn bấm còi inh ỏi, có ý thúc hối một người đi bộ đang chống nạng chậm chạp băng qua đường! Hoặc giữa một buổi lễ trang nghiêm và yên lặng, có nhiều tiếng chuông điện thoại cầm tay reo lên. Hay cảnh đang đứng sắp hàng chờ đến phiên mình mua đồ thì bị một người xen vào trước mặt.
Một bài báo của Catherine Houck trên tờ Family Circle đưa ra những hình ảnh giống như ở trên và thắc mắc rằng không hiểu việc gì đã xảy ra cho “sự lễ độ hay phép lịch sự” trong xã hội ngày nay. Bà Houck viết: “Kể từ sau biến cố 11 Tháng Chín, người ta tưởng rằng đã có những thay đổi sâu xa trong suy nghĩ và thái độ của người Mỹ. Những lời chỉ trích cay độc, sự xấu xa thô tục và bất lịch sự sẽ chấm dứt để nhường cho lòng ân cần, sự nhã nhặn và phép lịch sự.” Thế mà, dưới mắt của một người ký giả, bà Houck thấy hình như sự bất lịch sự vẫn còn hiện hữu.
Tờ báo của bà Houck làm một cuộc tìm hiểu và có đến 79% độc giả đồng ý rằng bây giờ người ta đối xử với nhau còn tệ hơn 10 năm trước đây. Chẳng hạn như khi bạn gọi điện thoại đến một cơ quan và gặp hệ thống máy trả lời (answering machine). Nếu may mắn thì cuối cùng, bạn sẽ được một người thật trả lời nhưng họ lại chuyển bạn thêm ba, bốn lần nữa và người sau chót thì gác máy điện thoại trước khi bạn có thể trình bày sự việc. Còn đi đến những cửa tiệm hay văn phòng bác sĩ, bạn cũng thấy nhiều người bán hàng hay nhân viên hất hàm trả lời và không thèm nhìn mặt khi bạn có câu hỏi.
Theo bà Houck thì thông thường, sự bất lịch sự không chỉ gây khó chịu mà nhiều khi nó còn giống như là một cuộc tấn công làm cho sự căng thẳng của con người dâng cao và sự yên tĩnh của họ bị khuấy động.
Bên cạnh đó, trong một cuộc tìm hiểu khác của tờ U.S. News /Bozell, 91% người được phỏng vấn cho biết là họ nghĩ rằng sự bất lịch sự đưa tới bạo động. Thí dụ như những tài xế bất lịch sự thì thường lái xe lấn ép người khác và gây ra tai nạn xe cộ.
May mắn thay, người ta đang tìm cách cải thiện vấn đề đối xử lịch sự. Những công ty Mỹ hiện nay chú ý một cách rất nghiêm trọng hơn đến vấn đề lịch sự khi giao tế ở nơi làm việc. Tại nhiều công, tư sở, nếu sự thô tục xảy ra nó sẽ phải trả cái giá của nó.
Thật ra, người ta có thể ghi nhận việc bất lịch sự xảy ra khắp nơi, từ việc nhân viên bị sỉ nhục bằng những lời nói thiếu nhã nhặn, cho đến việc một người đồng nghiệp phải chịu đựng lắng nghe một chương trình âm nhạc mà mình không hề thích từ chiếc máy radio của người kia. Bà Lilia Cortina, Ph. D., giáo sư về tâm lý tại University of Michigan cho biết rằng 71% nhân viên thường là nạn nhân của những lời chế giễu hoặc những lời nói thiếu tế nhị tại công, tư sở. Bà Cortina còn nói rằng những cách cư xử đó có thể làm cho công ty tốn tiền hơn nữa khi người nhân viên có thể thưa kiện họ.
Do đó mà gần đây, một kỹ nghệ mới với sáng kiến cố vấn về giao tế đã ra đời, không những giúp các công ty tạo được mối liên hệ êm đẹp giữa những nhân viên với nhau, mà còn tăng cường dịch vụ phục vụ số lượng khách hàng nản chí. Bà Ann Chadwell Humphries, giám đốc của Eticcon, một tổ hợp đang làm việc với công ty Fortune 100, nói rằng những người làm thương mại biết rằng nếu khách hàng không vui lòng thì họ sẽ đi chỗ khác.
SAS, một công ty điện tử rất thành công ở Cary, North Carolina đã trở thành một gương mẫu về không khí làm việc cho các công ty khác noi theo. Công ty này được xếp hạng là một trong những nơi chốn tốt nhất để làm việc. Ðiều lệ của công ty này được trình bày một cách rõ ràng là “sự bất lịch sự, thái độ và lời nói xấu xa, vô lễ sẽ không được khoan dung”. John Dornan, phát ngôn viên của công ty nói: “Chúng tôi tôn trọng giá trị của sự tử tế. Một khi nhân viên đi quá trớn là chúng tôi giúp đỡ họ ngay tức khắc bằng cách cho họ gặp những chuyên viên tâm lý hay hướng dẫn về tinh thần.”
Cũng có những dấu hiệu khác trong việc canh tân hóa sự lễ độ hay phép lịch sự. Chẳng hạn như sau vụ hỗn chiến giữa phụ huynh tại một trận giao đấu môn thể thao hockey khiến một người cha mất mạng, đã khiến cho gần 400 tỉnh lị trên toàn quốc tiến hành những điều lệ mới về việc đòi hỏi cha mẹ phải tham dự các buổi huấn luyện về hạnh kiểm tốt, trước khi con của họ được tham dự trận banh hay môn thể thao nào đó, và trước khi cha mẹ có thể xem đấu banh. Một vài tổ chức thể thao còn thử áp dụng một buổi “Chủ Nhật im lặng” mà những người tham dự trận banh sẽ không được la hét hay chế nhạo đội banh kia.
Ngoài ra, vì có nhiều hành khách dùng xe lửa Amtrak gởi thư phàn nàn về việc những chủ nhân của các điện thoại cầm tay (cellphone) quá ồn ào và không tế nhị khi nói chuyện riêng, hãng xe lửa này đã quyết định dành một toa xe riêng có tên “toa xe lửa im lặng”. Ở trên toa xe này, hành khách không được dùng cellphone, pagers, hay là máy computer gây tiếng động lớn; ngay cả nói chuyện to tiếng với nhau cũng bị hạn chế. Cho tới nay, chỉ có những chuyến tàu lửa giữa NewYork và Boston là những “quiet cars”. Còn những tiểu bang khác thì còn thảo luận vấn đề này.
Làm thế nào để đối xử với người thô lỗ
Ðiều đáng buồn là khi đương đầu với sự bất lịch sự hay người thô lỗ thì bạn phải biết tiến một, mà lùi tới ba bước lận. Giữa không biết bao nhiêu là người lịch sự và dễ thương, bạn cũng sẽ tìm thấy rất nhiều người làm bạn bực mình. Do đó, bạn nên chuẩn bị cho những lời phê bình khó nghe; lời chê ác ý; sự sống sượng; việc đóng sập cửa; cái nhún vai, người nói cellphone to tiếng, việc tài xế cắt ngang trước đầu xe của bạn, như muốn ép bạn lọt xuống rãnh!
Ðôi khi những sự sỉ nhục và bất lịch sự nhỏ hay lớn xảy ra một cách quá nhanh trong đời sống khiến chúng ta không phản ứng kịp. Nhưng cũng có những việc gây xấu hổ khác đến từ những người rất quen thuộc. Trong trường hợp này bạn phải quyết định ngay là có nên ăn nói ngọt ngào hay là phản công lại một cách dữ dội?
Deborah Tannen, Ph. D., giáo sư về ngôn ngữ học tại Georgetown Universsity nói:
“Không thái độ nào kể trên là tốt cả. Nếu bạn không nói gì tức là bạn khuyến khích những thái độ không thể chấp nhận đó được phép tiếp tục. Còn trả lời lại một cách nhã nhặn đôi khi lại còn bị phản ứng xấu xa hơn”.
Sau đây là những đề nghị mà những chuyên viên về thái độ sống đề nghị:
Khi một người nói một gì làm tổn thương bạn như: “Cô chắc là đang có bầu hay chỉ là mập ra vậy?” Bạn hãy bình tĩnh trả lời lại:
“Bà nói như vậy là có ý gì?” Trả lời như vậy để người biết là câu hỏi đó không tế nhị và làm cho kẻ có ý xấu suy nghĩ lại. Ðôi khi họ có thể giải thích và bạn biết là mình chỉ hiểu lầm mà thôi.
Yêu cầu một người làm một điều gì mà bạn thích nhưng không làm cho người đó bị quê. Thí dụ như bạn sẽ không nói: “Ê, chỗ này không được hút thuốc”. Bạn sẽ nói là: “Xin ông vui lòng đừng hút thuốc ở đây được không, tôi bị suyễn và khói thuốc làm tôi không thở được”.
Giữ cho giọng bạn êm ái khi bạn cần nói điều bạn muốn. Thí dụ như: “Cô ơi (ông ơi), cho tôi trả tiền được không?”, nghe thân mật và lễ độ.
Ðôi khi bạn cũng nên bỏ qua chuyện bực mình. Chẳng hạn như một người chen vào trước mặt bạn ở quầy trả tiền mà không sắp hàng đợi đến phiên mình thì đôi khi bạn đừng thèm phí thì giờ và hơi sức cãi vã vì chuyện bất lịch sự này (xảy ra rất nhiều ở mấy tiệm Việt Nam). Hãy bỏ qua và sẽ có người khác lên tiếng giùm.
Thật ra, một đôi khi, chính bạn cũng là người không được lịch sự lắm. Thí dụ như có phải sự mệt mỏi, căng thẳng, sợ trễ giờ cũng khó làm cho một người tài xế như bạn giữ được sự kiên nhẫn khi mà xe chỉ có thể chạy với tốc độ 40 miles một giờ trên xa lộ? Hoặc tiếng chuông điện thoại reo lên quá to trong một rạp hát yên lặng làm mọi người giật nẩy mình?
Nếu bạn làm một điều gì không tốt hay không lịch sự đối với một người bạn, hãy nên tìm cách chuộc lỗi ngay nếu bạn nhận ra là mình quá đáng, nếu bạn trân quí tình bạn bè.
Còn nếu có một lần nào đó bạn đối xử bất lịch sự với một người lạ không bao giờ gặp lại và ân hận về điều đó thì bà Peggy Post, một chuyên viên giao tế đề nghị là bạn vẫn nên đối xử lịch sự với những người lạ khác mà bạn gặp gỡ trong đời sống. Thí dụ như giữ cửa mở cho người bước vào sau bạn. Viết một tấm thiệp cảm ơn cho một người nào đó.
Nếu bạn là người sử dụng cellphone thì bạn nên lễ độ và lịch sự với những người chung quanh. Không một ai muốn làm thính giả bất đắc dĩ về câu chuyện riêng tư của bạn. Hãy tìm một nơi vắng vẻ, chứ không phải là lúc đang ngồi ăn trong tiệm ăn, đang xếp hàng trả tiền thực phẩm ở chợ búa hay trong khi đang xếp hàng ở máy ATM. Dùng cellphone những khi thật cần thiết mà thôi.
Phép lịch sự và sự lễ độ sẽ làm mọi người vui sống, bạn đồng ý không? (O.T)
