Thánh Nhạc và Nhạc đời

Thánh Nhạc Và Nhạc Đời

“Khi tư tưởng chất chứa trong lòng, ta muốn phát khởi thành lời, khi lời không diễn hết ý, ta ngân nga thành cung điệu…”. (sách Lễ Ký )
Quả thật, âm nhạc đến với con người như một tất yếu của sự trào dâng của những tâm tư và cảm xúc. Âm nhạc như là một thứ ngôn ngữ chung, thứ ngôn ngữ mà có thể ví được “là ngôn ngữ mẹ đẻ” của bất kỳ ai trên thế giới. Người ta lúc đầu chưa biết nói thứ ngôn ngữ đó, nhưng đối với họ ngôn ngữ đó không xa lạ, họ dễ dàng cảm nhận. Không xa lạ, bởi lẽ trong một lúc nào đó họ cũng có thể ngẫu hứng xướng lên cách hồn nhiên như đứa trẻ bi bô bắt đầu biết nói. Cứ thế, âm nhạc đã đi vào cuộc sống của con người, là ngôn ngữ chung cho bất cứ ai muốn diễn tả, hay cảm nhận một ý nghĩa nào đó mà lời hay bất cứ một thứ ngôn ngữ nào khác không thể diễn hết được. Như thế cách chung, âm nhạc rõ ràng là một trào dâng của cảm xúc.
Người ta phận biệt nhiều thể loại nhạc khác nhau. Song, xét cách bao quát chúng ta phân biệt hai loại nhạc: Thánh nhạc và nhạc đời. Thế Thánh nhạc là gì? Nhạc đời là gì?
Về Thánh nhạc, Tại sao lại có tên gọi là Thánh nhạc? Và thế nào gọi là Thánh trong Thánh nhạc?
1. Nguồn gốc là Thánh: từ Thiên Chúa, từ huấn quyền của Hội Thánh.
2. Nhạc phải đi liền với lời ca: để tô điểm, diễn tả lời và lợi thuộc lời.
3. Đi liền với tác động của Phụng vụ: bài ca hình thành theo nhu cầu Phụng vụ, hợp với tác động Phụng vụ.
4. Lời cầu nguyện của Dân Chúa: Được viết và hát để cầu nguyện.
5. Phải được thể hiện bởi các nghệ sĩ Kitô giáo có: đời sống xứng hợp với Danh Kitô hữu (đức tin, tinh thần cầu nguyện), khả năng chuyên môn.
6. Phải loại bỏ yếu tố trần tục.
Và nhạc Thánh cũng cần có những yếu tố quan trọng khác: nhạc Phụng vụ phải là thứ nghệ thuật đích thực. Lời ca Thánh: đúng về văn phạm (từ ngữ, cách đặt câu), đúng về tư tưởng và tín lý, khung cảnh Phụng vụ. Hay về tư tưởng, về hình thức (chất thơ: thể hiện qua từ ngữ, hình ảnh thanh cao, siêu thoát, tiết tấu …).
Dựa trên những điểm trên về Thánh nhạc, có thể phân biệt được khái niệm về nhạc đời. Nhạc đời là những thể loại nhạc không có những yếu tố trên, hay nói cách khác mục đích của nhạc đời không phải là để cầu nguyện, hay hướng tâm tình về Thiên Chúa. Nhạc đời có thể diễn tả một tâm trạng nào đó của con người như vui, buồn, chờ đợi… Song nó chỉ nói lên tâm sự vu vơ của con người hoặc chỉ là lời tỏ bày với một ai đó chung chung hay một đối tượng chưa xác định. Ở điểm này nó khác nhạc Thánh ca có đối tượng là Thiên Chúa hay các Thánh.
Tuy nhiên, ở đây không bàn sâu về chuyên môn, lĩnh vực mà người viết không am tường. Chỉ muốn nói lên những nhận xét chủ quan, hay đúng hơn là một trong những thắc mắc muốn được thỏa mãn. Thắc mắc đó là: tại sao lại chỉ dùng từ “Thánh nhạc” cho những thể loại nhạc dùng trong Phụng vụ? Như định nghĩa hiện nay Thánh nhạc là thể loại nhạc dùng trong Phụng vụ với mục đích là cầu nguyện. Với mục đích và sự phân loại như thế, vậy chẳng lẽ những lời cầu nguyện chỉ có trong Phụng vụ hay sao? Quả thật, lời cầu nguyện không chỉ bị giới hạn ở nơi này hay nơi kia mà nó phải được thể hiện bất cứ ở đâu, và bất cứ lúc nào. Trong một số phát hành, báo Công Giáo Dân Tộc trích dẫn cuộc phỏng vấn một biên đạo múa người Pháp, ông nói: việc cầu nguyện không dừng lại khi kết thúc Thánh lễ, mà phải được tiếp tục kéo dài trong mọi sinh hoạt, mọi phút giây của ngày sống. Rõ ràng, lời cầu nguyện không bó buộc trong không gian, thời gian, hay hoàn cảnh. Vậy thì lời ca tiếng hát được cất lên để diễn tả những trạng thái, những tâm tình của con người trong những thời khắc bất kỳ như thế tại sao không được gọi là Thánh nhạc thay vì nhạc đời hoặc với tên gọi khác vẫn mang nghĩa phân biệt Thánh ca vào đời.
Từ kinh nghiệm của bản thân, và chắc rằng không ít người có cảm nhận tương tự: khi nghe một số bài hát với tên phân loại là Thánh ca vào đời như hiện nay, tâm hồn người ta cũng ít nhiều được nâng lên trong tâm tình cầu nguyện thực sự. Những bài hát đó có thể không đáp ứng với những yêu cầu của một bài hát Thánh ca như trên, chẳng hạn: Tác giả là ai, viết trong trường hợp nào, hoặc người hát là ai, có đạo hay không, trình bày với tâm trạng nào… nhưng khi thưởng thức chắc chắn người nghe không mấy ai để ý những điều đó. Khi bài hát có những lời và giai điệu trong sáng, diễn đạt hay, tâm tình thì nó cũng dẫn người nghe vào những tâm tình cầu nguyện và tạ ơn. Thiết nghĩ, một bài hát có thể dẫn đưa con người vào những cảm xúc, tâm tình với Thiên Chúa thì nó chính là lời cầu nguyện đích thực. Bởi “Thánh” là những gì quy về Thiên Chúa, vậy nên chăng mở rộng khái niệm Thánh nhạc (!?).

ĐCV Thánh Giuse
V.D

http://www.baicamoi.com