Xung quanh bộ phim
„Về những con người và những thánh nhân“
Liên hoan phim quốc tế Cannes năm 2010 đã trao Giải Thưởng (Grand Prix) lớn cho bộ phim „Về những con người và những thánh nhân“ (Des hommes et des dieux) của đạo diễn người Pháp Xavier Beauvois. Bộ phim mô tả những năm cuối, việc bắt cóc và bị ám sát của bảy đan sĩ Trappiste ở một vùng núi phía Bắc Algérie vào năm 1996. Truyền thông văn hóa trong nước cũng như các trang mạng công giáo đã giới thiệu sự kiện này. Để giúp khán giả Việt Nam, đặc biệt là người công giáo, hiểu và có cơ hội suy nghĩ thêm quanh bộ phim dựa trên sự kiện có thật này, trang thông tin điện tử Dòng Tên xin giới thiệu thêm vài tư liệu được sử dụng trong bộ phim.
Tựa bộ phim lấy cảm hứng từ câu Thánh Vịnh 82, 6-7:
Ta đã phán: Hết thảy các ngươi đây
đều là bậc thần thánh, là con Đấng Tối Cao,
thế nhưng rồi phải chết không khác kẻ phàm nhân,
và có ngày sụp đổ như mọi bậc quan quyền."
Bên cạnh cách thánh vịnh, một số bài thánh thi còn được dùng trong bộ phim này. Ngoài bài thánh thi „Chúng con không thấu hết mầu nhiệm của Ngài“ (Nous ne savons pas ton mystère) của Soeur Chantal de Chambarand, lời các bài còn lại: „Vì Người ở với chúng ta“ (Puisqu'il est avec nous), „Này là đêm“ (Voici la nuit), „Lạy Cha sự sáng“ (Ô Père des lumières) được Didier Rimaud, một thi sĩ và linh mục Dòng Tên Pháp sáng tác. Chúng tôi trình bày ở đây bản văn gốc bằng tiếng Pháp cũng như phần dịch nghĩa của các bài thánh thi này. Chúng tôi sẽ vui mừng đón nhận những bản dịch hay hơn của độc giả. Ngoài ra, vào cuối bộ phim, có phần thuyết minh (voix-off) của bản chúc thư mà cha Christian de Chergé, bề trên tu viện Đức Bà Atlas và nhân vật chính của phim. Chúng tôi gửi đến bạn đọc bản dịch tiếng Việt của bức thư đầy cảm động và sâu sắc này. Tất cả các bản văn đều được dịch từ tiếng Pháp, và lấy từ trang điện tử của Tu viện Đức Bà Tamié, Pháp. Ước mong chút đóng góp về mặt tư liệu này giúp khán giả, khi có cơ hội sẽ xem hoặc xem lại, cảm nghiệm thêm nữa về mối tương quan giữa điều mà thánh Gioan đã diễn tả „không có tình yêu nào lớn hơn người hy sinh mạng sống cho người mình yêu.“
Bùi Quang Minh, S.J.
Chúc thư của cha Christian de Chergé,
bề trên tu viện Trappiste Đức Bà Atlas, Algérie
được mở ngày Chúa Nhật Hiện Xuống, 26.05.1996
…khi thấy trước việc phải nói lời „A-dieu“ (Vĩnh biệt, hẹn gặp nhau trong Chúa!)
Nếu một ngày nào đó sẽ đến- và có thể là chính hôm nay- lúc mà tôi sẽ trở thành nạn nhân của phong trào khủng bố lúc này dường như đang bao vây những ngoại kiều đang sống ở Algérie, thì tôi mong muốn rằng cộng đoàn, Giáo Hội và gia đình của tôi ghi nhớ rằng cuộc đời tôi đã dâng cho Chúa và đất nước này.
Ước mong họ chấp nhận điều này, là vị Linh Sư duy nhất của mọi cuộc sống sẽ không xa lạ với một cuộc ra đi đầy thương tâm này. Xin họ hãy cầu nguyện cho tôi: Làm sao tôi có thể xứng đáng trước một hy lễ như thế? Xin cho họ biết nối kết cái chết này với biết bao cái chết trong bạo lực mà không ai biết đến hay bị đón nhận bằng thái độ thờ ơ.
Cuộc đời tôi không cao giá hơn người nào khác. Nó cũng không kém hơn. Dù giá nào, nó không hề mang vẻ ngây ngô của trẻ con. Tôi đã trải nghiệm đủ để hiểu rằng mình cũng đã từng thông đồng với sự dữ, một sự dữ đáng tiếc vẫn còn giữ thế thượng phong trong thế giới, và cũng có thể chính là sự dữ mù quáng sẽ đánh quỵ tôi.
Tôi ước ao rằng vào giây phút sẽ đến ấy, tôi có được một khoảnh khắc minh mẫn để có thể giúp tôi xin ơn tha thứ từ Thiên Chúa và từ những anh em đồng loại, và đồng thời để tôi hết lòng tha thứ cho người sẽ cướp mạng sống của tôi. Tôi không ao ước một cái chết như thế. Tôi thấy nói ra điều này là quan trọng.
Thật vậy, tôi không nghĩ rằng tôi sẽ vui mừng, khi dân tộc mà tôi thương mến bị kết tội cách hồ đồ vì cuộc ám sát mà tôi là nạn nhân. Đó sẽ là cuộc trả giá quá đắt, có thể nói như thế, cho điều mà người ta sẽ gọi là „ơn tử đạo“, nhất là ơn ấy đến từ bàn tay của một người Algérie, dù cho người ấy có là ai, thậm chí khi người ấy tin rằng mình hành động vì muốn trung thành với điều người ấy cho là Hồi giáo.
Tôi biết rõ thái độ khinh bỉ mà người ta dành cho người Algérie xét một cách chung. Tôi cũng biết những hình ảnh móp méo mà một chủ nghĩa hồi giáo cực đoan nào đó đang ra sức cổ võ. Sẽ là điều quá dễ dàng để vỗ yên lương tâm của mình khi đánh đồng đường lối của tôn giáo này với thái độ cực đoan của những thành phần quá khích. Đất nước Algérie và Hồi Giáo, đối với tôi là chuyện hoàn toàn khác. Đó là một thân thể và một tâm hồn. Tôi nghĩ là tôi đã rao giảng không ít thì nhiều về những ánh sáng và hiểu biết mà tôi đã nhận lãnh, và tìm thấy trong đó không biết bao nhiêu lần sợi dây liên kết chủ đạo của Tin Mừng mà tôi đã học trên đầu gối mẹ hiền, Giáo Hội đầu tiên của tôi, ngay trên mảnh đất Algérie này, và tự hồi ấy, trong thái độ tôn trọng các tín hữu Hồi Giáo.
Hẳn là cái chết của tôi sẽ là dịp hay lý do để những người vội cho tôi là ngây thơ hay quá lý tưởng mà trêu chọc rằng: „Ước gì bây giờ ông ấy cho ta biết những gì ông ấy đang nghĩ!“ Nhưng những người ấy nên biết rằng, cuối cùng thì tôi cũng được giải thoát khỏi sự tò mò dồn nén nhất của đời mình. Này đây là lúc, nếu đẹp lòng Chúa, tôi được hội nhập ánh mắt của mình vào cái nhìn của Chúa Cha, để cùng với Người nhìn ngắm những con cái Hồi Giáo của chính Người, theo cách Người nhìn họ, những người được chiếu tỏa bởi vinh quang của Đức Ki-tô, bởi hoa trái của cuộc Thương Khó của Người, những người mà Thánh Linh đã đổ ngập ân sủng. Niềm vui kín đáo của ân sủng ấy sẽ thiết lập sự hiệp thông, tái lập sự tương đồng trong khi vẫn vui đón nhận sự khác biệt. Cuộc đời bị đánh mất ấy, hoàn toàn là của tôi, hoàn toàn là của họ. Tôi tạ ơn Chúa là đấng dường như đã muốn đòi hỏi một cuộc đời như thế, chỉ vì Niềm Vui ấy, trong khi bất chấp và thách đố tất cả.
Trong lời Cảm Ơn, lời nói thay, từ lúc này, cho mọi điều về cuộc đời tôi, dĩ nhiên tôi cũng muốn bao hàm cả anh chị em, những người bạn của hôm qua và hôm nay, và cả anh chị em, những người bạn chốn này hay đang sát cánh bên cha mẹ, anh chị em của tôi và những người thân của họ, xin cho anh chị em được sinh gấp trăm như lời đã hứa!
Và cả anh nữa, hỡi người bạn vào phút chót, người không ý thức mình đang làm gì. Vâng tôi cũng muốn dâng lời Cảm Ơn và tiếng „A-dieu“ (vĩnh biệt, hẹn gặp trong Chúa) mà anh đang chuẩn bị cho tôi. Ước gì chúng ta được dịp gặp lại nhau, như những kẻ trộm lành, trong nước trời, nếu điều đó đẹp lòng Thiên Chúa, Cha của cả hai chúng ta.
Amen! Inch´Allah!
Alger, ngày 1.12.1993
Tibhirine, ngày 1.1. 1994
Christian+
Puisqu'il est avec nous
Puisqu'il est avec nous
Tant que dure cet âge
N'attendons pas la fin des jours
Pour le trouver
Ouvrons les yeux,
Cherchons sa trace et son visage,
Découvrons-le qui est caché
Au coeur du monde comme un feu!
Puisqu'il est avec nous
Pour ce temps de violence,
Ne rêvons pas qu'il est partout
Sauf où l'on meurt...
Pressons le pas,
Tournons vers lui notre patience,
Allons à l'homme des douleurs
Qui nous fait signe sur la croix!
Puisqu'il est avec nous
Dans nos jours de faiblesse,
N'espérons pas tenir debout
Sans l'appeler...
Tendons la main,
Crions vers lui notre détresse,
Reconnaissons sur le chemin
Celui qui brûle nos péchés!
Puisqu'il est avec nous
Comme à l'aube de Pâques,
Ne manquons pas le rendez-sous
Du sang versé.
Prenons le pain,
Buvons la coupe du passage :
Accueillons-le qui s'est donné
En nous aimant jusqu'à la fin !
Texte de Didier Rimaud © CNPL.
Musique de Philippe Robert
Vì Người ở với chúng ta
Vì Người ở với chúng ta
Bao lâu thời gian vẫn còn
Hãy đừng chờ cho đến ngày chung cục
Mới tìm Người
Hãy mở to đôi mắt
Tìm Thánh Nhan và dấu tích của Người
Khám phá Người là đấng kín ẩn
Giữa lòng thế giới như một ánh lửa
Vì Người ở với chúng ta
Trong thời đại đầy bạo lực này
Đừng hão huyền rằng Người ở khắp nơi
Nếu không là nơi người ta phải hy sinh mạng sống
Hãy dấn bước,
Hãy hướng sự kiên nhẫn của ta về Người
Hãy tiến về hướng con người đau khổ
Đấng ra hiệu cho ta từ trên thập giá!
Vì Người ở với chúng ta
Trong những tháng ngày yếu đuối
Đừng nghĩ mình sẽ đứng vững
Nếu không kêu cầu Người
Hãy vươn tay
Cho tiếng than thở ta vọng lên tới Người
Hãy nhận ra trên nẻo đường ta đi
Hình ảnh của đấng diệt trừ mọi tội lỗi
Vì Người ở với chúng ta
Như bình minh của ngày sống lại
Đừng lỡ hẹn
Với ngày phải đổ máu hy sinh của mình
Hãy cầm lấy bánh
Hãy uống chén vượt qua:
Hãy đón nhận đấng tự hiến
Đấng yêu ta đến giây phút cuối cùng!
Voici la nuit
Voici la nuit,
L'immense nuit des origines,
Et rien n'existe hormis l'amour,
Hormis l'amour qui se dessine :
En séparant le sable et l'eau,
Dieu préparait comme un berceau,
La terre où il viendrait au jour.
Voici la nuit,
L'immense nuit de Palestine,
Et rien n'existe hormis l'Enfant,
Hormis l'Enfant de vie divine:
En prenant chair de notre chair,
Dieu transformait tous nos déserts,
En terre d'immortels printemps.
Voici la nuit,
L'immense nuit sur la colline,
Et rien n'existe hormis le Corps,
Hormis le Corps criblé d'épines :
En devenant un crucifié,
Dieu fécondait comme un verger,
La terre où le plantait la mort.
Voici la nuit,
L'immense nuit qui s'illumine,
Et rien n'existe hormis Jésus,
Hormis Jésus où tout culmine:
En s'arrachant à nos tombeaux,
Dieu conduisait au jour nouveau,
La terre où il était vaincu.
Voici la nuit,
L'immense nuit où l'on chemine,
Et rien n'existe hormis ce lieu,
Hormis ce lieu d'espoir en ruine :
En s'arrêtant dans nos maisons,
Dieu préparait comme un buisson,
La terre où tomberait le feu.
Texte de Didier Rimaud © CNPL.
Musique de Tamié
Này là đêm
Này là đêm,
đêm mênh mông nguyên thủy
Không có gì hiện hữu ngoài tình yêu
Ngoài tình yêu đang âm thầm tự phát
Khi đang phân rẽ cát và nước
Thiên Chúa đã dọn một nôi con
Là trái đất mà một ngày Người sẽ viếng thăm
Này là đêm,
Đêm mênh mông xứ Palestine,
Không có gì hiện hữu ngoài Bé Thơ,
Bé thơ của hiện hữu thần linh:
Trong khi mặc lấy xác phàm chúng ta,
Thiên Chúa đã hóa bãi sa mạc đời nhân loại,
thành dãi đất của mùa xuân bất tử.
Này là đêm,
Đêm mênh mông trên đồi ấy,
Không có gì hiện hữu ngoài Xác Thân,
Xác Thân nát tan vì gai nhọn:
Trong khi biến mình thành đấng chịu đóng đinh
Thiên Chúa đã ươm vườn cây trái,
trên mẫu đất mà sự chết đã cắm dùi.
Này là đêm,
Đêm mênh mông bừng sáng,
Không có gì hiện hữu ngoài Giê-su
Trong Đấng mà mọi sự đạt đến tầm cao:
Trong khi bứt chúng ta ra khỏi nấm mồ,
Thiên Chúa dẫn đưa vào mình minh ngày mới
Thế gian mà người đã chiến thắng.
Này là đêm,
Đêm mênh mông mà ta còn lữ thứ,
Không có gì hiện hữu ngoài chính chốn này,
chốn mà hy vọng chực tắt, mong manh:
Trong khi dừng bước trước nhà chúng ta,
Thiên Chúa chuẩn bị một bụi gai,
mà một ngày sẽ bùng lên ngọn lửa.
Nous ne savons pas ton mystère
Nous ne savons pas ton mystère
Amour infini;
Mais tu as un coeur,
Toi qui cherches le fils perdu,
Et tu tiens contre toi
Cet enfant difficile
Qu'est le monde des humains.
Nous ne voyons pas ton visage,
Amour infini;
Mais tu as des yeux,
Car tu pleures dans l'opprimé,
Et tu poses sur nous
Ce regard de lumière
Qui révèle ton pardon.
Nous ne voyons pas ton ouvrage,
Amour infini;
Mais tu as des mains
Qui allègent notre labeur,
Et tu peines avec nous
Pour tracer sur la terre
Un chemin vers ton repos.
Nous ne savons pas ton langage,
Amour infini ;
Mais tu es le cri
Que nos frères lancent vers nous,
Et l'appel du pécheur
S'élevant de l'abîme
Vers le Dieu de liberté.
Texte de Soeur Chantal de Chambarand
Musique de Marcel Godard
Chúng con không thấu hết mầu nhiệm của Ngài
Chúng con không thấu hết mầu nhiệm Ngài,
Ôi tình yêu bất tận,
Nhưng ngài có một con tim,
Ngài, đấng đi tìm người con hư mất,
và ôm trong lòng,
đứa con hư hỏng ấy,
là chính thế giới của con người.
Chúng con không thấy dung nhan ngài,
Ôi tình yêu bất tận,
Nhưng ngài có đôi mắt,
Vì ngài vẫn khóc trong bóng dáng của những người bị áp bức,
Và ngài gửi cho chúng con
Cái nhìn đầy ánh sáng,
bày tỏ sự dung thứ của ngài.
Chúng con không thấy công trình của Ngài,
ôi tình yêu bất tận,
Nhưng ngài có đôi tay,
đôi tay đỡ nâng gánh nặng đời chúng con,
và ngài lao nhọc với chúng con,
để cày trên mảnh đất,
con đường đến chốn nghỉ ngơi.
Chúng con không hiểu cách Ngài nói,
ôi tình yêu bất tận,
Nhưng ngài là tiếng than,
chúng con nghe thấy từng ngày nơi tha nhân
và là tiếng khẩn cầu của kẻ tội lỗi
vọng lên từ vực sâu,
lên tới Thiên Chúa của tự do.
Ô Père des lumières
Ô Père des lumières / Lumière éternelle / Et source de toute lumière,
Tu fais briller au seuil de la nuit
La lumière de ton visage
Les ténèbres pour toi ne sont point ténèbres
Pour toi les nuits sont aussi claires que le jour.
Ô Père des lumières / Lumière éternelle / Et source de toute lumière,
Tu fais briller au seuil de la nuit
La splendeur du Ressuscité:
Nous n'avons plus besoin de lune ou de soleil:
Nous avançons à la lumière de l'Agneau!
Ô Père des lumières / Lumière éternelle / Et source de toute lumière,
Tu fais briller au seuil de la nuit
La clarté de ton Esprit Saint :
Nous tenons allumées nos lampes pour les noces,
Et nous allons à la rencontre de l'Époux.
Refrain - Que nos prières devant toi s'élèvent comme un encens et nos mains comme l'offrande du soir !
Texte de Didier Rimaud © Cerf.
Musique de Marcel Godard
Lạy Cha sự sáng
Lạy Cha sự sáng, sự sáng vĩnh cửu và là nguồn mọi sự sáng,
Ngài làm bừng lên giữa lòng đêm
Ánh sáng từ Dung Nhan ngài,
Đối với Ngài bóng đêm không là gì,
Đối với Ngài ánh sáng và bóng tối cũng như nhau.
Lạy Cha sự sáng, sự sáng vĩnh cửu và là nguồn mọi sự sáng,
Ngài làm bừng lên giữa lòng đêm
Ánh rạng ngời của Đấng Phục Sinh:
Chúng con không cần thái dương hay vầng nguyệt nữa:
Chúng con tiến vào ánh sáng của Con Chiên!
Lạy Cha sự sáng, sự sáng vĩnh cửu và là nguồn mọi sự sáng,
Ngài làm bừng lên giữa lòng đêm
Minh quang của Thánh Linh:
Chúng con sẽ giữ ngọn đèn tiệc cưới cháy mãi
Và lên đường gặp Đấng Lang Quân.
Điệp khúc- Xin cho lời khẩn nguyện chúng con tỏa bay như hương thơm và tay con dâng lên như của lễ ban chiều!
