BẢN GÓP Ý XÂY DỰNG DỰ THẢO NGHỊ ĐỊNH THAY THẾ NGHỊ ĐỊNH SỐ 22/ 2005/ NĐ-CP

GÓP Ý

Xây dựng dự thảo Nghị định thay thế Nghị Định số 22/2005/NĐ-CP ngày 01/3/2005
hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh tín ngưỡng, tôn giáo

PHẦN I : NHỮNG ĐỀ NGHỊ SỬA ĐỔI NỘI DUNG NĐ 22/2005/NĐ-CP NGÀY 01/3/2005 (sau đây
gọi tắt là NĐ 22/2005).
Ghi chú : Để thuận tiện cho việc theo dõi. Các điều có đề nghị sửa đổi được ghi
theo thứ tự của Dự thảo Nghị định (Dự thảo 5) Qui định chi tiết và hướng dẫn thi
hành một số điều của Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo, sau đây được gọi tắt là Dự
thảo Nghị định và chỉ ghi tựa của các điều, không trích dẫn nội dung.

Điều 5. Đăng ký hoạt động tôn giáo
Điều 6. Hoạt động tôn giáo của tổ chức sau khi được cấp đăng ký

Nhận xét :
Việc công nhận tổ chức tôn giáo chỉ có trong PL TNTG 2004 (Đ16). Tuy nhiên Điều
39 qui định rằng : Tổ chức tôn giáo đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công
nhận trước ngày Pháp lệnh này có hiệu lực thì không phải làm thủ tục công nhận
lại. Đa số các tôn giáo hiện hữu như Công giáo, Tin lành, Phật giáo, Hồi giáo,
Cao đài, Hoà hảo đều đã được công nhận trước đây. Như vậy là qui định tại điều
16 chỉ áp dụng cho các tôn giáo mới đăng ký.

Nghị định của Chính phủ số 22/2005/NĐ-CP ngày 01 tháng 3 năm 2005 hướng dẫn thi
hành một số điều của PL TNTG 2004, theo qui định tại điều 6 thì “Để được hoạt
động tôn giáo, tổ chức có trách nhiệm gởi hồ sơ đăng ký đến cơ quan nhà nước có
thẩm quyền”. Hồ sơ đăng ký gồm nhiều loại giấy tờ và số liệu, trong đó đáng chú
ý là phải có cả số lượng tín đồ vào thời điểm đăng ký. Dự thảo Nghị định tại
Điều 5 còn qui định “Được hình thành hoặc du nhập vào Việt Nam từ hai mươi năm
trở lên”.

Qui định như vậy chỉ phù hợp với những tổ chức tôn giáo đã tồn tại trước đây
nhưng vì lý do nào đó chưa đăng ký chứ không phù hợp với những tổ chức tôn giáo
mới du nhập hay mới phát sinh ở Việt Nam. Lý do là vì theo điều 7 (NĐ số
22/2005/NĐ-CP) chỉ sau khi được cấp đăng ký, các tổ chức tôn giáo mới được “tổ
chức các cuộc lễ tôn giáo, thực hiện lễ nghi, truyền đạo, giảng đạo tại các cơ
sở tôn giáo đã đăng ký”. Qui định như vậy chẳng khác nào buộc tổ chức mới đó
phải truyền đạo, giảng đạo bất hợp pháp để có một số lượng tín đồ và trong suốt
thời gian chờ đăng ký thì hoạt động đều là bất hợp pháp.
Đề nghị : chỉ nên qui định số lượng tín đồ cần phải có khi đề nghị công nhận tôn
giáo mà thôi và bỏ điều kiện về thời hạn 20 năm mới được đăng ký.

------------------------------------------
Điều 7. Công nhận tổ chức tôn giáo
Nhận xét : Về nội dung công nhận tôn giáo : PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 và Nghị
định hướng dẫn thi hành số 22/2005/NĐ-CP ngày 01/3/2005 đều không nói rõ nội
dung công nhận tôn giáo là gì. Dự thảo Nghị định cũng qui định tương tự. Từ công
nhận ở đây chưa rõ nghĩa. Nếu sự công nhận chỉ là công nhận sự tồn tại hợp pháp
của tổ chức tôn giáo thì đối với các tôn giáo đã tồn tại từ lâu, việc công nhận
này không có ý nghĩa gì. Chúng tôi cho rằng công nhận phải là công nhận tư cách
pháp nhân của tổ chức tôn giáo (như qui định pháp nhân trong Bộ Luật dân sự) để
các tôn giáo có thể hoạt động hợp pháp cũng như quản lý hợp pháp các tài sản của
mình. Rất tiếc vấn đề pháp nhân của các tổ chức tôn giáo chưa được đề cập trong
bất cứ văn bản pháp luật nào. Còn trong thực tế thì nhà nước đã có những quyết
định công nhận tư cách pháp nhân của một số tổ chức tôn giáo. Tuy nhiên xem xét
nội dung của các quyết định đó thì thấy rằng nội dung chỉ là công nhận hiến
chương của tổ chức tôn giáo và Ban trị sự hoặc chức sắc chứ không phải là công
nhận tư cách pháp nhân theo Bộ Luật dân sự. Như vậy là có độ vênh giữa khái niệm
pháp nhân trong quyết định công nhận tư cách pháp nhân của một số tổ chức tôn
giáo với qui định về pháp nhân của Bộ Luật dân sự.
Đề nghị : Đề nghị nghiên cứu việc công nhận tư cách pháp nhân của tổ chức tôn
giáo theo Bộ Luật dân sự 2005.
---------------------------------

Điều 10. Con dấu của tổ chức tôn giáo
Nhận xét : Việc cấp con dấu cho các tổ chức tôn giáo và các tổ chức trực thuộc được công nhận là hợp lý. Điều quan trọng là phải công nhận tư cách pháp nhâncho tổ chức tôn giáo, trong đó qui định rõ tổ chức tôn giáo cấp nào sẽ được côngnhận là pháp nhân.
Đề nghị : Đề nghị nghiên cứu việc công nhận tư cách pháp nhân của tổ chức tôn
giáo theo Bộ Luật dân sự 2005, từ đó việc cấp con dấu sẽ hợp lý và chính xác
hơn.
-------------------------------------------------

Điều 13. Thành lập trường đào tạo những người chuyên hoạt động tôn giáo
Nhận xét : Việc xin phép thành lập trường đào tạo là hợp lý. Vấn đề là tiêu
chuẩn thế nào để được chấp thuận thì chưa rõ nên việc xin phép dễ rơi vào cơ chế xin-cho.
Đề nghị : Qui định rõ đạt tiêu chuẩn nào thì được chấp thuận.
-------------------------------------

Điều 15. Quản lý đối với trường đào tạo những người chuyên hoạt động tôn giáo
Nhận xét : Điểm 3, Đ15 Dự thảo Nghị định qui định “Công dân VN theo học tại trường đào tạo những người chuyên hoạt động tôn giáo là người chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật được UBND cấp xã nơi cư trú xác nhận”.
Việc xác nhận người chuyên hoạt động tôn giáo là người chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật là thuộc loại hành vi xin-cho cần phải loại bỏ.
Đề nghị : Bỏ việc xác nhận người chuyên hoạt động tôn giáo là người chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, chỉ cần có sơ yếu lý lịch như là đủ, như qui định tại Điều 25 Dự thảo Nghị định đối với người đi tu.
-------------------------------------

Điều 17. Mở lớp bồi dưỡng những người chuyên hoạt động tôn giáo
Nhận xét : Điều này sử dụng từ “đề nghị”. Không rõ là đề nghị khác thế nào với thông báo, đăng ký, xin phép. Việc mở các lớp bồi dưỡng những người chuyên hoạt động tôn giáo mà phải được sự chấp thuận của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh nơi mở lớp thì không hợp lý vì đây là việc thuần tuý tôn giáo, chỉ nên qui định đăng ký là đủ.
Đề nghị : - Bỏ điều kiện phải được sự chấp thuận của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh nơi mở lớp bồi dưỡng những người chuyên hoạt động tôn giáo.
- Nên sử dụng từ một cách thống nhất và chỉ cần qui định đăng ký là đủ.
--------------------------------------

Điều 18. Đăng ký người được phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử
Điều 19. Phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử có yếu tố nước ngoài

Nhận xét : Theo điều 22 của PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 thì việc phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử hoàn toàn thuộc quyền quyết định của các tôn giáo, chỉ phải đăng ký với cơ quan nhà nước. Đối với những trường hợp có yếu tố nước ngoài thì còn phải có sự thỏa thuận trước với cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo ở trung ương. Các điều kiện mà người được phong chức, phong phẩm, bổ
nhiệm, bầu cử, suy cử phải đáp ứng qui định tại khoản 2, điều 22, PL TNTG 2004
(là công dân Việt Nam, có tư cách đạo đức tốt; có tinh thần đoàn kết, hoà hợp dân tộc; nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật) không có gì đặc biệt và ai cũng có thể đáp ứng được.

Quan điểm của nhà nước Việt Nam trong PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 về việc phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử như đã nói trên là có thể chấp nhận được. Vấn đề là sự thoả thuận trước với cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo ở trung ương trong những trường hợp có yếu tố nước ngoài được đặt trên cơ sở nào?
Chỉ cần đủ điều kiện qui định tại điều 22 nói trên là được chấp thuận hay là
việc thoả thuận thuộc lãnh vực xin-cho? Mức độ đáp ứng các qui định tại điều 22 thế nào? Chưa có câu trả lời thoả đáng về vấn đề này.

SL 223 ngày 14/6/1955 có một điều khoản đặc biệt : Điều 13 : Chính quyền không
can thiệp vào nội bộ các tôn giáo. Riêng về Công giáo, quan hệ về tôn giáo giữa
Giáo hội Việt Nam với Toà thánh La Mã là vấn đề nội bộ của Công giáo.
Các văn bản pháp luật về tôn giáo sau này không kế thừa nội dung qui định này.
Nếu thực hiện được như Đ13 trên đây thì sẽ tránh được rất nhiều rắc rối cho cả
Giáo hội lẫn Nhà nước.
Ngoài ra, NĐ 22/2005/NĐ-CP ngày 01/3/2005 còn qui định hợp lý : Điều 16.5:
Thời hạn trả lời:
a) Sau 45 ngày kể từ ngày nộp đủ hồ sơ đăng ký hợp lệ và Ban Tôn giáo Chính phủ
không có ý kiến khác, thì chức sắc, nhà tu hành được hoạt động tôn giáo theo
chức danh đã được đăng ký;
b) Sau 30 ngày kể từ ngày nộp đủ hồ sơ đăng ký hợp lệ và ủy ban nhân dân cấp
tỉnh không có ý kiến khác, thì chức sắc, nhà tu hành được hoạt động tôn giáo
theo chức danh đã được đăng ký.
Điều này đã bị Dự thảo Nghị định sửa đổi theo hướng các cơ quan có trách nhiệm
phải trả lời bằng văn bản và chỉ khi có văn bản chấp thuận thì những người được
phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử mới được hoạt động tôn giáo
theo chức năng đã đăng ký. Đây là một bước lùi so với NĐ 22/2005/NĐ-CP.
Đề nghị : - Qui định rõ những tiêu chí phải đạt được trong sự thoả thuận trước với cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo ở trung ương là những tiêu chí nào.
- Đề nghị giữ lại qui định hợp lý tại Điều 16.5 của NĐ
22/2005/NĐ-CP, chỉ sửa thời hạn trả lời, cụ thể như sau:
Thời hạn trả lời:
a) Sau 20 ngày làm việc kể từ ngày nộp đủ hồ sơ đăng ký hợp lệ và Ban Tôn giáo
Chính phủ không có ý kiến khác, thì chức sắc, nhà tu hành được hoạt động tôn
giáo theo chức danh đã được đăng ký;
b) Sau 10 ngày làm việc kể từ ngày nộp đủ hồ sơ đăng ký hợp lệ và Ủy ban nhân
dân cấp tỉnh không có ý kiến khác, thì chức sắc, nhà tu hành được hoạt động tôn
giáo theo chức danh đã được đăng ký.
-----------------------------------

Điều 21. Thông báo về việc thuyên chuyển nơi hoạt động tôn giáo của chức sắc,
nhà tu hành.
Điều 22. Đăng ký thuyên chuyển nơi hoạt động tôn giáo của chức sắc, nhà tu hành.

Nhận xét : Điều 23 PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 đã dùng ba khái niệm : thông báo, đăng ký, chấp thuận để qui định các trường hợp khác nhau. Việc thuyên chuyển nơi hoạt động tôn giáo của chức sắc, nhà tu hành trong trường hợp bình thường chỉ cần đăng ký. Chỉ trong trường hợp thuyên chuyển nơi hoạt động tôn giáo của chức sắc, nhà tu hành vi phạm pháp luật thì mới cần phải được sự chấp thuận của của
Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh nơi đến, khác với qui định trong các văn bản pháp luật trước đây, bất cứ sự thuyên chuyển nào cũng phải được chấp thuận. Qui định này rõ ràng đã tạo sự dễ dàng trong việc điều chuyển nhân sự trong các tôn giáo. Tuy nhiên Pháp lệnh và văn bản hướng dẫn thi hành đều không nói rõ là qui định về việc thuyên chuyển này được áp dụng cho việc thuyên chuyển trong phạm vi giáo phận, tỉnh, thành phố hay cả nước.
Ngoài ra, Điều 19.3 NĐ 22/2005/NĐ-CP còn qui định hợp lý : Sau 30 ngày kể từ ngày nộp đủ hồ sơ hợp lệ, nếu Ủy ban nhân dân cấp huyện không có ý kiến khác, thì chức sắc, nhà tu hành có quyền hoạt động tôn giáo tại địa điểm đã đăng ký. Qui định hợp lý này đã bị Dự thảo Nghị định thay đổi theo hướng các cơ quan có trách nhiệm phải trả lời bằng văn bản.
Đề nghị : - Đề nghị qui định rõ thêm là thủ tục thuyên chuyển này được áp dụng trong phạm vi cả nước.
- Đề nghị giữ lại qui định hợp lý như tại Điều 19.3 NĐ 22/2005/NĐ-CP, chỉ
sửa thời hạn trả lời.

GHI CHÚ ĐẶC BIỆT VỂ VIỆC TRẢ LỜI CỦA CÁC CƠ QUAN CHỨC NĂNG

Hiện nay, có một điều mà các tổ chức tôn giáo rất bức xúc đó là việc không được các cơ quan chức năng trả lời đúng hạn hoặc bị từ chối không có lý do chính đáng nhưng các cơ quan chức năng không hề bị chế tài gì. Vì thế qui định cho phép sau một thời gian kể từ ngày nộp đủ hồ sơ đăng ký hợp lệ mà các cơ quan chức năng không có ý kiến khác, thì tổ chức tôn giáo được hoạt động tôn giáo theo những nội dung đã được thông báo, đăng ký là một qui định hợp lý, nên cần được áp dụng cho mọi trường hợp mà pháp luật về tôn giáo qui định phải thông báo, đăng ký. Do đó, đối với các điều mà Dự thảo Nghị định đã qui định là chỉ phải đăng ký hoặc thông báo thì đề nghị qui định luôn là tổ chức tôn giáo được đương nhiên được hoạt động tôn giáo theo những nội dung đã được thông báo, đăng ký nếu các cơ quan chức năng trả lời trễ hạn. Ngoài ra, đối với các trường hợp bị từ chối không có lý do chính đáng thì Dự thảo Nghị định nên qui định rằng các tổ chức
tôn giáo có quyền khiếu nại.
------------------------------------

Điều 23. Đăng ký chương trình hoạt động tôn giáo hàng năm của tổ chức tôn giáo cơ sở
Điều 24. Hoạt động tôn giáo ngoài chương trình đã đăng ký của tổ chức tôn giáo cơ sở
Nhận xét : Việc qui định chương trình hoạt động tôn giáo hàng năm chỉ phải đăng ký một lần một năm tại Uỷ ban nhân dân cấp xã là hợp lý. Trường hợp tổ chức hoạt động tôn giáo ngoài chương trình đã đăng ký thì mới phải xin phép (Đ12 PL TNTG
2004 ngày 18/6/2004). Các qui định trước PL TNTG 2004 cũng đều yêu cầu phải đăng ký.

Tuy nhiên việc tổ chức hội nghị, đại hội của tổ chức tôn giáo cơ sở, cấp trung
ương hoặc toàn đạo hoặc các cấp khác (qui định tại Đ18 PL TNTG 2004) lại không thuộc trường hợp được đăng ký mà phải được UBND chấp thuận. Vấn đề là nếu các hội nghị, đại hội đó diễn ra hàng năm hoặc theo chu kỳ thì sao, phải xin phép từng lần hay được đăng ký hàng năm?
Đề nghị : Để giảm tải cho cơ quan nhà nước và tạo thuận lợi cho tôn giáo thì nên cho đăng ký tất cả những hoạt động tôn giáo diễn ra theo chu kỳ (từng năm hoặc nhiều năm).
-----------------------------------

Điều 30. Các cuộc lễ của tổ chức tôn giáo diễn ra ngoài cơ sở tôn giáo
Nhận xét : một điều chưa được giải quyết là nếu UBND không trả lời đúng thời hạn thì giải quyết thế nào. Nếu UBND trả lời trễ hạn thì có nguy cơ cuộc lễ phải hủy bỏ làm hao tốn công sức và tiền bạc.
Đề nghị : Nếu quá thời hạn qui định mà UBND không trả lời thì tổ chức tôn giáo
được thực hiện các cuộc lễ của tổ chức tôn giáo diễn ra ngoài cơ sở tôn giáo như văn bản đề nghị.
-------------------------------------------
Điều 31. Việc giảng đạo, truyền đạo của chức sắc, nhà tu hành ngoài cơ sở tôn giáo
Nhận xét : Qui định tại điều này chưa hợp lý vì truyền đạo có nghĩa là phải đến với những người ở những nơi chưa biết đạo (chưa có cơ sở tôn giáo) để truyền đạo chứ không chỉ truyền đạo trong các cơ sở tôn giáo (đã có). Nói khác đi, việc phải được Uỷ ban nhân dân cấp huyện chấp thuận khi truyền đạo ngoài các cơ sở tôn giáo có nghĩa nhà nước chỉ muốn các tôn giáo hoạt động trong phạm vi các cơ sở tôn giáo. Việc chấp thuận này thuộc lãnh vực xin-cho nên dễ bị lợi dụng nhằm hạn chế hoạt động tôn giáo.

Ngoài ra, từ ngữ “phạm vi phụ trách” trong PL TNTG 2004 chưa được giải thích rõ ràng nên còn gây cản ngại cho hoạt động truyền đạo.
Đề nghị : Đề nghị sửa lại theo hướng tạo điều kiện cho các chức sắc, nhà tu hành được tự do thực hiện việc truyền đạo, giảng đạo trên toàn bộ địa bàn phụ trách không có gì cản ngại.
--------------------------------------
Điều 37. Việc tham gia hoạt động tôn giáo ở nước ngoài
Điều 38. Việc tham gia khoá đào tạo tôn giáo ở nước ngoài
Nhận xét : Việc mời tổ chức, người nước ngoài vào Việt Nam hoạt động do có liên quan đến an ninh trật tự của Việt Nam nên qui định như Đ36, Dự thảo Nghị định là hợp lý. Còn việc tổ chức tôn giáo Việt Nam tham gia hoạt động tôn giáo ở nước ngoài thì đâu có ảnh hưởng gì đến an ninh trật tự của Việt Nam đâu mà cần phải qui định quá chặt như Đ37, Đ38.
Đề nghị : Đề nghị bỏ Đ37, Đ38 của Dự thảo Nghị định.
-----------------------------------------

PHẦN II : NHỮNG ĐỀ NGHỊ SỬA ĐỔI MÀ NĐ 22/2005/NĐ-CP NGÀY 01/3/2005 CHƯA ĐỀ CẬP.

A/ GIÁO DỤC, Y TẾ, TỪ THIỆN

Nhận xét :
- SL 223 ngày 14/6/1955 có qui định rất hợp lý :
“Điều 8 : các tổ chức của các tôn giáo có tính chất kinh tế, văn hoá, xã hội đều được hoạt động sau khi đã xin phép chính quyền và được chính quyền chuẩn y chương trình, điều lệ. Những tổ chức ấy đều coi như những tổ chức của tư nhân và được pháp luật bảo hộ”.
“Điều 9: Các tôn giáo được phép mở trường tư thục. Các trường tư thục đó phải dạy theo chương trình gíao dục của Chính phủ. Ngoài giờ dạy theo chương trình gíao dục của Chính phủ, có thể dạy thêm giáo lý cho những học sinh nào muốn học”.

- PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 hiện hành đã qui định những việc thuộc lãnh vực giáo dục, y tế, xã hội mà các tổ chức tôn giáo được thực hiện như sau :

Điều 33
1. Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện để tổ chức tôn giáo tham gia nuôi dạy trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; hỗ trợ cơ sở chăm sóc sức khoẻ người nghèo, người tàn tật, người nhiễm HIV/AIDS, bệnh nhân phong, tâm thần; hỗ trợ phát triển các cơ sở giáo dục mầm non và tham gia các hoạt động khác vì mục đích từ thiện nhân đạo phù hợp với hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo và quy định của pháp luật.
2. Chức sắc, nhà tu hành với tư cách công dân được Nhà nước khuyến khích tổ chức hoạt động giáo dục, y tế, từ thiện nhân đạo theo quy định của pháp luật.

Như vậy PL TNTG 2004 chỉ cho phép các tổ chức tôn giáo được thực hiện các hoạt động sau đây :

Về giáo dục :
- Tham gia nuôi dạy trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt;
- Hỗ trợ phát triển các cơ sở giáo dục mầm non;
Về y tế : Hỗ trợ cơ sở chăm sóc sức khoẻ người nghèo, người tàn tật, người nhiễm HIV/AIDS, bệnh nhân phong, tâm thần;
Về xã hội : Tham gia các hoạt động khác vì mục đích từ thiện, nhân đạo phù hợp với hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo và quy định của pháp luật. Theo qui định của pháp luật thì các hoạt động từ thiện đều phải thông qua các tổ chức nhà nước.

Như vậy có thể thấy rằng :
- Không có sự giải thích nào về lý do không cho tổ chức tôn giáo tham gia các hoạt động trong các lãnh vực như giáo dục phổ thông, đại học, bệnh viện.
- Với qui định như trên, nhà nước đã làm lãng phí nhiều nguồn nhân, vật lực lớn của các tổ chức tôn giáo trong các hoạt động giáo dục, y tế, từ thiện cũng như thiếu nhất quán trong chủ trương xã hội hoá các hoạt động xã hội.
- Việc chấp nhận chức sắc, nhà tu hành với tư cách công dân được Nhà nước khuyến khích tổ chức hoạt động giáo dục, y tế, từ thiện nhân đạo nhưng không cho tổ chức tôn giáo tham gia không có lý do xác đáng. Nếu chỉ với tư cách cá nhân, các tu sĩ không có khả năng tài chánh để thực hiện lý do là vì các tu sĩ thường không có tài sản cá nhân còn tài sản mà họ quản lý thuộc quyền sở hữu của Giáo hội.

Trong khi hạn chế các tổ chức tôn giáo hoạt động trong lãnh vực giáo dục thì
nhà nước lại tạo điều kiện cho người nước ngoài như sau : “Khuyến khích việc hợp tác, liên kết đào tạo với các cơ sở đào tạo có chất lượng cao của nước ngoài; khuyến khích mở các cơ sở giáo dục đào tạo có chất lượng cao, có uy tín bằng 100% vốn đầu tư nước ngoài; . . .”(Nghị quyết của Chính phủ số 05/2005/NQ-CP ngày 18/4/2005 Về đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá, thể dục, thể thao). Thành ra người nước ngoài được mở trường các cấp tại Việt Nam còn các tổ chức tôn giáo trong nước bị cấm mở trường từ tiểu học trở lên. Điều này trái với qui định tại Điều 70 Hiến pháp 1992 hiện hành như sau : “Công dân có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật”.

- Chính phủ đã có Nghị quyết số 05/2005/NQ-CP ngày 18/4/2005 “Về đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá, thể dục, thể thao” trong đó đã định hướng như sau :

Về giáo dục :
“Khuyến khích thành lập các cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy nghề ngoài công
lập; chuyển một số cơ sở công lập sang loại hình ngoài công lập. Hạn chế mở thêm các cơ sở công lập ở những vùng kinh tế phát triển. Không duy trì các cơ sở bán công, các lớp bán công trong trường công”.
Chỉ tiêu định hướng đến năm 2010 :
“Chuyển phần lớn các cơ sở đào tạo và dạy nghề công lập và một phần các cơ sở giáo dục không đảm nhận nhiệm vụ giáo dục phổ cập sang hoạt động theo cơ chế cung ứng dịch vụ. Chuyển tất cả các cơ sở bán công sang loại hình dân lập hoặc tư thục”.

Về y tế :
“Khuyến khích mở bệnh viện, phòng khám tư nhân, bác sĩ gia đình”.

Tuy nhiên đường hướng xã hội hoá rất tốt đẹp này lại không thể áp dụng cho các
tổ chức tôn giáo vì bị cản trở bởi PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 (qui định tại
Điều 33 như đã nói trên).

Đề nghị : Vì vậy để phù hợp với tinh thần tự do tôn giáo, Nhà nước nên chấp
thuận cho các tổ chức tôn giáo được thực hiện tất cả các hoạt động giáo dục, y
tế theo định hướng xã hội hoá trong Nghị quyết số 05/2005/NQ-CP ngày 18/4/2005,
cụ thể là sửa đổi PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 để các tổ chức tôn giáo có thể
tham gia các hoạt động giáo dục ở các cấp (tiểu học, trung học, đại học, cao
đẳng, dậy nghề và các loại trường lớp khác phục vụ cho các đối tượng đặc thù);
có thể tham gia vào lãnh vực y tế như mở bệnh viện, phòng khám, phòng bán thuốc
. . .

Để các tổ chức tôn giáo có thể có đầy đủ tư cách pháp lý thực hiện các hoạt động
giáo dục, y tế, đề nghị Nhà nước sớm công nhận tư cách pháp nhân của các tổ chức
tôn giáo (theo Bộ Luật dân sự).

Đối với các tài sản của Giáo hội như trường học, bệnh viện . . . mà Nhà nước
đang quản lý, đề nghị Nhà nước xem xét và trả lại cho Giáo hội theo đúng định
hướng và giải pháp đã được đề ra trong Nghị quyết của Chính phủ số 05/2005/NQ-CP
ngày 18/4/2005. Chẳng hạn như khi Nhà nước chủ trương “Chuyển phần lớn các cơ sở
đào tạo và dạy nghề công lập và một phần các cơ sở giáo dục không đảm nhận nhiệm
vụ giáo dục phổ cập sang hoạt động theo cơ chế cung ứng dịch vụ. Chuyển tất cả
các cơ sở bán công sang loại hình dân lập hoặc tư thục”, nếu các cơ sở giáo dục
công lập hay bán công đó trước đây là của Giáo hội Công giáo thì xin giao lại
cho Giáo hội.

B/ TÀI SẢN CỦA TÔN GIÁO
a/ Tài sản hợp pháp
Nhận xét : Điều 26 PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 qui định tài sản hợp pháp thuộc
cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo được pháp luật bảo hộ. Tuy nhiên thế nào là tài sản
hợp pháp thì chắc còn nhiều điều phải bàn cãi. Lý do là vì hiện nay có một số
tài sản của tôn giáo vì nhiều lý do khác nhau đang do nhà nước quản lý sử dụng
nhưng vấn đề sở hữu chưa được giải quyết rốt ráo. Mặt khác, vì các tổ chức tôn
giáo chưa được công nhận là pháp nhân (theo Bộ Luật dân sự) nên có một số tài
sản của Giáo hội phải đứng tên cá nhân. Điều quan trọng nhất để giải quyết vấn
đề tài sản hợp pháp của tôn giáo là việc nhà nước phải công nhận tư cách pháp
nhân (theo Bộ luật dân sự) để các tôn giáo có thể sở hữu hợp pháp các tài sản
của mình. Rất tiếc, PL TNTG 2004 và văn bản hướng dẫn thi hành đều không đề cập
vấn đề pháp nhân của các tổ chức tôn giáo mà chỉ đề cập việc công nhận tôn giáo.
Vấn đề pháp nhân là các tổ chức tôn giáo hiện đang bị bỏ ngỏ do đó chưa có thể
xác định thế nào là tài sản hợp pháp của tổ chức tôn giáo.
Đề nghị : công nhận tư cách pháp nhân của các tổ chức tôn giáo (theo Bộ luật dân
sự)

b/ Cơ sở tôn giáo

Nhận xét :
- Ngay sau khi thành lập nước, Chủ tịch Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng
hoà đã ra sắc lệnh SL 35 ngày 20/9/1945 về cơ sở tôn giáo. Điểm đặc biệc là Sắc
lệnh này chỉ có 2 điều và chỉ nói về một vấn đề duy nhất đó là : “Đền chùa, lăng
tẩm, nhà thờ, tất cả các nơi có tính cách tôn giáo, bất cứ tôn giáo nào, nhân
dân đều phải tôn trọng không được xâm phạm.”

- Sau khi hoà bình được lập lại, vào năm 1955, nhà nước lại có SL 223, trong đó
Điều 6 qui định : “Các nhà thờ, chùa, đền, miếu, thánh thất và các đồ thờ, các
trường giáo lý của tôn giáo được luật pháp bảo hộ.”
- PL TNTG 2004 điều 4 nói rõ nhất : “ Chùa, nhà thờ, thánh đường, thánh thất,
đình, đền, miếu, trụ sở tổ chức tôn giáo, các cơ sở đào tạo của tổ chức tôn
giáo, những cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo hợp pháp khác, kinh bổn và các đồ dùng
thờ cúng được pháp luật bảo hộ.”
Trong tất cả các văn bản pháp luật về tôn giáo, nhà nước đều công nhận việc các
cơ sở thờ tự và các cơ sở tôn giáo khác được bảo hộ, không bị xâm phạm. Rất
tiếc, thực tế không phải như vậy mà thực tế là đã có rất nhiều cơ sở tôn giáo
của Công Giáo (nhà thờ, tu viện, chủng viện, cơ sở đào tạo . . . bị nhà nước
quản lý (thực sự là tịch thu) với nhiều lý do khác nhau, có khi là mượn, buộc
phải giao, tự tiện chiếm hữu không có lý do hoặc với những lý do hết sức vô lý.

Khi Giáo hội Công giáo khiếu nại đòi Nhà nước trả lại các cơ sở đã bị tịch thu
thì đều bị Nhà nước từ chối trả lại căn cứ vào các văn bản :
- Luật đất đai 2003, điều 10
- Nghị định của Chính phủ số 26/1999/NĐ-CP ngày 19/4/1999 về các hoạt động tôn
giáo, điều 11.
- Quyết định số 111/CP ngày 14/4/1977 của Hội đồng Chính phủ ban hành chính
sách quản lý và cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nhà đất cho thuê ở các đô thị
và các tỉnh phía Nam.
- Nghị quyết số 23/2003/QH11 về nhà đất do Nhà nước đã quản lý, bố trí sử dụng
trong quá trình thực hiện các chính sách quản lý nhà đất và chính sách cải tạo
xã hội chủ nghĩa trước ngày 1/7/1991.
Các văn bản pháp luật nói trên đều có một nội dung tương tự như đã được ghi
trong Nghị Quyết số 23/2003/QH11 ngày 26/11/2003 của Quốc hội là :
“Nhà nước không xem xét lại chủ trương, chính sách và việc thực hiện các chính
sách về quản lý nhà đất và chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa liên quan đến nhà
đất đã ban hành trước ngày 1/7/1991.
Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại nhà đất mà nhà nước đã quản lý, bố trí sử
dụng trong quá trình thực hiện các chính sách về quản lý nhà đất và chính sách
cải tạo xã hội chủ nghĩa liên quan đến nhà đất”.
và nội dung này đã được viện dẫn như một lý do chính yếu để bác các đơn đòi lại
cơ sở tôn giáo của Công giáo đã bị chiếm dụng.
Chúng tôi cho rằng lập luận như trên là không thể chấp nhận được mà phải thấy
rằng cơ sở tôn giáo luôn được pháp luật khẳng định là được nhà nước bảo hộ nên
không phải là đối tượng quản lý của bất kỳ chính sách quản lý nhà đất và chính
sách cải tạo xã hội chủ nghĩa nào. Vậy nếu các cơ sở tôn giáo đó không phải là
đối tượng bị quản lý mà vẫn bị tịch thu thì đây là việc làm sai trái, đi ngược
lại chính sách tôn giáo của nhà nước. Đáng lẽ hành vi chiếm đoạt này phải bị
trừng trị và tài sản phải được trả lại vì đã xâm phạm vào tài sản hợp pháp của
Giáo hội Công giáo, làm cho giáo dân Công giáo nghi ngờ chính sách của nhà nước
đối với tôn giáo và phần nào đã làm phương hại đến chính sách đoàn kết quốc gia
chứ nhà nuớc không thể bảo vệ cho việc làm sai trái của cán bộ của mình bằng
cách tuyên bố không xem xét lại.
Đề nghị : Xem xét trả lại các cơ sở tôn giáo đã bị chiếm dụng bất hợp pháp.

c/ Đất đai
Nhận xét :
Qui định của pháp luật về đất đai của tôn giáo trước 1975
- Luật Cải cách ruộng đất ngày 19/12/1953, điều 10 qui định : “Ruộng đất của
tôn giáo (Nhà Chung, nhà chùa, thánh thất, tu viện, v.v.) thì trưng thu và trưng
mua. Trường hợp có mua chính đáng thì trưng mua”.
- Sắc lệnh ban hành chính sách tôn giáo số 223-SL ngày 14/6/1955 điều 10 qui
định : “Trong cải cách ruộng đất, khi Chính phủ trưng thu hoặc trưng mua ruộng
đất của các tôn giáo để chia cho nông dân, thì sẽ để lại cho nhà thờ, nhà chùa,
thánh thất một số ruộng đất đủ cho việc thờ cúng và cho những nhà tu hành có
điều kiện sinh sống để làm việc tôn giáo”.

Qui định của pháp luật về đất đai của tôn giáo sau 1975
- Luật đất đai ngày 29/12/1987, điều 32 qui định : “Chùa, nhà thờ, thánh thất
tôn giáo đang sử dụng đất hoặc chưa được giao đất sử dụng nếu có yêu cầu chính
đáng và có khả năng sử dụng có hiệu quả thì Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương và đơn vị hành chánh tương đương căn cứ vào chính sách tôn giáo
của nhà nước và khả năng đất đai của địa phương để quyết định được giao cho
chùa, nhà thờ, thánh thất đó”
- Luật đất đai ngày 14/7/1993, điều 51 qui định : “Ủy ban nhân dân tỉnh, thành
phố trực thuộc trung ương căn cứ vào chính sách tôn giáo của nhà nước, quỹ đất
đai của địa phương quyết định diện tích đất giao cho nhà chùa, nhà thờ, thánh
thất tôn giáo trên cơ sở đất đai mà nhà chùa, nhà thờ, thánh thất tôn giáo đang
sử dụng”.
- Hai lần sửa đổi Luật đất đai vào các năm 1998 và 2001, điều 51 nói trên vẫn
được giữ nguyên.
- Luật đất đai ngày 26/11/2003, điều 99 qui định : “1/ Đất do cơ sở tôn giáo sử
dụng gồm đất thuộc chùa, nhà thờ, thánh thất, thánh đường, tu viện, trường đào
tạo riêng của tôn giáo, các cơ sở khác của tôn giáo được nhà nước cho phép hoạt
động”. 2/ Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương căn cứ vào
chính sách tôn giáo của nhà nước và quỹ đất đai của địa phương quyết định diện
tích đất giao cho cơ sở tôn giáo”.
- PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004, Điều 27 qui định :
“ 1/ Đất có các công trình do cơ sở tôn giáo sử dụng gồm đất thuộc chùa, nhà
thờ, thánh thất, thánh đường, tu viện, trường đào tạo những người chuyên hoạt
động tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo, các cơ sở khác của tôn giáo được Nhà
nước cho phép hoạt động được sử dụng ổn định lâu dài.
2/ Đất có các công trình là đình, đền, miếu, am, từ đường, nhà thờ họ được sử
dụng ổn định lâu dài.
Việc quản lý và sử dụng đất quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này được thực
hiện theo quy định của pháp luật về đất đai”.

Nhận xét : pháp luật về đất đai của tôn giáo đã có nhiều thay đổi, từ trưng
thu, trưng mua toàn bộ trong Luật Cải cách ruộng đất ngày 19/12/1953 đến để lại
cho cơ sở tôn giáo một phần trong Sắc lệnh ban hành chính sách tôn giáo ngày
14/6/1955. Luật đất đai ngày 29/12/1987, Luật đất đai ngày 14/7/1993 vẫn còn chủ
trương cấp đất cho tôn giáo sử dụng (đất đai nói chung, không chỉ là đất thuộc
chùa, nhà thờ . . .). Đến Luật đất đai ngày 26/11/2003 đất được giao cho cơ sở
tôn giáo được giới hạn chỉ còn là “đất thuộc chùa, nhà thờ, thánh thất, thánh
đường, tu viện, trường đào tạo riêng của tôn giáo, các cơ sở khác của tôn giáo”
chứ không phải là các loại đất khác như đất sản xuất nông nghiệp hoặc sản xuất
khác. PL TNTG 2004 ngày 18/6/2004 qui định rõ hơn : đất mà các cơ sở tôn giáo
được sử dụng ổn định lâu dài là “Đất có các công trình do cơ sở tôn giáo sử dụng
gồm đất thuộc chùa, nhà thờ, thánh thất, thánh đường, tu viện, trường đào tạo
những người chuyên hoạt động tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo, các cơ sở
khác của tôn giáo”. PL TNTG 2004 không nói đến các loại đất khác như đất để sản
xuất nông nghiệp hay sản xuất khác.

Chúng tôi cho ràng qui định như Luật đất đai và PL TNTG 2004 hiện hành là đã
tước đi quyền sử dụng đất của các nhà tu hành. Họ cũng là công dân và phải được
quyền sử dụng đất để sản xuất như những công dân khác, nhất là đối với các cơ sở
tôn giáo chỉ sinh sống bằng sản xuất nông nghiệp hay sản xuất khác. Vì thế đối
với đất đai mà các cơ sở tôn giáo đang sử dụng hợp pháp để sản xuất thì nhà nước
phải cấp quyền sử dụng đất cho họ chứ không chỉ cấp quyền sử dụng đất đối với
đất thuộc nhà thờ, nhà chùa . . .

Cũng đề nghị Nhà nước cho phép tổ chức tôn giáo được chọn cách giao đất cho tổ
chức tôn giáo không thu tiền sử dụng đất (để làm các cơ sở thờ tự) hoặc cách
giao đất có thu tiền sử dụng đất (để dùng vào các mục đích khác) chứ không phải
chỉ có một cách giao đất cho tổ chức tôn giáo không thu tiền sử dụng đất như
hiện nay.
Đề nghị :
- Cấp quyền sử dụng đất sản xuất nông nghiệp hay sản xuất khác cho các cơ sở tôn
giáo;
- Cho phép tổ chức tôn giáo được chọn cách giao đất cho tổ chức tôn giáo không
thu tiền sử dụng đất hoặc có thu tiền sử dụng đất.

-----------------------------------------------

Nguồn: VP. Tòa Giám Mục BMT
Thời sự: Giáo hội Việt Nam