Ai cũng có lý - ngẫm chuyện người xưa

Ai cũng có lý - ngẫm chuyện người xưa.

Hai câu chuyện, một bên Đông, một bên Tây nhưng cùng gặp nhau cho một vấn đề : ai cũng có lý. Hai bên tranh chấp ai cũng có lý bởi vì họ nhìn sự việc không cùng một lăng kính, do đó mỗi người đều có cái lý riêng của họ. Mấu chốt chính là "làm thế nào cả hai đều có lý cả ?". Chẳng có một cái lý nào đúng cho tranh chấp của hai bên, nhưng nó đúng bởi vì đã nêu ra một nguyên tắc bất di bất dịch : sự thật thì không bao giờ mâu thuẫn với chính nó. Khi vào nhà cười thì người ta sẽ hiểu rõ : nhìn đằng trước bảo mình mập, nhưng nhìn đằng sau lại bảo rằng ốm. Vậy mập sai hay ốm sai ? Chẳng cái nào sai cả vì cả hai đều không cùng nhìn vào một lăng kính. Sự thật là hình dáng bên ngoài của người đó chẳng thay đổi gì. Rốt ra sự thật vẫn là sự thật, chỉ khác chăng do cách nhìn khác nhau mà méo mó đi.

Câu chuyện bên Tây kể về một quan tòa ở Milano, bên Italia, như sau: có hai người tranh chấp với nhau lâu ngày, cuối cùng đã đưa nhau đến nhà quan toà của thành phố nhờ phân xử dùm. Người thứ nhất trình bày câu chuyện và tự biện hộ cho mình. Anh vừa dứt lời thì quan toà dõng dạc tuyên bố: “Anh có lý”. Đến lượt người thứ hai phân trần, anh cũng đem ra mọi lý lẽ để làm nghiêng cán cân công lý về với mình. Sau khi nghe anh trình bày, quan toà cũng tuyên bố: “Anh có lý”. Cậu con trai của quan toà theo dõi câu chuyện từ đầu. Nó ngạc nhiên vô cùng: làm thế nào cả hai đều có lý cả? Quan toà cũng đưa ra phán quyết về nhận xét của con mình như sau: con cũng có lý.

Còn câu chuyện bên Đông kể về chuyến du hành của Khổng Phu Tử về phía Đông (Khổng Tử đông du) chép ở Liệt Tử truyện như sau : Khổng Tử du hành phương đông, thấy hai đứa trẻ nhỏ đang cãi lý với nhau. Mỗi đứa đều giữ vững cái lý của nó, không đứa nào chịu thua đứa nào. Khổng Tử bèn hỏi chuyện, một đứa nói : "Tôi cho rằng mặt trời lúc mới mọc thì gần người, còn lúc đứng trưa thì ở xa người." Đứa kia thì lại cho rằng mặt trời lúc mới mọc thì xa, mà lúc đứng trưa thì lại gần người. Một đứa nói : "Mặt trời lúc mới mọc to như cái lọng xe, đến lúc trưa thì như miệng bát. Đó chẳng phải là ở xa thì nhỏ, mà ở gần thì lớn sao ?" Đứa kia lại nói : "Mặt trời mới mọc lành lạnh mát mát, đến lúc đứng trưa thì như sờ phải nước nóng. Đó chẳng phải là gần thì nóng, mà xa thì mát sao ?" Khổng Tử nghe xong, không biết phải giải quyết thế nào cho được. Hai đứa trẻ vỗ tay cười rằng : "Ai bảo Ngài là biết nhiều chứ ?"

Cả hai câu chuyện ở phía trên cho thấy được rằng trong một sự việc, sự kiện gì đó hoặc đơn cử trong một mối bất hoà hay cãi vã thì đôi lúc giữa hai bên đều có cách giải thích theo cái lý riêng của mình. Để phân định được cái đúng hay cái sai thuộc về ai thì đâu mới là chuẩn mực ? Khoa học ngày nay khi rọi vào câu chuyện của Khổng Phu Tử tất có câu trả lời cho khoảng cách của mặt trời và trái đất nhưng điều đó không quan trọng, vì bản thân câu chuyện muốn nêu ra cách hành xử của người đứng giữa hoặc ra dàn xếp một vụ cãi vã nào đó.

Giữa hai đứa bé đều có cái lý riêng của nó, người dàn xếp ở đây là Khổng Phu Tử, vì nắm được nguyên tắc của một người dàn xếp là phải nỗ lực hoà giải, không làm vấn đề trở nên phức tạp hơn, cũng như không áp đặt ý kiến riêng của mình để khiến vụ việc có thể trở nên tồi tệ hơn. Khổng Phu Tử nắm được chìa khoá quan trọng của vấn đề này là phải khiến cho cả hai người thay đổi lối suy nghĩ của họ và chấp thuận một quan điểm mới là điều tốt nhất. Bởi vì nếu chỉ mang tới một thoả hiệp mà trong đó một trong hai đứa bé chấp nhận chỉ vì lợi ích cá nhân hay vì bị ép buộc, thì vấn đề chỉ là một sự chắp vá, và giữa hai đứa bé không có sự thoả mãn thật sự. Cái nguy hiểm nhất chính là mối bất hoà không được giải quyết nhưng nó vẫn ngấm ngầm tồn tại. Nhưng rất tiếc là thời đó quan niệm về khoa học chưa phát triển nên quan điểm mới và đúng đắn đã chưa được đưa ra mà thay vào đó chính là bài học hữu ích cho những ai đã , đang và sẽ là người trung gian giải quyết những mối bất hoà hay cãi vã và những người đó được gọi là những người mang hoà bình đến cho người khác.

Những con người này thật đáng quý trọng vì chính Thiên Chúa đã yêu mến và gọi họ là : “con Thiên Chúa” (Mt 5, 9). Điều đó không phải ai cũng dễ dàng đạt được, nếu chỉ là làm ổn thoả mối bất hoà của một ai đó thì chưa là đủ vì chính họ cũng phải là kẻ tạo nên hoà bình thật sự trong tâm hồn mình. Một tâm hồn hoà bình thì mang theo trong nó bình an và sự tĩnh lặng. Bởi vì nếu thiếu vắng bình an và tĩnh lặng trong tâm hồn tức là trong họ vẫn còn lo âu hay tức giận. Nếu vẫn còn như thế thì khi đối mặt để dàn xếp một việc nào đó, thì họ sẽ dễ dàng bị phân tán tư tưởng của mình nghiêng theo chiều hướng của một bên nào đó nếu thấy họ hữu lý theo cách nhìn của mình.

Vậy bình an và tĩnh lặng sẽ giúp cho người ta khi nhận xét hay hoà giải một điều gì đó luôn nằm ở một vị trí cân bằng và đúng đắn nhất. Và điều đúng đắn nhất thì chính là chân lý, mà chân lý tuyệt đối chỉ có được ở nơi Thiên Chúa. Và muốn tiếp cận được chân lý này, hay nói cách khác tiếp cận với Thiên Chúa để thụ hưởng được chân lý tuyệt đối, chỉ có một cách duy nhất mà thôi, đó chính là : cầu nguyện. Khi cầu nguyện, con người sẽ dần được thay đổi trong tâm hồn hay chính là cá tính và đó là sự thay đổi thật sự. Thay đổi vẻ bề ngoài với những trang sức lộng lẫy cũng không làm khác đi con người cũ, chỉ có thay đổi bên trong mới là thay đổi thật sự. Khi thay đổi xảy ra thì người ta có vẻ không cảm thấy được, bởi vì nó không thay đổi một lần nhưng là thay đổi rất nhỏ sau mỗi lần cầu nguyện. Cứ tuần tự như thế, khi sự thay đỗi bắt đầu và tiếp diễn thì người ta dường như được lột xác và thay đổi cả bên trong lẫn bên ngoài, kéo theo là từng hành động sẽ thay đổi khác với cách hành động trước khi mỗi lần cầu nguyện diễn ra.

Nắm được yếu quyết này những người ước ao xây dựng hoà bình để trở nên “con Thiên Chúa”, và tỏ lộ gương mặt của Ngài cho mọi người sẽ lấy sự cầu nguyện làm nền tảng căn bản cho mình khi gặp bất cứ khó khăn nào. Năng lực của sự cầu nguyện toả ra nơi ngừơi xây dựng chính là sự thay đổi kỳ diệu nơi bản thân họ, những ngừơi đang tranh chấp đôi khi chỉ cần nhìn vào sự thay đổi đó mà suy xét lại chính mình. Và kết quả có khi là không cần phải nói một lời nào cả nhưng những ngừơi mang hoà bình thật sự vẫn có thể xoá tan được nhiều sự tranh chấp, hiệu lực của sự cầu nguyện sẽ giúp cho đôi bên tự sắp xếp kết quả tốt nhất cho mình.

“Tư tưởng yên lặng của Tình Thương và Trí Huệ sẽ khiến cho mọi vấn đề tan biến một cách vi tế.” (The sermon on the mount – Emmet Fox)

25-08-2012, Dom.NTP