VÔ NGÔN HỮU ĐỘNG
NGƯỜI CHÍNH TRỰC ÂM THẦM NÓI ÍTĐỨC PHU QUÂN LẶNG LẼ LÀM NHIỀU
Có lẽ chẳng ai “ít nói, làm nhiều” như Đức Thánh Giuse. Kinh Thánh không ghi lại một lời nào của Người Công Chính Giuse. Thật lạ lùng quá chừng! Ngài không nói nhưng hành động mau mắn và làm đâu ra đó. Rất đẹp lòng Thiên Chúa.
Thật vậy, Thiên Chúa không muốn ai khoe khoang. Ngay cả việc ăn chay mà Ngài cũng cấm cho người khác biết. Khoe mẽ, nổ tanh bành, đó là “phong cách” của những người có cái đầu rỗng tuếch, bụng có vài chữ mà tưởng mình là bách khoa toàn thư. Làm dở mà nói hay cũng chẳng ai tin, ngay cả hành động tốt lành mà khoe khoang cũng trở nên mất giá trị. B. Pascal nói: “Hành động tốt mà âm thầm là hành động đáng trân quý nhất”. Đó chính là phong cách độc đáo của Đức Thánh Giuse.
Có những điều thật kỳ lạ. Một trong các điều đó là cái tên, nói cho văn hoa thì là “danh xưng”. Thật vậy, tên Giuse theo tiếng Do Thái là יוֹסֵף [Yosef], tiếng Hy Lạp là Ἰωσήφ [Ioseph], có nghĩa là “thêm vào” – tức là phần phụ thôi, không quan trọng, giống như nhạc nền làm nổi bật giọng ca vậy. Có lẽ là thú vị về ý nghĩa này đối với Đức Thánh Giuse, con ông Gia-cóp, dòng dõi Thánh vương Đa-vít, Hôn phu của Đức Trinh Nữ Maria và người nhận lãnh trọng trách làm Dưỡng phụ của Chúa Giêsu trên trần gian.
Con người điềm đạm và trầm tĩnh Giuse là người chồng và người cha gương mẫu, nhưng lại sống rất khiêm nhường, quên mình vì vợ con, vì người khác, nêu cao tinh thần phục vụ, âm thầm tan biến như muối hòa tan để làm ngon mọi thứ, và ngài được tôn xưng là Đấng Công Chính. Người ít nói luôn có sức thu hút, vì họ sâu sắc, ít nói không phải là họ không biết, lầm lì, khinh người hoặc khó tính, mà họ thấy chưa thực sự cần phải nói. Vả lại, họ quan tâm vấn đề khác quan trọng hơn. Họ nhìn ngoài có vẻ nhút nhát, nhưng không phải vậy, họ rất nhạy cảm, mạnh mẽ, thẳng thắn, nghiêm túc, và khôn ngoan. Đức Thánh Giuse đúng là con người hướng nội như vậy.
Tuy Đức Thánh Giuse là Phu quân của Đức Maria – Mẹ Thiên Chúa, và Dưỡng phụ của Chúa Giêsu – Đấng Cứu Thế, như vậy thì ngài “vai vế” lắm, trách nhiệm nặng nề nên công cán to lắm, thế nhưng chẳng ai nghe thấy ngài nói gì, có lẽ ngài chỉ cười thôi. Quả thật, cuộc đời ngài hoàn toàn “nhỏ bé”, trầm lặng tuyệt đối, hầu như không có tài liệu nào ghi lại lời nói nào của ngài. Đúng như Chúa Giêsu nói: “Ai là người nhỏ nhất trong tất cả anh em, kẻ ấy là người lớn nhất” (Lc 9:48). Giáo hội Công giáo tôn xưng ngài là Thánh Cả, và là bổn mạng của Giáo hội (rất nhiều nơi và nhiều người nhận ngài làm Thánh Bổn Mạng, kể cả một số dòng nữ).
Chắc chắn đức công chính rất cần thiết, bởi vì Chúa Giêsu dạy: “Trước hết hãy tìm kiếm Nước Thiên Chúa và đức công chính của Người” (Mt 6:33). Thật vậy, “một khi nên công chính thì con người được bảo đảm ơn cứu độ” (Rm 5:1-2). Với Đức Thánh Giuse, chúng ta có nhiều điều để nói, mà rồi cũng chẳng có gì để nói. Kỳ lạ thật! Đó là hai thái cực KHÔN – DẠI (nói đúng ra là ngu).
Có thể chúng ta thấy “rát tai” khi sách Huấn Ca nói: “Kẻ ngu đần chửi thẳng vào mặt; quà tặng của con người tham lam làm rơi nước mắt. Học trước đã rồi hãy nói sau; để ngừa bệnh, con hãy uống thuốc” (Hc 18:18-19). Thế nhưng lại hợp lý lắm. Cách so sánh rất thực tế: “Uống thuốc để ngừa bệnh”. Như vậy, “học trước, nói sau” là đúng. Người Việt cũng nói: “Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe”. Không biết mà “tài lanh” thì quả là dại dột, phải nói thẳng là “ngu xuẩn”, vì càng nói càng sai. Ngu dốt sinh ra độc đoán, độc đoán sinh ra ích kỷ, ích kỷ sinh ra độc ác, bất chấp mọi thứ. Đầu bã đậu nên không thể hiểu nổi ý tưởng cao xa, không nghĩ xa hơn cái bóng của mình. Ngu dốt thì hăng hái chứng tỏ mình nên gây hại khôn lường. Thật vậy, La Rochefoucauld đã nói rất rõ: “Những kẻ có trí tuệ tầm thường thì hay lên án những gì vượt quá tầm hiểu biết của họ”.
Thế nhưng im lặng là điều không dễ thực hiện. Chỉ vài người ngồi chung bàn mà ai cũng giành nói, tự cho mình biết nhiều, chữ nghĩa đầy bụng, muốn mình nổi bật, đôi khi nói mà không suy nghĩ, không uốn lưỡi bảy lần. Nói nhiều sai nhiều, nói ít sai ít. Khôn – dại rạch ròi. Cứ im lặng như Đức Thánh Giuse là tuyệt vời nhất. Số dzách, number one! Vả lại, nói cũng chẳng dễ dàng gì. Trước khi nói thì phải suy nghĩ, đắn đo, nói sao cho ngắn gọn mà đầy đủ, nói được thì phải có kiến thức nhiều, vậy mới thu hút và ích lợi cho người khác. Nói dai, nói dài là dại, vì nói dở thì người ta ngồi ngáp, chẳng ai muốn nghe. Nghĩ là điều khó, nói ra càng khó hơn, nhưng làm thì khó lắm. Đúng như Lachausser phân tích: “Nghĩ đúng, nói đúng, vậy cũng chưa đúng, mà còn phải làm đúng”. Ôi chao, “căng” thật đấy!
Đối với lĩnh vực tâm linh, sách Huấn Ca căn dặn: “Trước khi xét đoán, hãy tự kiểm điểm, thì trong giờ Chúa đến viếng thăm, con sẽ được khoan hồng” (Hc 18:20). Tính toán không hề đơn giản, dù chỉ suy nghĩ về điều nhỏ. Xem chừng “đơn giản” nhưng chỉ là… “đang giỡn” mà thôi. Việt ngữ ngộ vậy mà lại chí lý quá chừng!
Đối với các tín nhân, người ta thường nói tới “ba thù” – bộ ba: Ma Quỷ, Thế Gian, Xác Thịt. Ham nói mà không ham làm là “dính líu” tới “thằng quỷ” Xác Thịt – vừa ích kỷ vừa kiêu ngạo. Vì thế mới “ham nói”. Ai thích “chỉ tay năm ngón” thì đều là kẻ… nói nhiều, nói nhiều hóa nói liều. Thực tế minh nhiên như vậy. Do đó, như đã nói, không dễ gì mà “im lặng” chút nào đâu! Có thể nói rằng giữ im lặng là một nhân đức, vì sự im lặng liên quan lòng khiêm nhường. Đức Thánh Giuse im lặng vì ngài rất khiêm nhường. Không chỉ vậy, khả năng im lặng cũng là một dạng tài năng do Thiên Chúa ban tặng.
Dù ngày hay đêm, mưu ma chước quỷ như tấm lưới giăng bắt chim, luôn phải cảnh giác cao độ. Thánh Vịnh gia nói: “Lưới kẻ thù giăng, xin gỡ con ra khỏi, vì nơi con trú ẩn, chính là Ngài. Trong tay Ngài, con xin phó thác hồn con, Ngài đã cứu chuộc con, lạy Chúa Trời thành tín” (Tv 31:5-6). Không gì khôn ngoan hơn là hoàn toàn phó thác cho Thiên Chúa quan phòng. Chắc chắn Đức Thánh Giuse có đức tin lớn lao và mạnh mẽ, nên ngài “thoải mái” giữ im lặng và hoàn toàn tín thác nơi Thiên Chúa, Đấng lo liệu mọi sự.
Đề cập vấn đề quan phòng và tiền định mầu nhiệm, trình thuật 2 Sm 7:4-5, 12-16 cho biết: Ngày ấy, Thiên Chúa phán với ông Na-than: “Khi ngày đời của ngươi đã mãn và ngươi đã nằm xuống với cha ông, Ta sẽ cho dòng dõi ngươi đứng lên kế vị ngươi, một người do chính ngươi sinh ra, và Ta sẽ làm cho vương quyền của nó được vững bền. Chính nó sẽ xây một nhà để tôn kính danh Ta, và Ta sẽ làm cho ngai vàng của nó vững bền mãi mãi. Đối với nó, Ta sẽ là cha, đối với Ta, nó sẽ là con. Nhà của ngươi và vương quyền của ngươi sẽ tồn tại mãi mãi trước mặt Ta; ngai vàng của ngươi sẽ vững bền mãi mãi”. Đức Thánh Giuse không có quyền cao chức trọng danh giá với cuộc đời, nhưng ngài có quyền gia trưởng, và ngài đã thực hiện xuất sắc. Nhỏ hóa to.
Với một trình thuật ngắn gọn như vậy, nhưng cho chúng ta thấy Thánh Ý Thiên Chúa đã tiền định rạch ròi. Ở đây chúng ta hiểu về Đức Thánh Giuse, một người ít quyền mà mạnh thế, mà ngài cũng không thích dùng quyền đó mà “hành” người khác. Thật vậy, ngài tự hạ như hạt muối hòa tan vào mọi thứ, đến nỗi không còn ai nhận ra muối. Ngài không nói nhưng hành động cụ thể. Thánh Teresa Ávila (Teresa Sánchez de Cepeda y Ahumada, 1515-1582), Tiến sĩ Giáo hội, quả quyết: “Không có điều gì tôi xin với Đức Thánh Giuse mà không được. Nếu không tin tôi nói, bạn hãy thử mà xem!”.
Thật kỳ diệu và tuyệt vời, bởi vì sức mạnh tin tưởng của Đức Thánh Giuse quá lớn, đến nỗi ngài chìm đắm trong Dòng Thác Thương Xót nên không còn biết nói gì nữa, chỉ biết xưng tụng như Thánh Vịnh gia xác định: “Tình thương Chúa, đời đời con ca tụng, qua muôn ngàn thế hệ miệng con rao giảng lòng thành tín của Ngài. Vâng con nói: Tình thương ấy được xây dựng tới thiên thu, lòng thành tín Chúa được thiết lập trên trời” (Tv 89:2-3). Mọi điều đã ứng nghiệm như xưa Thiên Chúa tuyên phán: “Ta đã giao ước với người Ta tuyển chọn, đã thề cùng Đa-vít, nghĩa bộc Ta, rằng: Dòng dõi ngươi, Ta thiết lập cho đến ngàn đời, ngai vàng ngươi, Ta xây dựng qua muôn thế hệ” (Tv 89:4-5).
Nói về hệ lụy đức tin và chính nhân, Thánh Phaolô cho biết: “Không phải chiếu theo Lề Luật mà Thiên Chúa đã hứa cho ông Áp-ra-ham và dòng dõi ông được thế gian làm gia nghiệp, nhưng ông được lời hứa đó vì đã trở nên công chính nhờ lòng tin” (Rm 4:13). Vì tin mà Tổ phụ Áp-ra-ham được công chính hóa. Đức Thánh Giuse cũng vì tin mà được công chính hóa. Đó là hệ quả tất yếu theo lời hứa của Thiên Chúa. Ai cũng có thể được công chính hóa nếu sống trọn đức tin.
Thánh Phaolô cho biết thêm: “Vì tin mà người ta được thừa hưởng lời Thiên Chúa hứa; như thế lời hứa là ân huệ Thiên Chúa ban không, và có giá trị cho toàn thể dòng dõi ông Áp-ra-ham, nghĩa là không phải chỉ cho những ai giữ Lề Luật, mà còn cho những ai có lòng tin như ông. Ông là tổ phụ chúng ta hết thảy, như có lời chép: Ta đã đặt ngươi làm tổ phụ nhiều dân tộc. Ông là tổ phụ chúng ta trước mặt Thiên Chúa, Đấng ông tin tưởng, Đấng làm cho kẻ chết được sống và khiến những gì không có hoá có. Mặc dầu không còn gì để trông cậy, ông vẫn trông cậy và vững tin, do đó ông đã trở thành tổ phụ nhiều dân tộc, như lời Thiên Chúa phán: Dòng dõi ngươi sẽ đông đảo như thế” (Rm 4:16-18). Lời giao ước của Thiên Chúa là tặng phẩm hoàn toàn miễn phí, nhưng lại hiệu quả và ích lợi cho những ai thực sự tin tưởng, mà đã tin tưởng thì sẽ sẵn sàng phó thác – gọi là tín thác.
Quả thật, đức tin của Tổ phụ Áp-ra-ham vô cùng vĩ đại: Sẵn sàng ra đi theo lệnh Chúa truyền, và cũng không ngại hạ sát đứa con trai duy nhất của mình làm hy lễ dâng Thiên Chúa. Dù khó khăn cỡ nào, có lúc hầu như tuyệt vọng, nhưng Tổ phụ Áp-ra-ham vẫn tín trung: “Ông Áp-ra-ham đã chẳng mất niềm tin, chẳng chút nghi ngờ lời Thiên Chúa hứa; trái lại, nhờ niềm tin, ông đã nên vững mạnh và tôn vinh Thiên Chúa, vì ông hoàn toàn xác tín rằng: điều gì Thiên Chúa đã hứa thì Người cũng có đủ quyền năng thực hiện. Bởi thế, ông được kể là người công chính” (Rm 4:20-22). Mãi mới có được đứa con cầu con khẩn, thế mà Thiên Chúa lại bảo sát tế thằng nhỏ. Khó hiểu thật. Thế nhưng Tổ phụ Áp-ra-ham vẫn không so đo, mà quyết định làm ngay!
Mặc dù “muộn màng”, nhưng cũng xin mượn lời Thánh Vịnh để chúc mừng Tổ phụ Áp-ra-ham và Đức Thánh Giuse: “Phúc thay người ở trong thánh điện, họ luôn luôn được hát mừng Ngài” (Tv 84:5). Ước gì chúng ta cũng mau trưởng thành tâm linh để khả dĩ được công chính hóa, nhất là trong Mùa Thương Khó này, vì đây là cơ hội ngàn vàng. Vả lại, chẳng ai dám chắc mình còn sống tới Mùa Chay năm sau để làm lại cuộc đời!
Trong trình thuật Mt 1:16. 18-21. 24a, Thánh sử Mát-thêu kể: Gia-cóp sinh Giuse, chồng của bà Maria, bà là mẹ Đức Giêsu cũng gọi là Đấng Kitô. Sau đây là gốc tích Đức Giêsu Kitô: bà Maria, mẹ Người, đã thành hôn với ông Giuse. Nhưng trước khi hai ông bà về chung sống, bà đã có thai do quyền năng Chúa Thánh Thần. Ông Giuse, chồng bà, là người công chính và không muốn tố giác bà, nên mới định tâm bỏ bà cách kín đáo. Ông đang toan tính như vậy thì kìa sứ thần Chúa hiện đến báo mộng: “Này ông Giuse, con cháu Đa-vít, đừng ngại đón bà Maria vợ ông về, vì người con bà cưu mang là do quyền năng Chúa Thánh Thần. Bà sẽ sinh con trai và ông phải đặt tên cho con trẻ là Giêsu, vì chính Người sẽ cứu dân Người khỏi tội lỗi của họ”.
Cách kể chuyện rất ngắn gọn, nhưng súc tích. Chúng ta thấy trong đó là một hành trình dài đằng đẵng, đầy gian khó, hẳn là Đức Thánh Giuse bị giằng co dữ dội lắm chứ chẳng đơn giản. Chả thế mà “Chàng định ngấm ngầm bỏ đi khi thấy Nàng bụng to”. Chết chắc! Thời đó Nàng sẽ bị ném đá, chết thật thôi! Ý định “bỏ của chạy lấy người” cũng là lẽ thường của con người, thế nhưng sứ thần đã cấp báo cho “người công chính” biết rằng chuyện không đơn giản như vậy, bởi vì đó là “quyền phép của Chúa Thánh Thần” í mà. Chi mà nhát gan rứa hỉ? Chắc là Đức Thánh Giuse lúc ấy chỉ còn biết… gãi đầu. Ui da, ngại ghê đi!
Sau khi tỉnh giấc, và biết rõ sự tình, Đức Thánh Giuse liền vui vẻ làm y như sứ thần Chúa dạy và thanh thản “đưa nàng về dinh”. Chả có vấn đề gì ráo trọi. Thế là an tâm và vô tư. Và rồi Đức Thánh Giuse tiếp tục hành nghề thợ mộc để sinh sống, chuẩn bị cho mái ấm tương lai. Hay quá chừng luôn! Đức Thánh Giuse đúng là tấm gương sáng cho mọi người, không riêng gì những người chồng và người cha.
Lạy Thiên Chúa hằng hữu và toàn năng, mặc dù có những lúc chúng con cảm thấy trái ý, nhưng Ngài vẫn luôn quan phòng và tiền định mọi điều theo lòng thương xót của Ngài. Con xin chân thành cảm tạ và xin lỗi Ngài. Xin thương tha thứ, biến đổi con, giúp con biết noi gương thầm lặng của Dưỡng Phụ Giuse, biết quên mình mà dấn thân sống tích cực theo Thánh Ý Thiên Chúa và hết lòng vì tha nhân. Xin Đức Thánh Giuse cầu thay nguyện giúp và đồng hành với con, nhất là những khi con nản chí. Con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.
TRẦM THIÊN THU
Mạng Lưới Cầu Nguyện
