Sứ Điệp ngày thế giới Truyền Thông xã hội lần thứ 59 năm 2025
https://hdgmvietnam.com/_next/image?...pg&w=1080&q=75
Anh chị em thân mến!
Trong thời đại của chúng ta, được định hình bởi những thông tin sai lệch và phân cực, khi một số trung tâm quyền lực kiểm soát khối lượng dữ liệu và thông tin khổng lồ chưa từng có, tôi muốn ngỏ lời với anh chị em như một người biết rõ tầm quan trọng – hơn bao giờ hết – của công việc mà anh chị em đang thực hiện với tư cách là những nhà báo và những người làm truyền thông. Anh chị em can đảm nỗ lực thể hiện trách nhiệm cá nhân và tập thể vào trọng tâm truyền thông, đây quả là điều thật cần thiết.
Khi suy tư về Năm Thánh mà chúng ta đang cử hành trong năm nay như khoảng thời gian ân sủng trong những thời điểm khó khăn hiện nay, qua Sứ điệp này, tôi muốn mời gọi anh chị em trở thành những “nhà truyền thông của hy vọng”, bắt đầu từ sự đổi mới công việc và sứ mệnh của mình theo tinh thần Tin Mừng.
GIẢI TRỪ VŨ KHÍ TRONG TRUYỀN THÔNG
Ngày nay, truyền thông rất thường tạo ra không phải là niềm hy vọng, mà là nỗi sợ hãi và tuyệt vọng, định kiến và oán giận, cuồng tín và thậm chí là hận thù. Nó rất thường xuyên đơn giản hóa thực tế để kích động những phản ứng theo bản năng; nó sử dụng từ ngữ như lưỡi dao; nó thậm chí sử dụng thông tin giả hoặc bị bóp méo cách khéo léo để gửi những thông điệp nhằm kích động, khiêu khích hoặc gây tổn thương.
Tôi đã nhiều lần nói về nhu cầu “giải trừ vũ khí trong truyền thông” và thanh lọc nó khỏi thói hung hăng. Chẳng ích gì khi giản lược thực tế thành những khẩu hiệu.
Tất cả chúng ta đều thấy rằng – từ các chương trình trò chuyện trên truyền hình đến các cuộc tấn công bằng lời nói trên mạng xã hội – đang có nguy cơ tạo ra sự thắng thế của mô hình cạnh tranh, đối lập, thống trị, sở hữu, và thao túng dư luận ra sao.
Một hiện tượng khác cũng rất đáng lo ngại, mà chúng ta có thể gọi là “việc phân-tán-sự-chú-ý được lập trình” nhờ các hệ thống kỹ thuật số, bằng cách định hình chúng ta theo logic của thị trường, làm thay đổi nhận thức của chúng ta về thực tại.
Kết quả là, chúng ta thường bất lực khi chứng kiến một hình thức phân rẽ các mối quan tâm, điều này cuối cùng làm xói mòn nền tảng đời sống cộng đồng, khả năng cùng hướng tới lợi ích chung, lắng nghe nhau để thấu hiểu quan điểm của nhau. Như thế, xác định một “kẻ thù” để tấn công dường như là một việc bắt buộc để khẳng định bản thân. Nhưng khi chúng ta biến người khác thành “kẻ thù”, khi chúng ta phớt lờ chính họ và phẩm giá của họ để chế giễu và nhạo báng họ, chúng ta cũng đánh mất khả năng gieo niềm hy vọng. Như Don Tonino Bello từng nói, mọi xung đột “bắt đầu khi khuôn mặt của từng cá nhân mờ nhạt và biến mất”[1]. Chúng ta không được đầu hàng não trạng này.
Thật vậy, hy vọng không phải là điều dễ dàng. Georges Bernanos từng nói: “Chỉ những ai đủ can đảm để không còn trông chờ gì vào những ảo tưởng và dối trá mà họ từng xem là nơi an toàn – và nhầm lẫn đó là hy vọng – thì mới có khả năng hy vọng... Hy vọng là một sự mạo hiểm cần phải chấp nhận. Đó là mạo hiểm trên mọi sự mạo hiểm”[2]. Hy vọng là một nhân đức kín ẩn, bền bỉ và kiên nhẫn. Đối với Kitô hữu, hy vọng không phải là một tuỳ chọn, mà là một điều kiện cần thiết. Như Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã viết trong Thông điệp Spe Salvi, hy vọng không phải là sự lạc quan thụ động, mà ngược lại, đây là một nhân đức “năng động” có khả năng thay đổi cuộc sống chúng ta: “Người có hy vọng thì sẽ sống khác; người hy vọng được ban tặng món quà là một cuộc sống mới” (số 2).
GIẢI THÍCH VỀ NIỀM HY VỌNG CỦA CHÚNG TA MỘT CÁCH HIỀN HÒA
Trong Thư thứ nhất của Thánh Phêrô (3,15-16), chúng ta gặp thấy một sự tổng hợp tuyệt diệu trong đó niềm hy vọng gắn liền với chứng tá và truyền thông Kitô giáo: “Hãy tôn Người làm Chúa ngự trị trong lòng anh em. Hãy luôn sẵn sàng trả lời cho bất cứ ai chất vấn về niềm hy vọng của anh em. Nhưng phải trả lời cách hiền hoà và với lòng kính trọng.” Tôi muốn cùng anh chị em suy tư về ba thông điệp mà chúng ta có thể rút ra từ những lời dạy này.
“Hãy tôn Đức Kitô là Chúa trong lòng anh em”. Niềm hy vọng của các Kitô hữu có một khuôn mặt – khuôn mặt của Đức Chúa Phục Sinh. Lời Ngài hứa luôn hiện diện với chúng ta qua ân sủng Thánh Thần sẽ giúp ta luôn hy vọng ngay cả khi không còn gì để hy vọng, giúp ta nhận ra sự thiện hảo vẫn âm thầm hiện diện ngay cả khi xem ra đã mất hết mọi sự khác.
Thông điệp thứ hai nhắc chúng ta luôn sẵn sàng giải thích niềm hy vọng trong lòng mình. Điều đáng chú ý là Thánh Phêrô mời gọi chúng ta trả lời “cho bất cứ ai” đòi hỏi điều này. Các Kitô hữu chủ yếu không phải là những người “nói về” Thiên Chúa, mà là những người phản chiếu vẻ đẹp tình yêu của Ngài và trải nghiệm mọi sự theo cách thức mới. Tình yêu sống động của họ khơi lên những câu hỏi và mong được trả lời: Tại sao bạn sống như thế? Tại sao bạn lại như thế?
Và sau cùng, trong những lời của Thánh Phêrô, chúng ta gặp được thông điệp thứ ba: chúng ta phải trả lời vấn để này “với thái độ hiền hòa và lòng kính trọng”. Truyền thông Kitô giáo – và tôi muốn nói, cả truyền thông nói chung – cần phải thấm đẫm nét hiền hòa và gần gũi, như một cuộc trò chuyện giữa những người bạn đồng hành trên đường đi. Đây chính là cách mà nhà truyền thông vĩ đại nhất của mọi thời, Chúa Giêsu thành Nadarét, khi đi cùng hai môn đệ thành Emmaus, đã trò chuyện với họ, làm cho lòng họ bừng cháy khi Ngài giải thích các sự kiện dưới ánh sáng của Thánh Kinh.
Tôi mơ ước về một nền truyền thông có thể làm cho chúng ta trở thành những người bạn đồng hành, cùng bước đi bên cạnh anh chị em mình và khích lệ họ hy vọng trong những thời điểm khó khăn này. Một nền truyền thông có thể nói với trái tim, để khơi lên không phải là những phản ứng phòng vệ và giận dữ, mà là thái độ cởi mở và thân thiện. Một nền truyền thông biết cách hướng đến vẻ đẹp và hy vọng, ngay cả giữa những tình huống xem ra tuyệt vọng nhất, và tạo ra sự dấn thân, đồng cảm và quan tâm đến tha nhân. Một nền truyền thông có thể giúp chúng ta “nhận ra phẩm giá của mỗi con người, và làm việc cùng nhau để chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta” (Dilexit Nos, 217).
Tôi mơ về một nền truyền thông không gieo rắc ảo tưởng hay sợ hãi, nhưng mang đến lý do để hy vọng. Martin Luther King đã từng nói: “Nếu tôi có thể giúp đỡ ai đó khi đi với họ, nếu tôi có thể làm ai đó vui lên bằng một lời nói hay bài hát... thì đời tôi sẽ chẳng vô ích”[3]. Muốn làm được điều đó, chúng ta cần được chữa lành khỏi “căn bệnh” tự đề cao và quy ngã, và tránh nguy cơ lớn tiếng với người khác để họ phải nghe mình nói.
Một người truyền thông tốt sẽ giúp người nghe, người đọc hoặc người xem được tham gia, được đến gần, được chạm đến phần tốt đẹp nhất của chính họ và bước vào câu chuyện với những thái độ ấy. Truyền thông theo cách thế này sẽ giúp chúng ta trở thành “những người hành hương của hy vọng”, như khẩu hiệu của Năm Thánh này.
CÙNG NHAU HY VỌNG
Hy vọng luôn là một dự án cộng đồng. Hãy dành chút thời gian suy nghĩ về sự tuyệt vời của thông điệp mà Năm Hồng Ân này mang lại. Tất cả chúng ta – không trừ một ai – đều được mời gọi bắt đầu lại, để cho Thiên Chúa nâng chúng ta dậy, ôm lấy chúng ta và tuôn đổ lòng thương xót của Ngài. Với góc nhìn này, cá nhân và cộng đồng liên kết khắng khít với nhau: chúng ta cùng nhau bước đi, đồng hành với nhiều anh chị em, và cùng nhau đi qua Cửa Thánh.
Năm Thánh bao hàm nhiều ý nghĩa xã hội. Hãy nghĩ đến, chẳng hạn, thông điệp về lòng thương xót và niềm hy vọng dành cho những ai đang sống trong cảnh tù đày, hay lời mời gọi gần gũi và dịu dàng với những người đau khổ và bị gạt ra bên lề xã hội. Năm Thánh nhắc nhở rằng những ai kiến tạo hòa bình “sẽ được gọi là con cái Thiên Chúa” (Mt 5,9), và qua đó, Năm Thánh khơi dậy niềm hy vọng, chỉ cho ta thấy cần có nền truyền thông biết niềm nở, dịu dàng và sâu sắc, có thể hướng đến những con đường đối thoại. Chính vì thế, tôi khuyến khích anh chị em hãy khám phá và chia sẻ nhiều câu chuyện về lòng tốt ẩn giấu trong các bản tin, giống như những người tìm vàng đãi cát không mệt mỏi để tìm được một hạt vàng nho nhỏ. Thật là tuyệt vời khi tìm kiếm và chia sẻ những hạt giống hy vọng như thế. Điều này giúp thế giới chúng ta bớt điếc lác trước tiếng kêu của người nghèo, bớt thờ ơ, và bớt khép kín vào chính mình. Ước gì anh chị em luôn tìm thấy những tia sáng ấy của lòng tốt, tạo cảm hứng khơi dậy hy vọng cho chúng ta. Cách truyền thông này có thể giúp xây dựng hiệp thông, làm ta bớt cô đơn và tái khám phá tầm quan trọng của việc cùng nhau bước đi.
ĐỪNG QUÊN TRÁI TIM
Anh chị em thân mến, trước những thành tựu kỳ diệu của công nghệ, tôi mời gọi anh chị em hãy chăm sóc trái tim mình, chăm sóc đời sống nội tâm. Điều đó có nghĩa là gì? Tôi xin chia sẻ một vài suy tư.
Hãy sống hiền hòa và đừng bao giờ quên khuôn mặt của người khác; hãy nói với trái tim của những người mà anh chị em phục vụ khi làm việc.
Đừng để những phản ứng bản năng dẫn dắt hoạt động truyền thông của anh chị em. Hãy luôn gieo hy vọng, ngay cả khi khó khăn, ngay cả khi phải trả giá, ngay cả khi dường như không mang lại kết quả.
Hãy nỗ lực thúc đẩy một nền truyền thông có thể chữa lành những vết thương của nhân loại.
Hãy dọn chỗ cho niềm tin chân thành, niềm tin tựa như một bông hoa mảnh mai nhưng kiên cường, không khuất phục trước sự tàn phá của cuộc đời, nhưng bừng nở và phát triển ở những nơi không ngờ nhất. Niềm tin ấy hiện diện trong niềm hy vọng của những người mẹ hằng ngày cầu nguyện mong thấy con mình trở về từ chiến hào xung đột, trong niềm hy vọng của những người cha phải di cư giữa bao hiểm nguy, mong tìm được một tương lai tốt đẹp hơn. Nó cũng hiện diện trong niềm hy vọng của những đứa trẻ vẫn chơi đùa, vui cười và tin vào cuộc sống, ngay cả giữa đống đổ nát của chiến tranh và trong những con phố nghèo nàn ở khu ổ chuột.
Hãy là chứng nhân và thúc đẩy một nền truyền thông không gây hấn; hãy giúp lan tỏa văn hóa chăm sóc, xây những nhịp cầu và phá bỏ những rào cản hữu hình lẫn vô hình của thời đại.
Hãy kể những câu chuyện thấm đẫm niềm hy vọng, hãy quan tâm đến vận mệnh chung của chúng ta, và nỗ lực cùng nhau viết nên lịch sử cho tương lai.
Tất cả những điều này anh chị em có thể làm, và chúng ta có thể làm nhờ ơn Chúa mà Năm Thánh giúp chúng ta lãnh nhận cách dồi dào. Đây là điều tôi cầu nguyện và với lời cầu nguyện ấy, tôi chúc lành cho từng người và cho công việc của anh chị em.
Rôma, Đền Thánh Gioan Latêranô, ngày 24 tháng 01 năm 2025,Lễ Kính Thánh Phanxicô Salêsiô
PHANXICÔ
Chuyển ngữ: Ủy ban Truyền thông xã hội trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam
_______ [1] “La pace come ricerca del volto” (Hòa bình như hành trình kiếm tìm khuôn mặt), trong Omelie e scritti quaresimali (Những bài giảng và bài viết mùa Chay), Molfetta 1994, trang 317.
[2] La liberté, pour quoi faire? (Tự do, để làm gì?), Paris 1995.
[3] “The Drum Major Instinct” (Bản năng người chỉ huy), Bài giảng (ngày 4-2-1968)
