Chay hành trình tự chế và định hướng tâm linh
Trong bối cảnh xã hội, khi mà lối sống bám víu vào những thói quen tiêu dùng và ham muốn vật chất ngày càng trỗi dậy, khái niệm “chay” đã được hiểu và áp dụng theo nhiều cách khác nhau. Nhiều người cho rằng chay chỉ đơn giản là kiêng ăn thịt – một biện pháp bảo vệ sức khỏe, góp phần bảo vệ môi trường và thể hiện lòng từ bi đối với muôn loài. Tuy nhiên, nhìn nhận sâu sắc hơn, chay không chỉ dừng lại ở việc tránh những món ăn có nguồn gốc từ động vật, mà còn là một quá trình tự khắc chế, rèn luyện bản thân nhằm giảm bớt hay từ bỏ những ham muốn, sở thích cá nhân quá mức, hướng tới một cuộc sống thanh tịnh và trọn vẹn về tinh thần.
Chay, theo nghĩa đen, thường được hiểu là việc không tiêu thụ thịt và các sản phẩm từ động vật. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở khía cạnh ẩm thực thì sẽ không thể hiện hết được giá trị tinh thần sâu sắc mà việc chay mang lại. Hành trình chay thực sự là hành trình của sự tự chủ và khổ hạnh có chủ đích. Nó đòi hỏi mỗi người phải nhận thức và đánh giá lại các ham muốn, từ đó chọn lọc những gì thực sự cần thiết cho cuộc sống. Việc “giảm bớt hoặc không làm những gì mà mình thích” không nhằm mục đích tự kiềm chế một cách cực đoan, mà là để nuôi dưỡng tâm hồn, giúp con người làm chủ được cảm xúc và ham muốn, hướng đến một lối sống an yên và ý thức hơn.
Việc ăn chay không chỉ đơn thuần vì lý do nhân đạo mà còn là cách thức để rèn luyện lòng thương xót. Khi từ bỏ việc tiêu thụ thịt, con người dần dần học cách cảm thông với mọi sinh linh, nhận ra sự liên kết giữa chúng ta và thiên nhiên. Nhưng lòng thương xót thực sự không chỉ dừng lại ở hành động từ bỏ thịt ăn, mà còn cần mở rộng sang mọi hành vi trong cuộc sống. Điều đó có nghĩa là, để sống từ bi, mỗi người cần phải kiểm soát những dục vọng cá nhân, những sở thích không cần thiết mà có thể gây hại cho bản thân lẫn xã hội.
Việc “giảm bớt hoặc không làm những gì mà mình thích” nghe có vẻ như là sự từ bỏ niềm vui, nhưng thực ra đó là bước đi cần thiết để đạt được sự thanh tịnh nội tâm. Khi ham muốn không bị ràng buộc bởi những thỏa mãn nhất thời, con người sẽ có thời gian và không gian để suy ngẫm, để nhận thức rõ ràng hơn về giá trị thật sự của cuộc sống. Sự tự chủ này không chỉ giúp giảm bớt áp lực về mặt tâm lý mà còn mở ra cánh cửa dẫn tới sự sáng suốt, giúp con người hiểu rằng hạnh phúc không đến từ việc đắm chìm vào những thú vui nhất thời mà từ việc tìm thấy sự cân bằng và ý nghĩa sâu xa trong từng khoảnh khắc sống.
Nhìn từ góc độ triết lý, chay còn là lời nhắc nhở về việc con người cần kiểm soát bản thân, không để những ham muốn trói buộc dẫn lối cho cuộc sống. Đây không phải là một hình thức tự tra tấn hay từ bỏ niềm vui cuộc sống, mà là một cách thức để tái tạo năng lượng tinh thần, giúp mỗi người định hướng lại những giá trị cốt lõi trong cuộc sống. Khi biết từ bỏ những điều không thực sự cần thiết, con người sẽ tập trung được vào những giá trị tinh thần, phát triển trí tuệ và lòng nhân ái – những yếu tố then chốt giúp xây dựng một xã hội hài hòa, nhân văn và bền vững.
Việc chay không chỉ đơn giản là việc kiêng thịt, mà còn là hành trình tự khám phá, tự điều chỉnh bản thân, hướng đến sự thanh tịnh và giác ngộ. Nó là lời nhắc nhở mỗi người về việc không để những ham muốn phù phiếm chi phối, mà cần biết lựa chọn và cân nhắc để sống một cuộc đời có ý nghĩa. Thực hành chay theo nghĩa rộng không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe và môi trường mà còn giúp con người rèn luyện lòng từ bi, tự chủ và tự do nội tâm. Đó chính là thông điệp sâu sắc mà triết lý chay gửi gắm, mở ra một con đường sống mới, hướng tới sự bình an và hạnh phúc bền lâu.
Lm. Anmai, CSsR
I. Ý nghĩa và tầm quan trọng của việc làm việc lành phúc đức
Trong mỗi mùa Chay, khi tham dự phụng vụ Lễ Tro, các tín hữu lại được nghe tiếng gọi của Chúa Giê-su qua đoạn Tin Mừng nhấn mạnh ba hình thức thực hành đạo đức căn bản: bố thí, cầu nguyện và chay tịnh. Giáo huấn của Ngài không chỉ là lời nhắc nhở về việc sống theo đúng “sự công chính” mà còn là lời kêu gọi hướng nội, tìm kiếm mối quan hệ chân thật, sâu sắc với Thiên Chúa. Thông điệp ấy có sức mạnh vượt qua thời gian, nhắc nhở con người rằng mọi hành động, dù nhỏ nhặt hay lớn lao, khi được thực hiện với tấm lòng khiêm nhường, chân thành mới thực sự có giá trị trước mắt Đấng Tạo Hóa.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi nhiều giá trị bị chi phối bởi sự phô trương và danh lợi, lời dạy của Chúa Giê-su càng trở nên có ý nghĩa sâu sắc. Những lời dạy ấy mời gọi mỗi tín hữu tự nhìn nhận lại bản thân, không chỉ để trình diễn sự công chính trước người khác mà còn để hướng nội, sống thật với lòng mình và mối quan hệ thiêng liêng với Thiên Chúa.
II. “Việc lành phúc đức” theo quan niệm kinh thánh
1. Sự công chính – tinh hoa của đức tin
Chúa Giê-su sử dụng từ Hy-lạp δικαιοσύνη (di-kai-o-sý-nê) để chỉ “sự công chính”, tức là sống theo những giá trị đạo đức thuần khiết, theo đúng ý muốn của Thiên Chúa. Điều này không chỉ bao hàm việc tuân thủ luật lệ hay các nghi thức tôn giáo, mà còn là sự thể hiện tâm hồn trong sáng, hướng về chân lý và sự thật. “Trước hết hãy tìm kiếm Nước Thiên Chúa và sự công chính của Người…” (Mt 6,33) – lời dạy này mời gọi mỗi người luôn ưu tiên mối quan hệ với Thiên Chúa, từ đó tất cả những nhu cầu vật chất hay xã hội sẽ được đáp ứng theo cách thần kỳ.
2. Công chính và sự thật: hai mặt của một đồng tiền
Sự công chính không chỉ là những hành động bề ngoài mà còn là cách sống, là sự thật trong tâm hồn. Khi làm việc lành phúc đức, người tín hữu cần hiểu rằng, chỉ có khi lòng mình thật sự hướng về Thiên Chúa, mọi hành động mới trở nên ý nghĩa. Đó là lý do tại sao Chúa Giê-su khuyến cáo: “Chớ có phô trương cho thiên hạ thấy”. Điều này phản ánh sự cần thiết của việc sống một đời công chính nội tâm, tránh những chiêu trò để được người đời tán thưởng mà quên mất mục đích gốc rễ của đức tin.
III. Phê phán thái độ phô trương – bài học từ các kinh sư và Pha-ri-sêu
1. Đạo đức giả và sự mặt nạ ngoại thất
Các kinh sư và Pha-ri-sêu thời bấy giờ thường lợi dụng các nghi thức tôn giáo để khoe khoang bản thân. Họ thường “khua chiêng, đánh trống” với hy vọng thu hút sự chú ý, tôn vinh bản thân thay vì hướng lòng mình về Thiên Chúa. Hành động ấy không chỉ mất đi ý nghĩa chân thực của việc làm công chính mà còn biến những hành động tôn giáo trở nên giả hình, mang tính biểu diễn. Qua đó, Chúa Giê-su muốn nhấn mạnh rằng, mỗi hành động khi được thực hiện chỉ để được người đời ngợi khen, thì sẽ trở nên vô nghĩa trước mắt Thiên Chúa – Đấng biết hết mọi bí mật nội tâm.
2. Sự thiếu chân thành và hậu quả tâm linh
Việc phô trương không chỉ gây mất lòng với Thiên Chúa mà còn làm xói mòn tâm hồn người thực hiện. Khi một người chỉ sống vì danh tiếng, họ dễ rơi vào vòng xoáy của lòng tự phụ, đánh mất khả năng tự nhận ra giá trị của chính mình dựa trên mối quan hệ với Đấng Tạo Hóa. Điều này đã được Chúa Giê-su cảnh báo rõ ràng: nếu làm việc lành phúc đức chỉ để khoe khoang, “người ấy sẽ mất phần thưởng trước Thiên Chúa”. Học hỏi từ điều này, mỗi tín hữu nên luôn giữ cho tâm hồn mình luôn khiêm nhường và tập trung vào mối quan hệ cá nhân với Thiên Chúa.
IV. Ba hình thức thực thi việc lành phúc đức
Giáo huấn của Chúa Giê-su nêu rõ ba phương diện căn bản của sự công chính: bố thí, cầu nguyện và chay tịnh. Mỗi hình thức đều hướng đến một khía cạnh khác nhau của đời sống tâm linh, đồng thời mang lại sự cân bằng giữa mối quan hệ với tha nhân, Thiên Chúa và chính bản thân.
A. Bố thí – hành động chia sẻ và tình yêu thương
1. Ý nghĩa sâu xa của việc bố thí
Bố thí, hay còn gọi là việc làm từ thiện (ἐλεημοσυνη), không chỉ là hành động chia sẻ vật chất mà còn là cách thể hiện lòng nhân ái, sự trắc ẩn đối với những người kém may mắn. Trong truyền thống Do-thái, Luật Mô-sê đã yêu cầu người dân chia sẻ hoa lợi cho người nghèo, điều này không chỉ là nghĩa vụ xã hội mà còn là biểu hiện của lòng trung thực, của sự công bằng mà Thiên Chúa yêu cầu.
2. Tâm lý và ý thức khi bố thí
Để việc bố thí trở nên ý nghĩa, nó phải xuất phát từ tấm lòng tự nguyện, không mong đợi sự khen ngợi từ người đời. Chỉ khi đó, hành động chia sẻ mới được xem là “công chính”. Hãy hình dung một người luôn âm thầm giúp đỡ mà không khoe khoang – sự khiêm nhường ấy chính là hình ảnh của người con đức tin chân chính. Qua đó, việc bố thí không chỉ giúp ích cho cộng đồng mà còn làm giàu tâm linh, giúp người làm nhận ra giá trị của sự sẻ chia, của lòng nhân ái.
B. Cầu nguyện – Hành trình giao tiếp với Thiên Chúa
1. Cầu nguyện: Cửa ngõ giao tiếp tâm linh
Cầu nguyện là cầu nối trực tiếp giữa con người và Thiên Chúa. Nó không chỉ đơn giản là những lời van xin, mà còn là dịp để mỗi người tâm hồn được thanh tẩy, được kết nối với nguồn sáng thiêng liêng của đức tin. Thông qua cầu nguyện, người tín hữu không chỉ tìm kiếm sự an ủi mà còn được hướng dẫn, được truyền cảm hứng sống theo ý Chúa.
2. Thực hành cầu nguyện một cách chân thật
Chúa Giê-su đã nhấn mạnh: “hãy vào phòng, đóng cửa lại” – đó là lời kêu gọi để cầu nguyện trong sự riêng tư, không nhằm mục đích phô trương. Việc cầu nguyện khi được thực hiện trong im lặng, giữa những khoảnh khắc tĩnh lặng, sẽ giúp con người cảm nhận rõ ràng hơn tiếng nói của Thiên Chúa trong lòng mình. Điều này cũng giúp tránh xa cái bóng của sự giả tạo và tỏ ra chỉ để được ngợi khen. Mỗi lời cầu nguyện trở nên thiêng liêng hơn khi nó được thốt ra trong tâm trạng thành tâm, không bị ảnh hưởng bởi những lời nói hào nhoáng trên mặt xã hội.
3. Cầu nguyện và sự tự khám phá bản thân
Không chỉ là phương tiện giao tiếp với Thiên Chúa, cầu nguyện còn là hành trình tự khám phá, tự nhận thức về những khuyết điểm, điểm mạnh của bản thân. Qua những giây phút tĩnh lặng trong phòng riêng, mỗi người có thể lắng nghe tiếng lòng mình, nhận ra những lỗi lầm cần được cải thiện và tìm kiếm sự tha thứ. Chính qua sự cầu nguyện chân thành, đời sống tâm linh được nuôi dưỡng và phát triển theo cách bền vững, góp phần xây dựng một xã hội nhân ái, đầy lòng trắc ẩn.
C. Chay Tịnh – Hành trình sám hối và tự thanh tẩy
1. Ý nghĩa Của việc Chay tịnh trong truyền thống Do-thái
Chay tịnh là một hình thức tự kiềm chế, biểu hiện lòng sám hối và mong mỏi được gần gũi với Thiên Chúa. Theo truyền thống Do-thái, chay tịnh thường đi kèm với những dấu hiệu nhiệm nhặt như xé áo, rắc tro lên đầu – những hành động biểu hiện sự khiêm nhường, niềm hối cải sâu sắc. Điều này không chỉ giúp người làm nhận ra sự mong manh của bản thân trước quyền năng vô hạn của Thiên Chúa mà còn là cách để họ tỏ lòng thành khẩn trước đấng tạo hóa.
2. Chay tịnh: Giải thoát tâm hồn và lợi ích nội tâm
Khi thực hiện chay tịnh, người tín hữu không chỉ từ bỏ những thức ăn hay đồ uống mà còn từ bỏ những thói quen vật chất, giúp tâm hồn trở nên thanh khiết hơn. Việc này được hiểu là một hành trình tự thanh tẩy, giúp người làm nhìn nhận lại bản thân, loại bỏ những tạp âm của thế gian và tìm lại sự thuần khiết trong mối quan hệ với Thiên Chúa. Chay tịnh, nếu được thực hiện không vì mục đích phô trương, sẽ trở thành một phương tiện mạnh mẽ để rèn luyện ý chí, nâng cao nhận thức về giá trị thật của đời sống tâm linh.
3. Chay tịnh và tác động xã hội
Bên cạnh việc là một thực hành cá nhân, chay tịnh còn có tác động tích cực đến cộng đồng. Khi một nhóm tín hữu cùng nhau thực hiện việc chay tịnh, họ không chỉ tạo nên một sức mạnh đoàn kết mà còn gửi đi thông điệp về sự cam kết sống theo lời dạy của Chúa Giê-su. Đó là lời nhắc nhở rằng, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, giá trị của sự tự kiểm soát và lòng sám hối luôn luôn được coi trọng và là nền tảng để xây dựng một xã hội công bằng, nhân ái.
V. Ứng dụng thực tiễn: Việc làm lành phúc đức trong cuộc sống hiện đại
1. Từ lời dạy cổ đại đến thực tiễn ngày nay
Trong thời đại số hiện nay, khi con người dễ bị cuốn vào vòng xoáy của danh vọng và sự hào nhoáng, lời dạy của Chúa Giê-su vẫn còn nguyên giá trị. Dù không còn "khua chiêng, đánh trống" theo cách cổ truyền, nhưng nhiều hình thức phô trương vẫn tồn tại dưới dạng những bài đăng trên mạng xã hội, những sự kiện công khai nhằm mục đích gây ấn tượng. Việc làm công chính – dù là từ thiện, cầu nguyện hay chay tịnh – nếu chỉ để được khen ngợi, thì thực sự đã mất đi giá trị tâm linh vốn có.
2. Học hỏi và thực hành ở mỗi cá nhân
Để sống đúng với lời dạy của Chúa Giê-su, mỗi người cần tự rèn luyện sự khiêm nhường và tỉnh thức nội tâm. Dưới đây là một số gợi ý thực tiễn:
Bố thí một cách kín đáo: Thay vì công khai khoe khoang, hãy tìm cách giúp đỡ người khác một cách âm thầm, chẳng hạn như quyên góp cho những tổ chức từ thiện uy tín hoặc tham gia các hoạt động tình nguyện mà không cần sự tán dương của đám đông.
Cầu nguyện chân thành: Tạo thói quen tìm một khoảng không gian riêng tư, nơi bạn có thể tĩnh lặng lắng nghe tiếng lòng, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn và mong muốn được hướng dẫn từ Thiên Chúa.
Chay tịnh với mục đích sám hối: Thực hiện chay tịnh không chỉ để thể hiện sự từ bỏ vật chất mà còn là dịp để nhìn nhận lại bản thân, xác định những thói quen tiêu cực và tìm kiếm sự thay đổi bền vững.
3. Vai trò của cộng đồng và giáo hội
Không chỉ dừng lại ở hành động cá nhân, giáo huấn về việc làm công chính còn hướng đến xây dựng một cộng đồng đức tin vững mạnh. Giáo hội có vai trò quan trọng trong việc định hướng, hướng dẫn và tạo ra một môi trường nơi mọi người cùng nhau hướng về Thiên Chúa. Các hoạt động chung như phụng vụ, nhóm cầu nguyện hay các chương trình từ thiện sẽ giúp mỗi tín hữu cảm nhận được sức mạnh đoàn kết, lan tỏa giá trị nhân văn và thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong xã hội.
VI. Sự phục hồi và canh tân trong Mùa Chay
1. Mùa Chay: Thời gian của sự sám hối và tự rèn
Mùa Chay luôn được xem là khoảng thời gian thiêng liêng để mỗi người làm mới tâm hồn, nhận ra những sai lầm và hướng đến sự cải tạo bản thân. Qua việc thực hành bố thí, cầu nguyện và chay tịnh một cách chân thành, người tín hữu không chỉ được tha thứ mà còn tìm thấy niềm tin và sức mạnh để vượt qua những thử thách của cuộc sống. Đây là lúc mỗi cá nhân tự nhìn lại hành động của mình, tự kiểm điểm và từ đó đưa ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống.
2. Hành trình canh tân tâm linh
Việc canh tân không phải chỉ là thay đổi bề ngoài, mà là một quá trình nội tâm, một hành trình trở về với cội nguồn của đức tin. Qua mỗi hành động nhỏ, dù là giọt nước mắt trong cầu nguyện hay từng bước chân đi qua hành động từ thiện, mỗi tín hữu đều góp phần tạo nên một bức tranh tổng thể về một cộng đồng sống theo lời dạy của Chúa Giê-su – một cộng đồng tràn đầy sự chân thành, khiêm nhường và lòng yêu thương.
VII. Kết luận: Hướng tới một đời sống công chính thật sự
Qua giáo huấn của Chúa Giê-su, chúng ta nhận ra rằng việc làm những việc lành phúc đức không chỉ là những hành động tôn giáo đơn thuần mà còn là một lối sống, một cách để thể hiện mối quan hệ sâu sắc với Thiên Chúa. Ba hình thức bố thí, cầu nguyện và chay tịnh mỗi người không chỉ là những nghi thức riêng lẻ mà khi được thực hiện một cách chân thành, sẽ góp phần xây dựng nên con người công chính, sống theo tinh thần của đức tin.
Mỗi hành động, dù nhỏ bé, khi xuất phát từ tâm hồn thánh thiện sẽ trở thành cầu nối giúp chúng ta tiến gần hơn đến Thiên Chúa. Trong một xã hội đầy những cám dỗ của sự phô trương và danh lợi, lời dạy của Chúa Giê-su nhắc nhở chúng ta rằng sự công chính phải được thực hiện một cách kín đáo, không để người đời thấy, nhưng phải là minh chứng cho sự sống nội tâm chân thật và đức tin vững mạnh.
Mùa Chay chính là thời điểm vàng để mỗi tín hữu tĩnh tâm, suy ngẫm và làm mới chính mình. Hãy để những hành động bố thí, những phút giây cầu nguyện kín đáo và sự chay tịnh đầy sám hối trở thành minh chứng sống động cho mối quan hệ thiêng liêng giữa con người với Thiên Chúa – Đấng đã ban cho chúng ta niềm an ủi, sự tha thứ và nguồn sức mạnh để tiếp bước trên con đường đời.
Như vậy, thực hành việc làm công chính theo lời dạy của Chúa Giê-su không chỉ mang lại lợi ích cho chính bản thân mỗi người mà còn tạo nên sức lan tỏa yêu thương, nhân ái trong cộng đồng. Đó là con đường dẫn lối cho một cuộc sống trọn vẹn, ý nghĩa và luôn hướng về Thiên Chúa – nguồn cội của mọi phước lành và sự sống.
Lm. Anmai, CSsR
