Quảng đại tính nơi linh mục
Trong dòng chảy lịch sử nhân loại, từ những áng văn chương bất hủ đến những tư tưởng triết học sâu sắc, cái đẹp luôn hiện lên như một thực tại siêu việt, vượt thoát mọi ràng buộc của tính vụ lợi. Văn hào Rumani Gheorghiu Virgil, trong kiệt tác Giờ thứ 25, đã viết: “Nghệ thuật là thừa.” Câu nói này mở ra một chân trời suy tư: cái đẹp không chỉ nằm ở những gì phục vụ mục đích thực dụng, mà chính là sự “thừa thãi” vượt lên trên mọi toan tính. Triết gia Immanuel Kant, với sự sắc sảo của mình, khẳng định rằng cái đẹp chỉ thực sự tỏa sáng khi nó không bị trói buộc bởi lợi ích, mà là sự tự do trong hành vi trao ban vô điều kiện. Một diềm đăng ten trên cổ áo không chỉ đẹp vì nó tô điểm cho trang phục, mà vì nó chẳng màng đến việc che mưa hay giữ ấm. Một mái cong của ngôi chùa cổ kính không chỉ đẹp bởi hình dáng, mà bởi nó vượt xa chức năng thực dụng của một mái nhà. Và một cử chỉ nhân ái trở nên cao quý không phải vì nó mang lại lợi lộc, mà vì nó là sự trao tặng hoàn toàn vô vụ lợi, không toan tính.
Từ cái đẹp của nghệ thuật và hành vi nhân văn, ta bắt gặp một phẩm tính cao quý hơn cả: lòng quảng đại. Trong tình yêu, quảng đại chính là “cái thừa” vô tận, là khả năng trao ban mà không mong cầu đáp trả, là sự hiến dâng trọn vẹn mà không so đo thiệt hơn. Với một chủng sinh – những người đang trên hành trình trở thành Alter Christus (một Đức Kitô khác), lòng quảng đại không chỉ là một đức tính, mà là bản chất cốt lõi của đời sống thiêng liêng và sứ vụ. Nó là ngọn lửa soi sáng con đường phục vụ, là hơi thở nuôi dưỡng trái tim mục tử, và là dấu chỉ của tình yêu Thiên Chúa giữa lòng thế giới. Để đào sâu hơn về lòng quảng đại, chúng ta sẽ khám phá năm chiều kích chính: bản chất của lòng quảng đại, mối liên hệ giữa quảng đại và tự do, thách đố của lòng quảng đại, hành trình đào luyện lòng quảng đại nơi chủng sinh, và ý nghĩa của lòng quảng đại trong sứ vụ linh mục.
Bản chất của lòng quảng đại: Sự trao ban vô điều kiện
Theo Hán tự, “quảng đại” mang nghĩa mênh mông, rộng lớn, gợi lên hình ảnh một trái tim không bị giới hạn bởi những toan tính ích kỷ. Quảng đại là sự trao ban cách bất vụ lợi, là thái độ mở lòng để cho đi những gì mình có – từ của cải vật chất đến thời gian, sức lực, và thậm chí cả chính cuộc đời mình. Tuy nhiên, giá trị của lòng quảng đại không nằm ở số lượng trao tặng, mà ở tâm thế của người cho. Như lời tiền nhân: “Của cho không bằng cách cho.” Một món quà nhỏ bé, nếu được trao tặng với tất cả tấm lòng, sẽ mang giá trị lớn lao hơn nhiều so với một sự bố thí hào nhoáng nhưng thiếu đi tình yêu.
Trong Tin Mừng theo Thánh Luca, Chúa Giêsu đã ca ngợi bà góa nghèo khi bà dâng hai đồng xu kẽm vào hòm cúng (Lc 21,1-4). Số tiền ấy chẳng đáng là bao, nhưng đó là tất cả những gì bà có, là chính sự sống của bà. Hành động của bà không chỉ là sự cho đi, mà là sự tự hủy – một biểu tượng sống động của lòng quảng đại đích thực. Bà không giữ lại gì cho mình, không toan tính, không mong cầu được khen ngợi. Hành vi của bà là một bài học sâu sắc: lòng quảng đại không đo bằng giá trị vật chất, mà bằng sự trọn vẹn của trái tim trao ban.
Quảng đại, vì thế, không chỉ là hành vi, mà là một trạng thái của tâm hồn. Nó đòi hỏi một sự tự do nội tâm sâu sắc, một sự buông bỏ mọi ràng buộc để hướng tới tha nhân và Thiên Chúa. Một người quảng đại không chỉ cho đi những gì mình có, mà còn cho đi chính bản thân mình. Trong bối cảnh của một chủng sinh, lòng quảng đại không chỉ là việc chia sẻ của cải hay thời gian, mà là sự dâng hiến toàn vẹn cuộc đời cho Chúa và Giáo hội. Đó là lời đáp trả “Fiat” (Xin vâng) trước tiếng gọi của Thiên Chúa, là sự sẵn sàng từ bỏ những ước mơ cá nhân để bước theo con đường thập giá.
Quảng đại và tự do: Hai mặt của một đồng xu
Lòng quảng đại không thể tách rời khỏi tự do. Thánh Thomas Aquinas từng nói rằng con người khó lòng cho đi những gì họ đã vất vả kiếm được, bởi những thứ ấy gắn bó chặt chẽ với cái “tôi” của họ. Một đứa trẻ có thể dễ dàng lấy tiền của cha mẹ để cho người nghèo, nhưng sẽ do dự khi phải chia sẻ số tiền chúng tự tích góp. Tương tự, chàng thanh niên giàu có trong Tin Mừng theo Thánh Mátthêu (Mt 19,16-22) đã giữ trọn các giới răn, nhưng khi được mời gọi từ bỏ của cải để theo Chúa, anh đã quay bước. Anh không thiếu của cải, nhưng anh thiếu tự do – tự do để buông bỏ những gì anh coi là điểm tựa của cuộc đời. Sự nô lệ vào vật chất đã khiến anh đánh mất cơ hội đón nhận sự sống đời đời.
Từ câu chuyện này, ta nhận ra một chân lý: không có tự do, không thể có lòng quảng đại. Lòng quảng đại đích thực phải là hành vi tự nguyện, phát xuất từ ý chí tự do, không bị chi phối bởi bất kỳ áp lực hay động cơ nào khác. Một hành động bố thí vì ép buộc, vì muốn “câu like” trên mạng xã hội, hay vì mong cầu niềm vui cá nhân, chưa phải là quảng đại, mà chỉ là một hình thức ngụy tình cảm. Theo nguyên ngữ Latin, từ “liberality” (quảng đại) có chung gốc với “liberty” (tự do). Người sống quảng đại là người tự do, và người càng tự do, càng dễ dàng sống quảng đại.
Tự do ở đây không phải là sự phóng túng hay thoát ly khỏi mọi ràng buộc, mà là sự lệ thuộc vào Đấng mà mình yêu mến. Một chủng sinh tự do không phải là người sống theo ý riêng, mà là người đặt mình dưới thánh ý Thiên Chúa, sẵn sàng từ bỏ mọi sự để bước theo Ngài. Sự tự do này đòi hỏi một hành trình dài của cầu nguyện, suy niệm, và rèn luyện nội tâm. Chỉ khi đạt được tự do đích thực, người linh mục tương lai mới có thể trao ban chính mình cho tha nhân cách trọn vẹn, không toan tính, không mong cầu đáp trả.
Ngược lại, những ai bị giam cầm trong lòng ích kỷ và tham lam sẽ không bao giờ biết đến lòng quảng đại. Họ là những người nô lệ cho tiền tài, danh vọng, hay dục vọng cá nhân. Một trái tim bị trói buộc bởi tham ái không thể mở ra để trao ban, bởi nó chỉ biết vơ vét và giữ chặt những gì thuộc về mình. Vì thế, hành trình đào luyện lòng quảng đại cũng là hành trình giải phóng bản thân khỏi những xiềng xích của cái “tôi,” để trái tim được tự do yêu thương và phục vụ.
Thách đố của lòng quảng đại: Cuộc chiến với ích kỷ và tham lam
Trái ngược với quảng đại là ích kỷ và tham lam – hai căn bệnh trầm kha của con người. Nếu quảng đại lấy tha nhân làm trung tâm và Thiên Chúa làm cùng đích, thì ích kỷ đặt cái “tôi” lên trên hết và coi đó là mục tiêu tối hậu. Thánh Thomas Aquinas định nghĩa tham lam là “khao khát một vật gì quá mức,” dù đó là tiền bạc, quyền lực, hay bất kỳ thứ gì mà con người muốn chiếm hữu. Tham lam không chỉ là khát vọng bên trong, mà còn biểu lộ qua hành động: từ ý muốn chiếm đoạt đến hành vi cướp đoạt, phá vỡ mọi giá trị công bằng, bác ái, và tự do.
Trong Phật giáo, tham lam là một trong ba “độc” (tham, sân, si), là nguồn gốc của mọi ác nghiệp. Khi lòng tham trỗi dậy, con người đánh mất bản tính tương quan vốn có, từ một hữu thể sống vì tha nhân, họ trở thành kẻ chỉ biết vơ vét cho mình. Hậu quả của tham lam không chỉ dừng lại ở cá nhân, mà lan tỏa ra toàn xã hội. Chẳng phải lòng tham của một số kẻ quyền thế đã dẫn đến thảm họa Formosa, gây ô nhiễm môi trường và đẩy hàng triệu người dân Việt Nam vào cảnh khốn cùng? Chẳng phải tham vọng bá quyền của một số quốc gia đã gây ra bất công trên biển Đông, đe dọa hòa bình thế giới? Tham lam, khi vượt qua lòng quảng đại, biến con người thành nô lệ của tội lỗi, bất công, và bạo lực.
Hơn nữa, tham lam và ích kỷ còn làm méo mó căn tính của con người. Theo Kitô giáo, con người được tạo dựng theo hình ảnh Thiên Chúa Ba Ngôi (St 1,27), mang trong mình bản tính tương quan. Con người không phải là một “hoang đảo” tự túc, mà chỉ tìm thấy ý nghĩa cuộc đời qua sự trao ban và đón nhận từ tha nhân. Thế nhưng, khi ích kỷ trỗi dậy, con người tự giam mình trong lồng kính của cái “tôi,” từ chối tương quan, và như thế, tự hủy hoại chính căn tính của mình. Văn hào Gustave Flaubert từng nói: “Tại sao lại muốn chính mình là một sự vật khi chúng ta là một con người?” Con người không phải là một “cái gì” để sở hữu, mà là một “ai đó” để yêu thương và hiến dâng.
Thách đố lớn nhất của lòng quảng đại là vượt qua chính mình – vượt qua những cám dỗ của lòng ích kỷ, sự sợ hãi mất mát, và nỗi lo toan về bản thân. Đối với một chủng sinh, thách đố này càng lớn lao hơn, bởi ơn gọi linh mục đòi hỏi sự từ bỏ triệt để: từ bỏ những ước mơ thế tục, từ bỏ sự an nhàn, và thậm chí từ bỏ chính mạng sống mình để phục vụ Giáo hội. Lòng quảng đại không chỉ là cho đi những gì mình có, mà là cho đi chính bản thân mình, như Chúa Giêsu đã làm trên thập giá.
Hành trình đào luyện lòng quảng đại: Con đường của chủng sinh
Đối với một chủng sinh, lòng quảng đại không chỉ là một đức tính cần có, mà là bản chất của sứ vụ linh mục – sứ vụ trở thành Alter Christus. Để sống quảng đại, chủng sinh cần trải qua một hành trình dài của cầu nguyện, tự do nội tâm, thực hành nhân đức, và đáp trả tiếng gọi của Thiên Chúa.
1. Cầu nguyện và Ân sủng
Thánh Phaolô từng nói: “Bạn có gì mà bạn không nhận lãnh?” (1Cr 4,7). Tất cả những gì con người có, từ sự sống đến các nhân đức, đều là ân ban của Thiên Chúa. Lòng quảng đại cũng vậy – không ai có thể tự mình đạt được nếu không có ơn Chúa. Thiên Chúa là nguồn mạch của lòng quảng đại, bởi Ngài là Tình Yêu (1Ga 4,16). Lịch sử cứu độ là minh chứng rõ ràng nhất: từ việc chọn một dân riêng, đến việc sai Con Một xuống thế làm người, và đỉnh cao là cái chết trên thập giá, Thiên Chúa đã trao ban tất cả vì yêu thương nhân loại. Người linh mục tương lai cần không ngừng cầu xin ân sủng để có một trái tim quảng đại như trái tim Chúa Giêsu, Đấng đã “trút bỏ” chính mình để con người được sống dồi dào (Pl 2,6-8).
Cầu nguyện là hơi thở của đời sống thiêng liêng, là nguồn mạch nuôi dưỡng lòng quảng đại. Qua cầu nguyện, chủng sinh kết hợp với Chúa, lắng nghe tiếng Ngài, và kín múc sức mạnh để vượt qua những cám dỗ ích kỷ. Một trái tim không cầu nguyện sẽ dễ dàng bị cuốn vào vòng xoáy của tham lam và dục vọng, bởi nó thiếu đi ánh sáng của ân sủng. Vì thế, chủng sinh cần dành thời gian cho việc cầu nguyện, suy niệm Lời Chúa, và tham dự Thánh Thể, để trái tim mình được biến đổi theo hình ảnh của Đấng là nguồn mạch của mọi sự quảng đại.
2. Tự do nội tâm
Lòng quảng đại đòi hỏi một sự tự do sâu sắc – tự do để từ bỏ, để hiến dâng, và để yêu thương mà không toan tính. Sự tự do này không có nghĩa là thoát khỏi mọi ràng buộc, mà là đặt mình lệ thuộc vào Đấng mình yêu mến. Một chủng sinh tự do không phải là người sống theo ý riêng, mà là người đặt mình dưới thánh ý Thiên Chúa, sẵn sàng từ bỏ mọi sự để bước theo Ngài. Sự tự do này đòi hỏi một hành trình dài của cầu nguyện, suy niệm, và rèn luyện nội tâm.
Để đạt được tự do nội tâm, chủng sinh cần sống đơn sơ, từ bỏ những ham muốn cá nhân, và đặt Chúa làm trung tâm của đời mình. Một lối sống giản dị, không bám víu vào vật chất hay danh vọng, sẽ giúp trái tim được giải phóng khỏi những ràng buộc của thế gian. Hơn nữa, tự do nội tâm còn đòi hỏi sự can đảm để đối diện với những yếu đuối của bản thân, để chấp nhận những mất mát, và để bước đi trong đức tin ngay cả khi con đường phía trước mịt mờ.
3. Thực hành nhân đức
Thánh Thomas Aquinas nói rằng “ân sủng giả thiết tự nhiên.” Trước khi trở thành một linh mục thánh thiện, chủng sinh cần là một con người nhân bản tốt. Lòng quảng đại cần được thể hiện qua những hành động cụ thể: chia sẻ với người nghèo, tha thứ cho kẻ xúc phạm, hy sinh thời gian và sức lực để phục vụ. Đặc biệt, linh mục là người mang gánh nặng tội lỗi của con chiên qua bí tích giải tội, nên cần trở thành mẫu gương của sự tha thứ vô giới hạn, như Chúa đã tha thứ món nợ khổng lồ trong dụ ngôn Tin Mừng (Mt 18,21-35).
Thực hành lòng quảng đại không chỉ dừng lại ở việc cho đi vật chất, mà còn ở việc trao ban tinh thần. Một nụ cười, một lời an ủi, hay một sự lắng nghe chân thành có thể mang lại niềm hy vọng cho những tâm hồn đang đau khổ. Chủng sinh cần rèn luyện để có một trái tim nhạy bén trước nỗi đau của tha nhân, biết đồng cảm với những cảnh đời bất hạnh, và sẵn sàng dấn thân để mang lại ánh sáng cho những góc tối của xã hội.
4. Đáp trả tiếng gọi của Chúa
Lòng quảng đại của một chủng sinh còn được thể hiện qua sự dâng hiến trọn vẹn cho ơn gọi linh mục. Mỗi người có một sứ mệnh riêng, và điều quan trọng là dám khám phá và đáp trả tiếng gọi ấy cách quảng đại. Điều này đòi hỏi sự hy sinh lớn lao: hy sinh thời gian, sở thích, và thậm chí cả tương lai đời mình để bước theo Chúa. Một đời sống tâm linh sâu sắc, với việc dành thời gian cho cầu nguyện, suy niệm, và kết hợp với Chúa, sẽ giúp chủng sinh tìm thấy ý nghĩa của sự dâng hiến và đạt tới tự do nội tâm.
Đáp trả tiếng gọi của Chúa không chỉ là một hành động nhất thời, mà là một cam kết suốt đời. Chủng sinh cần học cách nói “Xin vâng” mỗi ngày, ngay cả khi đối diện với những thử thách, sự nghi ngờ, hay cám dỗ bỏ cuộc. Sự quảng đại trong việc đáp trả ơn gọi sẽ giúp chủng sinh trở thành một mục tử đích thực, sẵn sàng hiến thân vì đoàn chiên, như Chúa Giêsu đã làm.
5. Tha Thứ và Hòa Giải
Một chiều kích quan trọng khác của lòng quảng đại là sự tha thứ. Câu ngạn ngữ Latinh “Errare humanum est” (con người là hay lầm lỗi) nhắc nhở rằng không ai hoàn hảo. Tha thứ là hành vi quảng đại, là sự cho đi không chỉ của cải mà cả lòng khoan dung, là việc xóa bỏ món nợ mà người khác mắc với mình. Trong đời sống linh mục, tha thứ không chỉ là một hành động cá nhân, mà là một sứ vụ. Linh mục là người mang gánh nặng tội lỗi của con chiên qua bí tích giải tội, và để làm được điều đó, họ cần trở thành mẫu gương của sự tha thứ vô giới hạn.
Tha thứ không hề dễ dàng, đặc biệt khi vết thương lòng còn sâu đậm. Tuy nhiên, chính trong sự tha thứ, chủng sinh tìm thấy tự do đích thực. Tha thứ không chỉ giải phóng người được tha, mà còn giải phóng chính mình khỏi gánh nặng của oán hận và đau khổ. Hơn nữa, tha thứ là cách để chủng sinh sống theo tinh thần của Chúa Giêsu, Đấng đã cầu xin tha thứ cho những kẻ đóng đinh Ngài trên thập giá (Lc 23,34).
Ý nghĩa của lòng quảng đại trong sứ vụ linh mục
Lòng quảng đại không chỉ là một nhân đức, mà là bản chất của sứ vụ linh mục. Linh mục là Alter Christus, là người được mời gọi để trở nên giống Chúa Giêsu trong mọi sự – từ trái tim yêu thương đến hành vi hiến dâng. Chúa Giêsu là mẫu gương tuyệt hảo của lòng quảng đại: Ngài đã từ bỏ vinh quang thần linh, mặc lấy thân phận con người, và cuối cùng hiến dâng mạng sống mình trên thập giá để cứu chuộc nhân loại. Linh mục, vì thế, cũng được mời gọi để sống một đời quảng đại, trao ban chính mình cho đoàn chiên mà không toan tính, không mong cầu đáp trả.
Trong bối cảnh xã hội hôm nay, lòng quảng đại của linh mục càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Thế giới đang bị cuốn vào vòng xoáy của chủ nghĩa cá nhân, nơi mà ích kỷ và tham lam thống trị. Nhiều người chạy theo tiền tài, danh vọng, và lạc thú, quên đi giá trị của sự trao ban và tình yêu. Trong hoàn cảnh ấy, linh mục là ngọn đuốc soi sáng, là dấu chỉ của lòng quảng đại giữa một thế giới đầy toan tính. Bằng đời sống đơn sơ, bằng sự dấn thân phục vụ, và bằng trái tim rộng mở, linh mục có thể khơi dậy niềm hy vọng và mang lại ý nghĩa cho những tâm hồn đang lạc lối.
Hơn nữa, lòng quảng đại của linh mục không chỉ dừng lại ở việc phục vụ tha nhân, mà còn hướng tới Thiên Chúa. Mỗi Thánh Lễ là một hành vi quảng đại, nơi linh mục dâng lên Chúa hy tế của Đức Kitô và của chính mình. Mỗi lời cầu nguyện, mỗi giờ chầu Thánh Thể, và mỗi hành động bác ái đều là cách để linh mục sống lòng quảng đại với Đấng mà mình phụng sự. Lòng quảng đại này không chỉ mang chiều ngang (với tha nhân) mà còn mang chiều dọc (với Thiên Chúa), tạo nên một sự hài hòa giữa đời sống thiêng liêng và sứ vụ tông đồ.
Lòng quảng đại – Hơi thở của linh mục
Lòng quảng đại là hơi thở của đời sống linh mục, là ngọn lửa soi sáng con đường phục vụ tha nhân và phụng sự Thiên Chúa. Người sống quảng đại là người tự do – tự do để yêu thương, để hiến dâng, và để trở thành dấu chỉ của tình yêu Thiên Chúa giữa lòng thế giới. Ngược lại, kẻ ích kỷ tham lam tự giam mình trong ngục tù của dục vọng, đánh mất ý nghĩa của cuộc đời.
Để trở thành một linh mục quảng đại, chủng sinh cần không ngừng cầu xin ân sủng, rèn luyện tự do nội tâm, thực hành nhân đức, đáp trả tiếng gọi của Chúa, và sống tinh thần tha thứ. Hành trình này không hề dễ dàng, nhưng với ơn Chúa, mọi khó khăn đều có thể vượt qua. Xin mượn lời kinh Quảng Đại để khép lại bài suy tư:
“Lạy Chúa Giêsu, xin dạy con biết sống quảng đại, biết phụng sự Chúa cho xứng đáng, biết cho đi mà không tính toán, biết chiến đấu mà không sợ thương tích, biết làm việc mà không tìm an nghỉ, biết hiến thân mà không mong chờ phần thưởng nào khác, hơn là biết mình đã hành động theo thánh ý Chúa. Amen.”
Hành trình sống quảng đại là hành trình trở thành Alter Christus, là con đường dẫn mỗi linh mục đến gần hơn với trái tim của Thiên Chúa – trái tim của tình yêu vô biên và sự trao ban không ngừng nghỉ. Trong thế giới đầy biến động hôm nay, lòng quảng đại của linh mục không chỉ là một nhân đức, mà là một lời mời gọi, một lời chứng tá, và một nguồn mạch hy vọng cho toàn thể nhân loại.
Lm. Anmai, CSsR
