Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Ki Tô
KHÔNG BIẾT KINH THÁNH LÀ KHÔNG BIẾT CHÚA KITÔ?
https://gpvinh.org/wp-content/upload...mo-696x466.jpg
NGÀY HÔM NAY CÒN NHIỀU NGƯỜI KHÔNG BIẾT KINH THÁNH - PHƯƠNG PHÁP, CÁCH TIẾP CẬN LỜI CHÚA CHO GIÁO DÂN
VÀI LỜI
Kinh Thánh, được hiểu trong truyền thống Kitô giáo, là Lời Chúa được linh hứng, ghi chép qua các tác giả nhân loại dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần. Tài liệu Dei Verbum của Công đồng Vaticanô II khẳng định: “Kinh Thánh là lời Chúa được ghi lại dưới sự linh hứng của Chúa Thánh Thần, và được Giáo hội gìn giữ và truyền lại qua các thế hệ” (DV 11). Trong bối cảnh này, Kinh Thánh không chỉ là một bộ sưu tập các văn bản tôn giáo, mà là một hành trình mạc khải, trong đó Chúa Kitô là trung tâm và đỉnh cao.
Chúa Kitô, như được mạc khải trong Tân Ước, là Ngôi Lời nhập thể (Ga 1:14). Ngài là sự hoàn tất của mọi lời tiên tri và giao ước trong Cựu Ước. Thánh Giêrônimô, trong tác phẩm Commentariorum in Isaiam libri, đã tuyên bố: “Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Kitô” (Ignoratio Scripturarum, ignoratio Christi est). Câu nói này nhấn mạnh rằng Kinh Thánh không chỉ là một tài liệu lịch sử hay thần học, mà là con đường dẫn đưa con người đến với chính Chúa Kitô. Để hiểu Chúa Kitô, người tín hữu cần đi vào mối tương quan sống động với Lời Chúa qua việc đọc, suy niệm và sống theo Kinh Thánh.
Cựu Ước chuẩn bị cho sự xuất hiện của Chúa Kitô qua các lời tiên tri, giao ước và biểu tượng. Chẳng hạn, trong sách Sáng Thế (St 3:15), lời hứa về “dòng dõi người nữ” được hiểu là tiên báo về Đấng Cứu Thế. Các sách Tiên tri, như Isaia (Is 7:14; 9:6), mô tả Đấng Mêsia như Đấng sẽ mang lại hòa bình và cứu độ. Tân Ước, đặc biệt qua các Tin Mừng, trình bày Chúa Giêsu như sự ứng nghiệm của những lời tiên tri này. Ngài tự khẳng định: “Các ngươi tra cứu Kinh Thánh, vì nghĩ rằng trong đó các ngươi sẽ tìm được sự sống đời đời; chính Kinh Thánh làm chứng về Ta” (Ga 5:39).
Một trong những nguyên lý quan trọng của thần học Kinh Thánh là Chúa Kitô là trung tâm của toàn bộ mạc khải. Tông huấn Verbum Domini của Đức Bênêđictô XVI nhấn mạnh: “Chúa Kitô là chìa khóa để hiểu toàn bộ Kinh Thánh, vì Ngài là sự hoàn tất của Lề Luật và các Tiên tri” (VD 12). Điều này có nghĩa là mọi trang Kinh Thánh, dù thuộc Cựu Ước hay Tân Ước, đều hướng về Chúa Kitô theo một cách nào đó.
Trong Cựu Ước, Chúa Kitô được hiện diện cách ẩn giấu qua các hình ảnh, biểu tượng và lời tiên tri. Chẳng hạn, con chiên vượt qua trong sách Xuất Hành (Xh 12) là biểu tượng của Chúa Giêsu, “Chiên Thiên Chúa” (Ga 1:29), Đấng hy sinh để cứu chuộc nhân loại. Trong Tân Ước, sự hiện diện của Chúa Kitô trở nên rõ ràng qua đời sống, cái chết và sự phục sinh của Ngài. Các thư của Thánh Phaolô, như thư gửi tín hữu Côlôsê, khẳng định rằng Chúa Kitô là “hình ảnh của Thiên Chúa vô hình” và “mọi sự đều được tạo dựng nhờ Ngài và trong Ngài” (Cl 1:15-17).
Việc đọc Kinh Thánh với Chúa Kitô làm trung tâm đòi hỏi một cách tiếp cận thần học và thiêng liêng. Phương pháp lectio divina, được truyền thống Giáo hội khuyến khích, là một cách để người tín hữu gặp gỡ Chúa Kitô qua Lời Chúa. Qua việc đọc (lectio), suy niệm (meditatio), cầu nguyện (oratio) và chiêm niệm (contemplatio), giáo dân có thể khám phá sự hiện diện sống động của Chúa Kitô trong Kinh Thánh.
Nếu Chúa Kitô là trung tâm của Kinh Thánh, thì việc thiếu hiểu biết về Kinh Thánh đồng nghĩa với việc hạn chế sự hiểu biết về Chúa Kitô. Trong bối cảnh hiện đại, nhiều giáo dân đối mặt với những thách thức trong việc tiếp cận Kinh Thánh, từ rào cản ngôn ngữ, văn hóa đến sự thiếu hụt các chương trình giáo dục hiệu quả. Tuy nhiên, Giáo hội không ngừng nhấn mạnh rằng việc đọc và suy niệm Kinh Thánh là con đường thiết yếu để lớn lên trong đức tin.
Tông huấn Verbum Domini kêu gọi: “Mọi Kitô hữu được mời gọi đọc và suy niệm Lời Chúa cách thường xuyên, để Lời ấy trở thành nguồn mạch cho đời sống thiêng liêng và sứ vụ của họ” (VD 87). Điều này đặc biệt quan trọng đối với giáo dân, những người được mời gọi sống Lời Chúa trong gia đình, công việc và cộng đồng. Việc hiểu biết Kinh Thánh không chỉ giúp giáo dân nhận ra Chúa Kitô, mà còn giúp họ trở thành những chứng nhân sống động của Tin Mừng trong thế giới hôm nay.
Mối liên hệ giữa Kinh Thánh và Chúa Kitô là nền tảng cho đời sống đức tin Kitô hữu. Kinh Thánh không chỉ là một văn bản tôn giáo, mà là con đường dẫn đưa con người đến với chính Chúa Kitô, Đấng là Lời nhập thể. Việc hiểu biết Kinh Thánh, do đó, là điều kiện cần thiết để hiểu biết và sống mối tương quan với Chúa Kitô.
KINH THÁNH VÀ GIÁO DÂN
Kinh Thánh, từ hàng ngàn năm qua, đã là nguồn mạch đức tin, ánh sáng hướng dẫn và kim chỉ nam cho đời sống của hàng triệu Kitô hữu trên toàn thế giới. Trong truyền thống Công giáo, Kinh Thánh không chỉ là một bộ sưu tập các văn bản tôn giáo, mà là Lời Chúa sống động, được linh hứng bởi Chúa Thánh Thần và trao truyền qua các thế hệ. Thánh Giêrônimô, một trong những vị Giáo phụ vĩ đại của Giáo hội, đã khẳng định một chân lý sâu sắc: “Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Kitô” (Ignoratio Scripturarum, ignoratio Christi est). Câu nói này không chỉ là một lời tuyên bố thần học, mà còn là một lời mời gọi cấp bách, đặc biệt trong bối cảnh hiện đại, khi nhiều giáo dân vẫn còn xa lạ với Lời Chúa. Ngày nay, trong một thế giới đầy biến động, với những thách thức về đức tin, văn hóa và xã hội, việc hiểu biết và sống theo Kinh Thánh trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, thực tế đáng buồn là nhiều Kitô hữu, đặc biệt là giáo dân, không có đủ kiến thức hoặc cơ hội để tiếp cận Kinh Thánh một cách sâu sắc.
Tầm quan trọng của Kinh Thánh trong đời sống Kitô hữu là điều không thể phủ nhận. Từ thời các Tông đồ, Lời Chúa đã được sử dụng để giảng dạy, củng cố đức tin và hướng dẫn cộng đoàn tín hữu. Các tài liệu của Công đồng Vaticanô II, đặc biệt là Hiến chế Dei Verbum, nhấn mạnh rằng Kinh Thánh là “linh hồn của thần học” và là nguồn mạch cho mọi hoạt động mục vụ của Giáo hội. Qua Kinh Thánh, người tín hữu được mời gọi khám phá kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa, nhận ra sự hiện diện của Chúa Kitô và lớn lên trong mối tương quan với Ngài. Chúa Kitô, như chính Ngài đã khẳng định trong Tin Mừng Gioan, là trung tâm của Kinh Thánh: “Các ngươi tra cứu Kinh Thánh, vì nghĩ rằng trong đó các ngươi sẽ tìm được sự sống đời đời; chính Kinh Thánh làm chứng về Ta” (Ga 5:39). Tuy nhiên, nếu Kinh Thánh là con đường dẫn đến Chúa Kitô, thì việc thiếu hiểu biết Kinh Thánh đồng nghĩa với việc hạn chế sự hiểu biết về Ngài. Thực trạng này đặt ra một câu hỏi cấp bách: Làm thế nào để giáo dân, những người thường không có nền tảng thần học chuyên sâu, có thể tiếp cận Lời Chúa một cách hiệu quả và ý nghĩa?
Ngày nay, nhiều giáo dân trên thế giới, bao gồm cả tại Việt Nam, đối mặt với những rào cản lớn trong việc đọc và hiểu Kinh Thánh. Một số người coi Kinh Thánh như một cuốn sách khó hiểu, đầy những ngôn ngữ cổ xưa và bối cảnh văn hóa xa lạ. Những người khác, do áp lực của cuộc sống hiện đại, thiếu thời gian hoặc động lực để dành cho việc suy niệm Lời Chúa. Ngoài ra, các yếu tố như thiếu chương trình giáo dục Kinh Thánh hiệu quả, sự hạn chế trong việc giảng dạy Lời Chúa tại các giáo xứ, và ảnh hưởng của chủ nghĩa thế tục cũng góp phần làm gia tăng khoảng cách giữa giáo dân và Kinh Thánh. Một khảo sát sơ bộ tại một số giáo phận ở Việt Nam cho thấy rằng chỉ một phần nhỏ giáo dân thường xuyên đọc Kinh Thánh, và số người hiểu được ý nghĩa thần học của các bản văn còn ít hơn. Thực trạng này không chỉ là một thách thức mục vụ, mà còn là một lời mời gọi Giáo hội nhìn nhận lại trách nhiệm của mình trong việc truyền tải Lời Chúa đến với mọi thành phần dân Chúa.
Luận văn này được viết với mục tiêu kép: thứ nhất, phân tích sâu sắc mối liên hệ giữa việc hiểu biết Kinh Thánh và việc nhận biết Chúa Kitô; thứ hai, đề xuất các phương pháp cụ thể để giúp giáo dân tiếp cận Lời Chúa một cách hiệu quả. Để đạt được mục tiêu này, luận văn sẽ sử dụng một cách tiếp cận liên ngành, kết hợp các phương pháp thần học, xã hội học và mục vụ. Về mặt thần học, luận văn sẽ dựa trên các tài liệu chính thức của Giáo hội, như Dei Verbum, Verbum Domini, và các tư tưởng của các Giáo phụ, đặc biệt là Thánh Giêrônimô, để làm sáng tỏ vai trò của Kinh Thánh trong đời sống đức tin. Về mặt xã hội học, luận văn sẽ phân tích các dữ liệu khảo sát và nghiên cứu để hiểu rõ thực trạng hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân, cả ở Việt Nam và trên thế giới. Về mặt mục vụ, luận văn sẽ đề xuất các giải pháp thực tiễn, từ việc xây dựng các chương trình giáo dục Kinh Thánh tại giáo xứ đến việc sử dụng công nghệ hiện đại để truyền tải Lời Chúa. Cách tiếp cận này không chỉ nhằm cung cấp một cái nhìn toàn diện về vấn đề, mà còn đảm bảo rằng các giải pháp được đề xuất là khả thi và phù hợp với bối cảnh hiện nay.
Cơ cấu của luận văn được xây dựng để phản ánh sự tiến triển logic từ việc phân tích vấn đề đến việc đưa ra giải pháp. Phần thứ nhất, cũng chính là phần mở đầu này, sẽ giới thiệu vấn đề, phương pháp nghiên cứu, cơ cấu luận văn và tổng quan tài liệu. Phần thứ hai sẽ tập trung vào cơ sở thần học và thực tiễn, phân tích mối liên hệ giữa Kinh Thánh và Chúa Kitô, vai trò của Kinh Thánh trong đời sống Kitô hữu, và thực trạng hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân. Phần thứ ba sẽ đi sâu vào các thách thức và nguyên nhân, bao gồm các rào cản về ngôn ngữ, văn hóa, giáo dục, cũng như ảnh hưởng của xã hội hiện đại và vai trò của Giáo hội. Phần thứ tư, phần dài nhất, sẽ đề xuất các phương pháp tiếp cận Lời Chúa, từ việc áp dụng lectio divina đến việc xây dựng các chương trình giáo dục và mục vụ sáng tạo. Cuối cùng, phần thứ năm sẽ tóm tắt các kết luận và đưa ra các đề xuất cho Giáo hội, giáo dân, và các hướng nghiên cứu trong tương lai. Với cơ cấu này, luận văn không chỉ nhằm cung cấp một phân tích học thuật, mà còn đóng góp vào sứ vụ mục vụ của Giáo hội trong việc đưa Lời Chúa đến gần hơn với mọi người.
Tổng quan tài liệu cho luận văn bao gồm một loạt các nguồn tài liệu thần học, mục vụ và xã hội học. Về mặt thần học, các tài liệu chính thức của Giáo hội, như Dei Verbum của Công đồng Vaticanô II và Tông huấn Verbum Domini của Đức Bênêđictô XVI, sẽ là nền tảng cho các phân tích về vai trò của Kinh Thánh. Các tác phẩm của Thánh Giêrônimô, đặc biệt là các bình luận của ngài về Kinh Thánh, sẽ được sử dụng để làm sáng tỏ tư tưởng “Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Kitô”. Ngoài ra, các sách thần học hiện đại, như Introduction to the Bible của Christian E. Hauer và Theology of the Old Testament của Walter Brueggemann, sẽ cung cấp các góc nhìn chuyên sâu về cách hiểu Kinh Thánh trong bối cảnh hiện nay. Về mặt mục vụ, các tài liệu như Catechism of the Catholic Church và các hướng dẫn mục vụ của Hội đồng Giám mục Việt Nam sẽ được tham khảo để xây dựng các giải pháp thực tiễn. Về mặt xã hội học, các nghiên cứu về mức độ hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân, chẳng hạn như các báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Pew và các khảo sát tại Việt Nam, sẽ được sử dụng để phân tích thực trạng. Những tài liệu này, khi được kết hợp, sẽ cung cấp một nền tảng vững chắc cho luận văn, đảm bảo rằng các lập luận được xây dựng trên cơ sở khoa học và thần học đáng tin cậy.
Việc nghiên cứu vấn đề này không chỉ có ý nghĩa học thuật, mà còn mang tính cấp bách trong bối cảnh mục vụ hiện nay. Trong một thế giới mà chủ nghĩa thế tục và các giá trị vật chất đang lấn át đời sống đức tin, Kinh Thánh là nguồn mạch để tái khám phá căn tính Kitô hữu. Đối với giáo dân, những người thường xuyên đối mặt với những thách thức của cuộc sống hằng ngày, việc hiểu biết và sống theo Lời Chúa có thể mang lại ý nghĩa, hy vọng và sự hướng dẫn. Hơn nữa, trong bối cảnh Việt Nam, nơi cộng đồng Công giáo đang phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về giáo dục tôn giáo, việc xây dựng các phương pháp tiếp cận Kinh Thánh hiệu quả là một nhiệm vụ không thể trì hoãn.
CƠ SỞ THẦN HỌC VÀ THỰC TIỄN
Kinh Thánh, trong truyền thống Kitô giáo, không chỉ là một tập hợp các văn bản tôn giáo được viết qua nhiều thế kỷ, mà là Lời Chúa sống động, được linh hứng bởi Chúa Thánh Thần và trao truyền qua các thế hệ để mạc khải kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa. Trong bối cảnh này, Kinh Thánh trở thành con đường chính dẫn đưa người tín hữu đến với Chúa Kitô, Đấng được xem là trung tâm và đỉnh cao của toàn bộ mạc khải. Thánh Giêrônimô, một trong những vị Giáo phụ vĩ đại của Giáo hội, đã khẳng định một chân lý sâu sắc: “Không biết Kinh Thánh là không biết Chúa Kitô” (Ignoratio Scripturarum, ignoratio Christi est). Câu nói này không chỉ là một lời tuyên bố thần học, mà còn là một lời mời gọi cấp bách, đặc biệt trong thời đại hôm nay, khi nhiều giáo dân vẫn còn xa lạ với Lời Chúa. Phần này của luận văn sẽ khám phá cơ sở thần học của mối liên hệ giữa Kinh Thánh và Chúa Kitô, vai trò không thể thay thế của Kinh Thánh trong đời sống Kitô hữu, và thực trạng hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân, từ đó đặt nền tảng cho các phân tích và giải pháp trong các phần sau.
Trước hết, cần khẳng định rằng Kinh Thánh là Lời Chúa được ghi chép dưới sự linh hứng của Chúa Thánh Thần, như Hiến chế Dei Verbum của Công đồng Vaticanô II đã tuyên bố: “Kinh Thánh là lời Chúa được viết ra dưới sự linh hứng của Chúa Thánh Thần, và được Giáo hội gìn giữ và truyền lại qua các thế hệ” (DV 11). Trong bối cảnh thần học, Kinh Thánh không chỉ là một tài liệu lịch sử hay văn học, mà là một hành trình mạc khải, trong đó Chúa Kitô đóng vai trò là trung tâm. Tân Ước, đặc biệt qua các Tin Mừng, trình bày Chúa Giêsu như Ngôi Lời nhập thể, Đấng đã trở thành con người để mạc khải tình yêu và kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa (Ga 1:14). Chính Chúa Giêsu đã khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa Ngài và Kinh Thánh khi nói: “Các ngươi tra cứu Kinh Thánh, vì nghĩ rằng trong đó các ngươi sẽ tìm được sự sống đời đời; chính Kinh Thánh làm chứng về Ta” (Ga 5:39). Lời này cho thấy rằng Kinh Thánh không chỉ là một bản văn, mà là một lời chứng sống động về Chúa Kitô, Đấng là sự hoàn tất của Lề Luật và các Tiên tri.
Mối liên hệ giữa Kinh Thánh và Chúa Kitô có thể được hiểu qua lăng kính của cả Cựu Ước và Tân Ước. Trong Cựu Ước, Chúa Kitô hiện diện cách ẩn giấu qua các lời tiên tri, giao ước và biểu tượng. Chẳng hạn, ngay từ sách Sáng Thế, lời hứa về “dòng dõi người nữ” sẽ đạp nát đầu con rắn (St 3:15) được hiểu như một tiên báo về Đấng Cứu Thế. Các sách Tiên tri, như sách Isaia, mô tả Đấng Mêsia như một vị vua mang lại hòa bình và công lý (Is 9:6-7), hay như một người tôi tớ chịu đau khổ để cứu chuộc nhân loại (Is 53). Những hình ảnh này, dù chưa rõ ràng trong bối cảnh lịch sử của Cựu Ước, đều hướng về Chúa Kitô, Đấng đã ứng nghiệm các lời tiên tri này qua đời sống, cái chết và sự phục sinh của Ngài. Tân Ước, với các Tin Mừng và các Thư của các Tông đồ, làm sáng tỏ sự hiện diện của Chúa Kitô như sự hoàn tất của mạc khải. Chẳng hạn, trong Tin Mừng Luca, Chúa Giêsu, sau khi phục sinh, đã giải thích cho các môn đệ trên đường Emmau rằng mọi điều trong Kinh Thánh, từ Môsê đến các Tiên tri, đều nói về Ngài (Lc 24:27). Điều này khẳng định rằng Chúa Kitô là chìa khóa để hiểu toàn bộ Kinh Thánh, và việc đọc Kinh Thánh mà không nhận ra Ngài là thiếu đi ý nghĩa cốt lõi.
Tông huấn Verbum Domini của Đức Bênêđictô XVI nhấn mạnh thêm rằng “Chúa Kitô là trung tâm của Kinh Thánh, vì Ngài là sự hoàn tất của Lề Luật và các Tiên tri” (VD 12). Điều này có nghĩa là mọi trang Kinh Thánh, dù thuộc Cựu Ước hay Tân Ước, đều mang một ý nghĩa Kitô học. Chẳng hạn, câu chuyện về con chiên vượt qua trong sách Xuất Hành (Xh 12) không chỉ là một sự kiện lịch sử của dân Israel, mà còn là một biểu tượng tiên báo về Chúa Giêsu, “Chiên Thiên Chúa” (Ga 1:29), Đấng hy sinh để cứu chuộc nhân loại. Tương tự, các giao ước của Thiên Chúa với Abraham, Môsê và Đavít trong Cựu Ước đều tìm thấy sự hoàn tất trong giao ước mới được thiết lập qua máu của Chúa Kitô (Mt 26:28). Việc hiểu Kinh Thánh với Chúa Kitô làm trung tâm đòi hỏi người tín hữu không chỉ đọc bản văn theo nghĩa đen, mà còn phải khám phá ý nghĩa thiêng liêng và thần học của nó. Phương pháp lectio divina, được Giáo hội khuyến khích từ thời các Giáo phụ, là một cách tiếp cận hiệu quả để gặp gỡ Chúa Kitô qua Lời Chúa. Qua các bước đọc, suy niệm, cầu nguyện và chiêm niệm, người tín hữu có thể để Lời Chúa thấm sâu vào tâm hồn, từ đó nhận ra sự hiện diện sống động của Chúa Kitô.
Vai trò của Kinh Thánh trong đời sống Kitô hữu là không thể thay thế. Kinh Thánh không chỉ là nguồn mạch của đức tin, mà còn là kim chỉ nam cho đời sống thiêng liêng và luân lý. Dei Verbum khẳng định rằng “Kinh Thánh là thức ăn của tâm hồn, là nguồn mạch tinh tuyền và trường tồn của đời sống thiêng liêng” (DV 21). Qua việc đọc và suy niệm Lời Chúa, người tín hữu được nuôi dưỡng trong đức tin, được hướng dẫn trong các quyết định luân lý, và được củng cố trong hy vọng. Hơn nữa, Kinh Thánh là nền tảng cho phụng vụ và giảng dạy của Giáo hội. Trong Thánh lễ, Lời Chúa được công bố qua các bài đọc, và linh mục có trách nhiệm giải thích Lời ấy để giúp giáo dân áp dụng vào đời sống. Tông huấn Verbum Domini kêu gọi mọi Kitô hữu, đặc biệt là giáo dân, đọc Kinh Thánh cách thường xuyên, vì “Lời Chúa là ánh sáng cho con đường của họ và là sức mạnh cho sứ vụ của họ trong thế giới” (VD 87). Đối với giáo dân, những người thường xuyên đối mặt với những thách thức của cuộc sống hằng ngày, Kinh Thánh mang lại ý nghĩa, sự an ủi và sự hướng dẫn. Chẳng hạn, các Thánh Vịnh cung cấp những lời cầu nguyện để bày tỏ niềm vui, nỗi buồn, hay sự tin cậy vào Thiên Chúa, trong khi các lời dạy của Chúa Giêsu trong Tin Mừng cung cấp những nguyên tắc để sống yêu thương và công bằng.
Tuy nhiên, bất chấp tầm quan trọng của Kinh Thánh, thực trạng hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân ngày nay cho thấy một bức tranh đáng lo ngại. Nhiều nghiên cứu và khảo sát trên toàn cầu, bao gồm cả tại Việt Nam, chỉ ra rằng một tỷ lệ lớn giáo dân không thường xuyên đọc Kinh Thánh, và số người hiểu được ý nghĩa thần học của các bản văn còn ít hơn. Một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Pew năm 2020 cho thấy rằng tại Hoa Kỳ, chỉ khoảng 35% người Công giáo đọc Kinh Thánh ít nhất một lần mỗi tháng, và con số này còn thấp hơn ở nhiều quốc gia khác. Tại Việt Nam, một khảo sát sơ bộ tại một số giáo phận cho thấy rằng nhiều giáo dân chỉ tiếp xúc với Kinh Thánh qua các bài đọc trong Thánh lễ, mà không có thói quen đọc cá nhân hoặc tham gia các nhóm học Kinh Thánh. Nguyên nhân của tình trạng này là đa dạng và phức tạp. Một số giáo dân cho rằng Kinh Thánh khó hiểu, do ngôn ngữ cổ xưa, bối cảnh lịch sử xa lạ, hoặc thiếu sự hướng dẫn từ các mục tử. Những người khác, do áp lực của cuộc sống hiện đại, không có thời gian hoặc động lực để dành cho việc đọc Lời Chúa. Ngoài ra, sự thiếu hụt các chương trình giáo dục Kinh Thánh tại các giáo xứ, cùng với ảnh hưởng của chủ nghĩa thế tục, đã làm gia tăng khoảng cách giữa giáo dân và Kinh Thánh.
Nguyên nhân của sự thiếu hụt hiểu biết Kinh Thánh không chỉ nằm ở phía giáo dân, mà còn liên quan đến trách nhiệm của Giáo hội và các mục tử. Trong nhiều giáo xứ, việc giảng dạy Kinh Thánh thường bị giới hạn trong các bài giảng trong Thánh lễ, mà không có các chương trình học tập chuyên sâu. Một số linh mục, do thiếu thời gian hoặc đào tạo chuyên môn, không thể cung cấp những bài giảng giúp giáo dân hiểu rõ ý nghĩa của các bản văn Kinh Thánh. Hơn nữa, trong bối cảnh xã hội hiện đại, các phương tiện truyền thông và công nghệ, dù mang lại nhiều cơ hội để truyền tải Lời Chúa, cũng đặt ra những thách thức mới. Chẳng hạn, sự tràn ngập của thông tin trên mạng xã hội có thể làm giáo dân mất tập trung vào việc suy niệm Lời Chúa, trong khi các ứng dụng Kinh Thánh trực tuyến, dù tiện lợi, không thể thay thế sự hướng dẫn cá nhân từ cộng đoàn đức tin. Những yếu tố này, khi kết hợp, tạo ra một khoảng cách đáng kể giữa giáo dân và Lời Chúa, từ đó hạn chế khả năng của họ trong việc nhận biết và sống mối tương quan với Chúa Kitô.
Mặc dù thực trạng này đặt ra nhiều thách thức, nó cũng mở ra những cơ hội để Giáo hội tái khám phá sứ vụ của mình trong việc truyền tải Lời Chúa. Công đồng Vaticanô II đã kêu gọi một sự canh tân trong việc giảng dạy Kinh Thánh, nhấn mạnh rằng “mọi Kitô hữu cần được nuôi dưỡng bằng Lời Chúa để trở thành những chứng nhân sống động của Tin Mừng” (DV 25). Trong bối cảnh Việt Nam, nơi cộng đồng Công giáo đang phát triển mạnh mẽ, việc xây dựng các chương trình giáo dục Kinh Thánh và khuyến khích giáo dân tham gia vào các nhóm học Lời Chúa là một nhiệm vụ cấp bách. Hơn nữa, việc sử dụng công nghệ hiện đại, như các ứng dụng Kinh Thánh, video giảng giải, và các khóa học trực tuyến, có thể giúp giáo dân tiếp cận Lời Chúa một cách dễ dàng hơn. Tuy nhiên, những giải pháp này cần được triển khai trong một tinh thần mục vụ, đảm bảo rằng giáo dân không chỉ đọc Kinh Thánh như một tài liệu học thuật, mà còn suy niệm và sống Lời Chúa trong đời sống hằng ngày.
Tóm lại, Kinh Thánh là con đường dẫn đưa người tín hữu đến với Chúa Kitô, là nguồn mạch của đức tin và đời sống thiêng liêng, và là ánh sáng hướng dẫn trong thế giới hôm nay. Tuy nhiên, thực trạng thiếu hụt hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân là một thách thức lớn, đòi hỏi sự chung tay của Giáo hội, các mục tử và chính giáo dân. Phần này đã đặt nền tảng thần học và thực tiễn cho các phân tích tiếp theo, khẳng định rằng việc hiểu biết Kinh Thánh không chỉ là một nhiệm vụ học thuật, mà là một hành trình thiêng liêng để gặp gỡ Chúa Kitô.
THÁCH THỨC VÀ NGUYÊN NHÂN
Kinh Thánh, với tư cách là Lời Chúa sống động, đóng vai trò không thể thay thế trong đời sống đức tin của người Kitô hữu, là con đường dẫn đưa họ đến với Chúa Kitô, Đấng là trung tâm và đỉnh cao của mạc khải. Tuy nhiên, bất chấp tầm quan trọng này, thực trạng đáng lo ngại là nhiều giáo dân trên toàn thế giới, bao gồm cả tại Việt Nam, vẫn còn xa lạ với Kinh Thánh, hoặc chỉ tiếp cận Lời Chúa một cách hời hợt. Việc thiếu hiểu biết Kinh Thánh không chỉ là một vấn đề cá nhân, mà còn là một thách thức mục vụ lớn đối với Giáo hội, đòi hỏi sự phân tích kỹ lưỡng về các nguyên nhân và rào cản dẫn đến tình trạng này. Phần này của luận văn sẽ đi sâu vào việc khám phá những thách thức mà giáo dân gặp phải khi tiếp cận Kinh Thánh, từ các rào cản về ngôn ngữ, văn hóa, giáo dục, đến những ảnh hưởng của xã hội hiện đại và vai trò của Giáo hội trong việc giảng dạy Lời Chúa. Bằng cách làm sáng tỏ những nguyên nhân này, luận văn không chỉ nhằm xác định vấn đề, mà còn đặt nền tảng cho việc đề xuất các giải pháp mục vụ hiệu quả trong phần tiếp theo, với hy vọng giúp giáo dân không chỉ biết Kinh Thánh, mà còn gặp gỡ Chúa Kitô qua Lời Ngài.
Một trong những rào cản lớn nhất ngăn cản giáo dân tiếp cận Kinh Thánh là vấn đề ngôn ngữ. Kinh Thánh, được viết bằng các ngôn ngữ cổ xưa như tiếng Hêbơrơ, Aramaic và Hy Lạp, mang trong mình những đặc điểm văn phong, ngữ pháp và cách diễn đạt rất khác biệt so với ngôn ngữ hiện đại. Ngay cả khi được dịch sang các ngôn ngữ đương đại, bao gồm cả tiếng Việt, Kinh Thánh vẫn chứa đựng những cách diễn đạt mang tính biểu tượng, ẩn dụ hoặc ngữ cảnh lịch sử mà người đọc thông thường khó nắm bắt. Chẳng hạn, các hình ảnh như “cành nho” trong Tin Mừng Gioan (Ga 15:1-8) hoặc “người tôi tớ chịu đau khổ” trong sách Isaia (Is 53) đòi hỏi sự hiểu biết về bối cảnh văn hóa và tôn giáo của thời kỳ đó để nhận ra ý nghĩa thần học sâu xa. Tại Việt Nam, các bản dịch Kinh Thánh tiếng Việt, như bản của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ hoặc bản dịch của linh mục Nguyễn Thế Thuấn, dù đã nỗ lực đơn giản hóa ngôn ngữ, vẫn có thể gây khó khăn cho giáo dân, đặc biệt là những người không quen với văn phong Kinh Thánh. Hơn nữa, sự đa dạng của các bản dịch đôi khi dẫn đến sự nhầm lẫn, khi cùng một đoạn văn có thể được diễn đạt theo những cách khác nhau, làm giáo dân bối rối khi cố gắng hiểu ý nghĩa chính xác. Vấn đề này trở nên nghiêm trọng hơn đối với những người lớn tuổi hoặc những người có trình độ học vấn thấp, những người thường không có kỹ năng phân tích văn bản hoặc khả năng tra cứu các tài liệu giải thích. Ngôn ngữ, do đó, không chỉ là một công cụ truyền tải Lời Chúa, mà còn là một rào cản lớn nếu không được xử lý một cách phù hợp.
Bên cạnh rào cản ngôn ngữ, sự khác biệt về văn hóa giữa bối cảnh Kinh Thánh và đời sống hiện đại cũng là một thách thức đáng kể. Kinh Thánh được viết trong các bối cảnh lịch sử và văn hóa rất khác biệt, từ xã hội du mục của thời các Tổ phụ trong Cựu Ước đến thế giới Hy Lạp-La Mã của Tân Ước. Những phong tục, tập quán, và giá trị được phản ánh trong Kinh Thánh, như chế độ đa thê trong thời Cựu Ước, các nghi thức tế lễ trong sách Lêvi, hay vai trò của phụ nữ trong xã hội thời Tân Ước, thường xa lạ hoặc thậm chí mâu thuẫn với cách nhìn của con người hiện đại. Chẳng hạn, câu chuyện Abraham sẵn sàng hy sinh con trai Isaac (St 22) có thể gây sốc cho người đọc ngày nay nếu không được giải thích trong bối cảnh đức tin và giao ước. Tại Việt Nam, một quốc gia chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Á Đông với các giá trị như lòng hiếu thảo, sự hài hòa gia đình, và truyền thống thờ cúng tổ tiên, một số giáo dân có thể cảm thấy khó liên hệ với các giá trị hoặc câu chuyện trong Kinh Thánh. Ví dụ, lời kêu gọi của Chúa Giêsu “bỏ cha mẹ để theo Ta” (Lc 14:26) có thể bị hiểu sai nếu không được giải thích rõ ràng trong bối cảnh ưu tiên tuyệt đối cho Thiên Chúa. Sự khác biệt văn hóa này đòi hỏi một sự hướng dẫn cẩn thận từ các mục tử và giáo lý viên để giúp giáo dân hiểu Kinh Thánh không chỉ như một tài liệu lịch sử, mà như một Lời sống động, có ý nghĩa trong mọi thời đại.
Rào cản giáo dục cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc hạn chế khả năng tiếp cận Kinh Thánh của giáo dân. Nhiều giáo dân, đặc biệt ở các vùng nông thôn hoặc các cộng đồng có điều kiện kinh tế khó khăn, không có cơ hội tiếp cận các chương trình giáo dục tôn giáo chuyên sâu. Tại Việt Nam, mặc dù Giáo hội Công giáo đã có những nỗ lực đáng kể trong việc đào tạo giáo lý viên và tổ chức các lớp giáo lý, nhưng các chương trình học Kinh Thánh chuyên biệt vẫn còn hạn chế, đặc biệt ở cấp giáo xứ. Trong nhiều trường hợp, giáo dân chỉ tiếp xúc với Kinh Thánh qua các bài đọc trong Thánh lễ, mà không có cơ hội học hỏi cách đọc, suy niệm, hoặc áp dụng Lời Chúa vào đời sống cá nhân. Hơn nữa, việc thiếu các tài liệu hướng dẫn đơn giản, dễ hiểu, như các sách giải thích Kinh Thánh hoặc các bài giảng trực tuyến bằng tiếng Việt, càng làm gia tăng khoảng cách giữa giáo dân và Lời Chúa. Ngay cả ở các đô thị lớn, nơi có nhiều tài nguyên hơn, các chương trình học Kinh Thánh thường chỉ thu hút một nhóm nhỏ giáo dân có trình độ học vấn cao, trong khi phần lớn cộng đoàn vẫn chưa được tiếp cận. Thực trạng này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của Giáo hội trong việc xây dựng các chương trình giáo dục Kinh Thánh phù hợp với mọi trình độ và hoàn cảnh.
Ảnh hưởng của xã hội hiện đại là một yếu tố quan trọng khác góp phần vào sự thiếu hụt hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân. Trong một thế giới ngày càng bị chi phối bởi chủ nghĩa thế tục, chủ nghĩa tiêu dùng, và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, nhiều giáo dân bị cuốn vào nhịp sống bận rộn, khiến việc dành thời gian cho việc đọc và suy niệm Lời Chúa trở thành một thách thức. Tại Việt Nam, sự đô thị hóa và áp lực kinh tế đã làm thay đổi lối sống của nhiều gia đình Công giáo, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, hay Đà Nẵng. Nhiều người trẻ, dù được nuôi dưỡng trong môi trường Công giáo, bị cuốn vào các giá trị vật chất, mạng xã hội, và các hình thức giải trí hiện đại, dẫn đến sự giảm sút trong đời sống đức tin. Một khảo sát tại một số giáo xứ ở TP.HCM cho thấy rằng chỉ khoảng 20% thanh niên Công giáo dưới 30 tuổi thường xuyên đọc Kinh Thánh, và phần lớn trong số họ chỉ đọc khi được yêu cầu trong các buổi sinh hoạt giáo xứ. Hơn nữa, chủ nghĩa thế tục, với việc đề cao cá nhân và phủ nhận các giá trị tôn giáo, đã làm suy yếu ý thức về tầm quan trọng của Kinh Thánh trong đời sống. Một số giáo dân thậm chí xem Kinh Thánh như một tài liệu cổ xưa, không còn phù hợp với các vấn đề của thế giới hiện đại, từ công nghệ đến các vấn đề đạo đức phức tạp như hôn nhân đồng giới hay công nghệ sinh học.
Công nghệ và truyền thông, dù mang lại nhiều cơ hội để truyền tải Lời Chúa, cũng đặt ra những thách thức mới. Các ứng dụng Kinh Thánh trực tuyến, như YouVersion hoặc các bản Kinh Thánh điện tử, đã giúp giáo dân tiếp cận Lời Chúa dễ dàng hơn, nhưng chúng không thể thay thế sự hướng dẫn cá nhân hoặc trải nghiệm cộng đoàn trong việc suy niệm Lời Chúa. Hơn nữa, sự tràn ngập của thông tin trên mạng xã hội và internet có thể làm giáo dân mất tập trung, hoặc bị cuốn vào các nội dung không lành mạnh, thay vì dành thời gian cho việc đọc Kinh Thánh. Tại Việt Nam, các kênh YouTube và trang web Công giáo, như “Giờ Kinh Phụng Vụ” hay “Lời Sống Hôm Nay”, đã nỗ lực cung cấp các bài giảng và giải thích Kinh Thánh, nhưng chúng thường chỉ tiếp cận được một nhóm nhỏ giáo dân có thói quen sử dụng công nghệ. Đối với nhiều người khác, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, việc tiếp cận các tài liệu trực tuyến vẫn còn hạn chế do thiếu thiết bị hoặc kết nối internet. Công nghệ, do đó, vừa là một cơ hội, vừa là một thách thức trong việc đưa Lời Chúa đến gần hơn với giáo dân.
Vai trò của Giáo hội và các mục tử cũng là một yếu tố quan trọng trong việc giải thích tại sao nhiều giáo dân không biết Kinh Thánh. Trong truyền thống Công giáo, linh mục và tu sĩ đóng vai trò như những người hướng dẫn, giúp giáo dân hiểu và sống Lời Chúa. Tuy nhiên, trong thực tế, không phải lúc nào các mục tử cũng có đủ thời gian, nguồn lực, hoặc đào tạo chuyên môn để giảng dạy Kinh Thánh một cách hiệu quả. Tại Việt Nam, nhiều linh mục phải quản lý các giáo xứ lớn với hàng ngàn giáo dân, dẫn đến việc họ không thể tổ chức các lớp học Kinh Thánh hoặc hướng dẫn cá nhân cho từng người. Hơn nữa, một số linh mục, dù có lòng nhiệt thành, lại thiếu kỹ năng giải thích Kinh Thánh theo cách dễ hiểu và phù hợp với đời sống của giáo dân. Các bài giảng trong Thánh lễ, dù là cơ hội chính để giáo dân tiếp xúc với Lời Chúa, đôi khi chỉ tập trung vào các khía cạnh luân lý hoặc phụng vụ, mà không đi sâu vào ý nghĩa thần học của các bản văn. Thêm vào đó, việc đào tạo Kinh Thánh trong các chủng viện và học viện Công giáo tại Việt Nam, dù đã được cải thiện trong những năm gần đây, vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của một Giáo hội đang phát triển. Một số linh mục trẻ chia sẻ rằng họ cảm thấy thiếu tự tin khi giảng giải các đoạn Kinh Thánh phức tạp, đặc biệt là các sách Tiên tri hoặc Thư của Thánh Phaolô, do thiếu sự chuẩn bị đầy đủ trong quá trình đào tạo.
Trách nhiệm của Giáo hội không chỉ nằm ở các mục tử, mà còn ở việc xây dựng các cơ cấu và chương trình hỗ trợ giáo dân tiếp cận Kinh Thánh. Trong nhiều giáo phận, các chương trình giáo dục Kinh Thánh vẫn mang tính tự phát, phụ thuộc vào sáng kiến của từng linh mục hoặc giáo xứ, thay vì được triển khai một cách hệ thống. Chẳng hạn, tại một số giáo phận ở miền Bắc Việt Nam, các nhóm học Kinh Thánh đã được thành lập và thu hút sự tham gia của giáo dân, nhưng ở nhiều nơi khác, đặc biệt là ở miền Trung và miền Nam, những hoạt động này còn rất hạn chế. Hơn nữa, việc thiếu sự phối hợp giữa các giáo phận và các tổ chức Công giáo, như Hiệp hội Kinh Thánh Công giáo, đã làm giảm hiệu quả của các nỗ lực giảng dạy Lời Chúa. Một số giáo dân cũng chia sẻ rằng họ cảm thấy bị bỏ rơi trong hành trình đức tin của mình, khi không nhận được sự hướng dẫn cụ thể về cách đọc và hiểu Kinh Thánh. Thực trạng này đặt ra câu hỏi về vai trò của Giáo hội như một người mẹ và người thầy, có trách nhiệm nuôi dưỡng đức tin của con cái mình qua Lời Chúa.
Ngoài những yếu tố trên, tâm lý và động lực của chính giáo dân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giải thích tại sao nhiều người không biết Kinh Thánh. Đối với một số giáo dân, đặc biệt là những người trẻ, việc đọc Kinh Thánh có thể bị xem là một hoạt động khô khan, không hấp dẫn, hoặc không mang lại lợi ích tức thời so với các hoạt động khác như công việc, học tập, hoặc giải trí. Một số người khác có thể cảm thấy ngại ngùng hoặc thiếu tự tin khi đọc Kinh Thánh, vì họ sợ hiểu sai hoặc không nắm bắt được ý nghĩa của các bản văn. Tại Việt Nam, văn hóa truyền thống đề cao sự tôn kính đối với các mục tử và giáo lý viên đôi khi khiến giáo dân phụ thuộc quá nhiều vào sự hướng dẫn từ linh mục, thay vì chủ động tìm hiểu Lời Chúa. Hơn nữa, trong một số gia đình Công giáo, việc đọc Kinh Thánh không được khuyến khích như một phần của đời sống gia đình, dẫn đến việc thế hệ trẻ lớn lên mà không có thói quen suy niệm Lời Chúa. Những yếu tố tâm lý này, khi kết hợp với các rào cản bên ngoài, tạo ra một vòng luẩn quẩn, khiến giáo dân ngày càng xa cách với Kinh Thánh.
Tóm lại, sự thiếu hụt hiểu biết Kinh Thánh của giáo dân là kết quả của nhiều yếu tố đan xen, từ rào cản ngôn ngữ, văn hóa, giáo dục, đến ảnh hưởng của xã hội hiện đại, vai trò của Giáo hội, và tâm lý của chính giáo dân. Những thách thức này không chỉ là vấn đề của riêng từng cá nhân, mà là một lời mời gọi Giáo hội nhìn nhận lại sứ vụ của mình trong việc truyền tải Lời Chúa. Trong bối cảnh Việt Nam, nơi cộng đồng Công giáo đang đối mặt với những thay đổi lớn về văn hóa, kinh tế và xã hội, việc giải quyết các thách thức này là một nhiệm vụ cấp bách. Phần này đã làm sáng tỏ những nguyên nhân dẫn đến sự xa cách giữa giáo dân và Kinh Thánh, từ đó đặt nền tảng cho phần tiếp theo, nơi các phương pháp và giải pháp cụ thể sẽ được đề xuất để giúp giáo dân tiếp cận Lời Chúa một cách hiệu quả, từ việc áp dụng lectio divina đến việc xây dựng các chương trình giáo dục và mục vụ sáng tạo.
Lm. Anmai, CSsR
