1 Attachment(s)
Nguồn gốc bên ngoại của Papa Leo XIV
Họ Prevost, mang âm hưởng đặc trưng của tiếng Pháp, gắn liền với nguồn gốc bên ngoại của Papa Lê-ô 14, đã trở thành tâm điểm chú ý của Jari Honora, một nhà phả hệ học tại New Orleans, Louisiana. Với niềm đam mê khám phá lịch sử gia đình, Honora đã dành nhiều năm nghiên cứu trong các kho lưu trữ dày đặc bụi thời gian, từ những tài liệu điều tra dân số thế kỷ 19 đến các bản ghi chép giáo xứ. Kết quả của ông đã hé lộ một sự thật đáng kinh ngạc: Papa Lê-ô 14, vị giáo hoàng hiện tại, có nguồn gốc sâu xa từ Big Easy – biệt danh đầy yêu thương của thành phố New Orleans, Louisiana, một trung tâm văn hóa độc đáo của miền Nam nước Mỹ.
Theo các tài liệu lịch sử mà Honora thu thập được, bốn ông bà cố ngoại của Papa Lê-ô 14 đều là những người da màu, như được ghi nhận trong các hồ sơ điều tra dân số từ thế kỷ 19. Đây là một phát hiện quan trọng, không chỉ vì nó làm sáng tỏ gốc gác của một vị giáo hoàng, mà còn vì nó phản ánh bức tranh đa dạng và phức tạp của xã hội Louisiana thời bấy giờ. New Orleans, với sự giao thoa của các nền văn hóa Pháp, Tây Ban Nha, Creole, và Phi Châu, đã tạo nên một cộng đồng độc đáo, nơi những câu chuyện về di sản và danh tính thường bị che giấu hoặc cố tình làm mờ đi để tồn tại trong một xã hội phân biệt chủng tộc khắc nghiệt.
Ông ngoại của Papa Lê-ô 14 là Joseph Norval Martinez, một người có thể đã sinh ra ở Haiti, theo các ghi chép mà Honora tìm thấy. Dù thông tin về nơi sinh của Martinez vẫn còn một số bí ẩn, các tài liệu xác nhận rằng cha mẹ của ông – tức ông bà cố của Papa – đã định cư tại Louisiana ít nhất từ những năm 1850. Gia đình Martinez sống trong một khu vực chủ yếu là người da đen ở New Orleans, nơi họ đối mặt với những thách thức của một xã hội bị chia rẽ bởi màu da. Tuy nhiên, họ cũng góp phần tạo nên một cộng đồng văn hóa phong phú, nơi âm nhạc, ẩm thực, và tôn giáo hòa quyện để tạo nên bản sắc Creole đặc trưng.
Papa Lê-ô 14, tên thật là Hồng y Robert Prevost, sinh ra tại Chicago nhưng đã dành hơn hai thập kỷ sống ở Peru, trong đó có tám năm đảm nhận vai trò giám mục. Cuộc đời của ngài là một minh chứng sống động cho sự thống nhất mà Giáo hội Công giáo hướng tới. Việc một người có nguồn gốc da màu, sinh ra ở Mỹ, trưởng thành trong môi trường đa văn hóa, và sau đó phục vụ ở Nam Mỹ, trở thành giáo hoàng, đã mang lại hy vọng mới cho những người Công giáo da đen trên toàn thế giới. Họ thường cảm thấy bị lãng quên hoặc không được trân trọng đúng mức trong một Giáo hội vốn có lịch sử lâu đời nhưng không phải lúc nào cũng hoàn hảo trong việc đối xử công bằng với mọi tín hữu.
Andrew Jolivette, giáo sư xã hội học và nghiên cứu về người bản địa gốc Phi Châu tại Đại học California, Santa Barbara, đã nghiên cứu sâu về nguồn gốc của Papa Lê-ô 14. Ông nhận định rằng tổ tiên của Papa phản ánh một cách rõ nét bức tranh văn hóa đa dạng của miền Nam Louisiana. “Gia đình của ngài là một ví dụ điển hình về cách các cộng đồng Creole ở New Orleans đã bảo tồn di sản của họ, dù phải đối mặt với sự phân biệt chủng tộc và những chính sách bất công,” Jolivette chia sẻ. Ông nhấn mạnh rằng câu chuyện của Papa không chỉ là câu chuyện của một cá nhân, mà còn là câu chuyện của cả một cộng đồng đã kiên cường vượt qua những rào cản xã hội.
Một trong những khía cạnh hấp dẫn nhất của câu chuyện này là cách mà gia đình của Papa Lê-ô 14 đã điều hướng trong một xã hội đầy định kiến. Mẹ của Papa, bà Mildred Agnes Martinez, sinh năm 1912 tại Chicago, được ghi nhận là “da trắng” trên giấy khai sinh. Tuy nhiên, ông bà ngoại của ngài, thuộc dòng họ Prevost, được xác định là “lai da đen” trong các tài liệu lịch sử. Sự khác biệt này không phải là hiếm vào thời điểm đó. Ở miền Nam nước Mỹ, nơi luật “một giọt máu” (one-drop rule) từng được áp dụng để phân loại chủng tộc, nhiều gia đình da màu đã tìm cách che giấu hoặc làm mờ đi gốc gác của mình để tránh bị phân biệt đối xử. Việc ghi nhận Mildred là “da trắng” có thể là một chiến lược để bảo vệ bà và gia đình khỏi những bất lợi xã hội.
Cuộc sống của những người da màu ở New Orleans vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 luôn đầy rẫy khó khăn. Các khu phố như Tremé, nơi gia đình Martinez từng sinh sống, là trung tâm của văn hóa Creole nhưng cũng là mục tiêu của các chính sách phân biệt. Ngôi nhà cũ của ông bà Papa ở New Orleans đã bị phá hủy vào những năm 1960, cùng với hàng trăm ngôi nhà khác, để nhường chỗ cho một cầu vượt đường cao tốc. Dự án này, vốn bị chỉ trích là “xé toạc” các cộng đồng da đen, đã xóa sổ một phần lịch sử vật chất của gia đình Papa. Tuy nhiên, di sản văn hóa và tinh thần của họ vẫn được lưu truyền qua các thế hệ.
Lịch sử gia đình của Papa Lê-ô 14 là một câu chuyện đặc trưng của nước Mỹ – một câu chuyện về sự kiên cường, khả năng thích nghi, và khát vọng vượt qua những giới hạn của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc. Từ những con phố sôi động của New Orleans đến các nhà thờ ở Peru, và cuối cùng là Tòa Thánh Vatican, hành trình của Papa là biểu tượng cho khả năng của con người trong việc vượt qua những rào cản về chủng tộc, địa lý, và văn hóa. Đây cũng là lời nhắc nhở rằng Giáo hội Công giáo, dù không hoàn hảo, có tiềm năng trở thành một lực lượng thống nhất, nơi mọi tín hữu, bất kể nguồn gốc, đều có thể tìm thấy chỗ đứng của mình.
Cha Ajani Gibson, người đứng đầu giáo xứ chủ yếu là người da đen tại Nhà thờ St. Peter Claver ở New Orleans, đã bày tỏ niềm tự hào về nguồn gốc của Papa. “Đối với chúng tôi, việc Papa Lê-ô 14 có gốc gác từ cộng đồng da đen là một sự khẳng định mạnh mẽ về ảnh hưởng của người Mỹ gốc Phi trong Giáo hội Công giáo,” ông nói. “Nó cho thấy rằng chúng tôi không chỉ là một phần của Giáo hội, mà còn có thể dẫn dắt và truyền cảm hứng cho Giáo hội toàn cầu.”
Reynold Verret, hiệu trưởng Đại học Xavier Louisiana – trường đại học Công giáo da đen duy nhất ở Mỹ – cũng chia sẻ cảm xúc tương tự. Ông thừa nhận rằng ông “hơi ngạc nhiên” khi biết về gốc gác của Papa Lê-ô 14, nhưng nhanh chóng xem đây là một cơ hội để nhấn mạnh tính phổ quát của Giáo hội. “Sự kết nối này là một lời khẳng định rằng Giáo hội Công giáo thực sự mang tính toàn cầu,” Verret nói. “Nó cho thấy rằng những người Công giáo da đen, dù thường bị xem nhẹ, vẫn trung thành với một Giáo hội không hoàn hảo nhưng đầy nhân tính. Điều này cũng nhắc nhở chúng ta rằng Giáo hội vượt qua mọi biên giới quốc gia và chủng tộc.”
Verret nhấn mạnh rằng câu chuyện của Papa không chỉ có ý nghĩa với cộng đồng Công giáo da đen mà còn với toàn thể Giáo hội. Nó là minh chứng cho việc Giáo hội có thể học hỏi từ những sai lầm trong quá khứ và hướng tới một tương lai nơi sự đa dạng được tôn vinh. “Chúng ta thấy một vị giáo hoàng không chỉ đại diện cho Vatican mà còn đại diện cho những người bị gạt ra lề xã hội,” ông nói. “Đó là một thông điệp mạnh mẽ về hy vọng và hòa nhập.”
Nguồn gốc bên ngoại của Papa Lê-ô 14 là một câu chuyện phong phú, đan xen giữa lịch sử gia đình, văn hóa Creole, và cuộc đấu tranh chống lại bất công xã hội. Từ những con phố của New Orleans đến những hành lang của Vatican, hành trình của ngài là minh chứng cho sức mạnh của di sản và khả năng của Giáo hội Công giáo trong việc vượt qua những ranh giới về chủng tộc và quốc gia. Câu chuyện này không chỉ làm sáng tỏ quá khứ mà còn truyền cảm hứng cho một tương lai nơi mọi tín hữu đều được trân trọng và tôn vinh.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
