Hai bài thơ "Tạp bút đêm đông" và "Tạp bút ngày mới" của Hồng Bính là một cặp bản lĩnh đối thoại giữa bóng tối và ánh sáng, giữa sự xáo động và sự bình yên. Qua hai đoản thơ, tác giả đã phác họa một hành trình nội tâm mạnh mẽ: từ thế chủ động đối diện với giông bão đến thế tự tại giữa cuộc đời thanh tân.
Dưới đây là bình luận chi tiết về hai tác phẩm này:
1. Tạp bút đêm đông: Bản lĩnh trước nghịch cảnh
Nếu đêm đông thường gợi sự cô đơn, lạnh lẽo, thì ở đây, nhân vật trữ tình lại hiện lên với tư thế ngạo nghễ và chủ động.- Tư thế đối đầu: Hành động "ưỡn ngực đón lấy" gió đông cho thấy một tinh thần không né tránh. Tác giả không chỉ chấp nhận thử thách mà còn thách thức nó: "Cứ thổi mạnh lên".
- Sức mạnh tẩy rửa của giông bão: Những hình ảnh "rơi cả sao trời", "tan hoang ảo ảnh ma trơi", hay "vũ trụ qua đời" mang sắc thái cực đoan nhưng đầy ý nghĩa. Gió không chỉ là thời tiết, mà là biểu tượng cho những biến cố cuộc đời giúp quét sạch những gì giả tạo, hư ảo.
- Sự chiến thắng của nội tâm: Đoạn thơ kết thúc bằng một sự khẳng định mạnh mẽ. Dù bên trong có "sấm chớp bão lòng", nhân vật vẫn có khả năng "đẩy gió lùi". Sự bình yên ở đây không phải là sự tĩnh lặng tự nhiên, mà là sự bình yên giành được sau khi đã đi xuyên qua bão tố.
Cốt lõi: Đoạn thơ thể hiện một cái "Tôi" đầy nghị lực, dùng ý chí để chuyển hóa nghịch cảnh thành sức mạnh thanh lọc tâm hồn.
2. Tạp bút ngày mới: Sự buông bỏ để tìm lại chính mình
Trái ngược với vẻ dữ dội của đêm đông, "Tạp bút ngày mới" là một bản nhạc dịu êm, thanh thoát, tập trung vào sự tự thức tỉnh.- Sự chuyển mình của thiên nhiên và con người: Hình ảnh "vươn vai", "nắng mặt trời", "giọt sương mai" mở ra một không gian tinh khôi. Con người lúc này không còn phải "ưỡn ngực" chống chọi mà là mở lòng để giao hòa.
- Triết lý buông bỏ: Đây là phần đắt giá nhất của đoản thơ. Tác giả sử dụng một loạt động từ mạnh: "buông bỏ", "giũ bỏ", "rũ sạch", "trả lại".
- Buông cái sai để lấy cái thái.
- Giũ cái âu lo để sạch bụi trần.
- Đặc biệt nhất là việc giũ bỏ cả "cái thương, cái nhung nhớ mơ hồ". Đây là sự buông bỏ về mặt cảm xúc để thoát khỏi những ràng buộc làm yếu mềm tâm trí.
- Sự kiêu hãnh của cái tôi thuần khiết: Kết thúc bằng hình ảnh "cái thằng ta kiêu hãnh". Kiêu hãnh ở đây không phải là tự phụ, mà là sự tự trọng, tự chủ sau khi đã lọc sạch những tạp chất của đời thường.
3. Sự kết nối giữa hai đoản thơ
Hai bài thơ tuy có sắc thái khác nhau nhưng lại tạo thành một chỉnh thể logic về sự tu dưỡng tâm hồn:
| Đặc điểm |
Tạp bút đêm đông |
Tạp bút ngày mới |
| Bối cảnh |
Đêm, gió bão, sầm uất, dữ dội. |
Ngày, nắng mai, sương, thanh nhẹ. |
| Thái độ |
Đối diện: Chống chọi và đẩy lùi. |
Chuyển hóa: Buông bỏ và rũ sạch. |
| Kết quả |
Tâm trí bình yên sau giông tố. |
Tâm hồn thư thái, kiêu hãnh. |
Tổng kết:Thơ của Hồng Bính trong hai đoạn này giàu tính triết lý nhân sinh. Nó nhắn nhủ chúng ta rằng: Để có được một "Ngày mới" kiêu hãnh và thanh thản, con người trước hết phải đủ bản lĩnh đi qua "Đêm đông" của chính mình. Sự bình yên thực sự không đến từ bên ngoài, mà đến từ khả năng làm chủ và thanh lọc nội tâm
