Khóc hay cười

KHÓC HAY CƯỜI ?


Trong một lần ngồi chuyện vãn với một vị linh mục, tôi được nghe kể về một bài giảng của ngài. Sau phần chia sẻ về bài Tin Mừng trong Thánh lễ hôm đó, đến phần liên hệ thực tiễn, ngài có nêu lên hình ảnh đối nghịch giữa hoàn cảnh với thân phận con người khi chào đời. Đó là hình ảnh những người thân nở những nụ cười thật tươi, vui mừng chào đón một nhân tố mới của gia đình, trong khi chính bản thân người được chào đón thì lại … khóc. Cất lên “tiếng khóc chào đời” thay vì “tiếng cười”, phải chăng con người đã thấy trước được cuộc đời là bể khổ, là tục luỵ, là trần ai, là trần gian, trần thế … ? Phải chăng con người phải chấp nhận một thân phận bi đát, một thân phận tro bụi, bọt bèo quay lông lốc trong cái vòng xoay của số mệnh, với một vốn liếng là tấm thân trần trụi, mỏng giòn ? Đặt ra một lô những câu hỏi có vẻ màu mè, triết lý vụn, chắc không khỏi lại được nghe lời của cụ cố Hồng trong “Số Đỏ” của Vũ Trọng Phụng : “Biết rồi… Khổ lắm… Nói mãi…”

À, vâng ! Tôi rất tâm đắc với câu chuyện của vị linh mục, nhưng không phải ở chỗ “Biết rồi… Khổ lắm… Nói mãi…” nêu trên đâu, mà nó lại nằm ở phần cuối bài giảng kia. Phần cuối, ngài khuyên thính giả, nhất là giới trẻ, là “hãy làm sao cho đến khi từ giã cỏi đời, trong khi mọi người thân khóc lóc, thì cái người được tiễn đưa – được thương khóc ấy – lại … mỉm cười từ biệt”. Khóc chào đời và cười từ giã đời (được vui mừng đón tiếp thì khóc, mà được ngậm ngùi tiễn đưa lại cười), ấy mới là cái nghịch lý đáng khuyên một vòng tròn đỏ – không, phải là hai ba vòng tròn đỏ mới xứng (giống như các cụ đồ nho xưa đọc sách, bắt gặp những từ, những ý “đắt giá” – những “mắt thơ” (thi nhãn) chẳng hạn – thì liền vỗ đùi đánh bốp một cái và cầm bút “khuyên” liền một vòng tròn đỏ vào chỗ đắc ý ấy).

Sao thế nhỉ ? Tôi vẫn còn nhớ trong một bài viết tôi có nhắc đến “thân phận con người trong vòng xoay số mệnh” (câu chuyện đổ thừa tại Chúa “một sợi tóc trên đầu rớt xuống cũng do ý Chúa định !”), với hàm ý chứng minh được rằng : “con người được tự do, không lệ thuộc hoàn toàn vào cái được gọi là số mệnh, xin đừng đổ thừa tại Chúa về những hành vi do chính mình lựa chọn và thưc hiện”. Vậy thì tại sao ta lại không thể chọn cho mình một lối sống, một cách sống, để đến cuối đời ta mỉm cười mãn nguyện thay vì phải khóc lóc ăn năn, hối tiếc ? Nếu coi đời là bể khổ, tại sao ta lại không nghĩ rằng đó chính là thập giá Chúa ban tặng cho ta, để ta có cái mà vác đi theo Người (“hãy từ bỏ chính mình, vác thập giá mình mà theo Thầy” – Mc 8, 34) ? Và khi đã hoàn tất cuộc lữ hành trần thế vác thập giá theo Đức Kitô (như xưa Đức Kitô hoàn tất cuộc khổ nạn trên thập giá, chiến thắng vinh quang sự chết, đem lại sự sống đời đời cho chúng ta), ta lại không thể mỉm cười mãn nguyện ? Tôi cứ nhớ mãi những ca từ trong bài thánh ca “Con đường Chúa đã đi” của Văn Chi : “Lạy Chúa ! Xin cho bước đi với Ngài, xin cho con cùng vác với Ngài thập giá trên đường đời con đi. Lạy Chúa ! Xin cho con đóng đinh với Ngài, xin cho con cùng chết với Ngài, để được sống với Ngài vinh quang”. Thấm thía lắm ! Vậy thì mỉm cười là đúng quá đi chứ ! Còn càng nên cười như Trình Giảo Kim xưa nữa kia (cười thật sảng khoái, cười đến sặc sụa, cười đến ngất xỉu, rồi … “đi” luôn).

Nhưng – lại nhưng mất rồi – để được mỉm cười mãn nguyện khi từ giã cõi thế, kể cũng gay go lắm ! Nhất là khi ghé mắt nhìn lại xung quanh, thấy những người thân sụt sùi nhỏ lệ khóc thương, nhìn lại ngôi nhà “hoành tráng” mà mình mới xây dựng được, nhìn lại cái “xế hộp” đắt tiền mới tậu, thì lại thấy thương thương tiếc tiếc cái “bể khổ” thế nào ấy, không thể tả được (nào là “vợ đẹp con khôn”, nào là “nhà cao cửa rộng”, nào là “mũ áo xênh xang”, “lên xe xuống ngựa”, “mâm cao cỗ đầy”, “sơn hào hải vị” v.v… và v.v…). Ôi chao ! Khóc hay cười ? Cười hay mếu đây ?

Tâm đắc với câu chuyện của vị linh mục, tôi bị sa vào cái mê đồ “triết lý vụn… khóc khóc cười cười”, đến nỗi lúng túng quên cả lối ra, không biết mình đang định viết về cái gì nữa ! Cắm cúi nhìn mãi vào cái keyboard của computer, thấy mỏi cả mắt, ê cả lưng, vươn vai ngẩng đầu “diện bích”, bắt gặp bài thơ “Xuân tứ” dán trên tường (làm từ đầu năm Mậu Tý – 2008) với cặp đề “Lại một mùa Xuân nữa tới kề. Một mùa Xuân nữa sắp qua đi”. À, thì ra thế ! “Xuân đang tới nghĩa là Xuân đang qua. Xuân còn non nghĩa là Xuân đã già” (Xuân Diệu). Ở cái ngưỡng “thất thập cổ lai hy” đã được kể là già chưa ? Mà “trẻ thì chỉ thích hướng tới tương lai, còn già thì lại khoái hồi tưởng dĩ vãng”, nên chi nhìn lại cái cõi thế lắm chuyện này, kể cũng “hợp lẽ Trời”.

Cái cõi thế ba vạn sáu ngàn ngày tưởng đâu chừng dài lắm, mà thật ra nó cũng chỉ là “ba vạn sáu ngàn ngày là mấy”, cho nên mới có “cảnh phù du trông thấy cũng nực cười” (Nguyễn Công Trứ). Cái “bóng câu qua cửa sổ” ấy, nếu có dịp nhìn lại, chúng ta sẽ thấy mình giống hệt những trinh nữ trong việc chuẩn bị dầu đèn chờ đón tân lang, chúng ta sẽ thấy những nén bạc ông chủ trao cho đã sinh lợi được bao nhiêu (hoặc giả vẫn còn nguyên hay đã bị tiêu hao hết), chúng ta sẽ thấy cái hạt giống là chính con người của chúng ta đây đã được gieo vào miếng đất màu mỡ tốt tươi hay khô cằn sỏi đá hoặc gai góc um tùm ? Đến lúc đó – và chỉ đến lúc đó thôi, cái lúc mà người đời thường nói là “cái quan luận định” (đậy nắp quan tài rồi, mới bàn luận định đoạt được) ấy – chúng ta chỉ có thể ở vào một trong hai trường hợp : KHÓC hoặc CƯỜI. Không còn kịp để đi mua thêm dầu, không còn kịp để làm lại cuộc làm ăn bắt đầu từ một nén bạc, hoặc nhổ gốc đem trồng vào miếng đất màu mỡ được nữa. Thế thì tại sao ngay trong lúc này, ngay trong lúc chúng ta còn đủ thời gian nhìn lại chính con người thực của mình, ta không chuẩn bị dầu đèn cho chu đáo, đem nén bạc ra mà chí thú làm ăn cho sinh lợi, hoặc chăm bón, cải tạo cho mảnh đất thành màu mỡ tốt tươi ?

Vâng và cũng không phải vô tình, khi – về mặt xã hội – các cụ ta đã đề ra công tác “tổng kết cuối năm”, “kiểm điểm cuối năm”, để mà “hoạch định tương lai”. Nên lắm chứ ! Nhất là với những Kitô hữu, những dịp cuối năm là những dịp để chúng ta nhìn lại mình mà tự hoàn thiện. Chúng ta hãy coi lại trong năm vừa qua, chúng ta đã làm đuợc những gì trong sứ vụ tông đồ, trong công tác hiệp thông, trong hành trình rao giảng Tin Mừng Cứu Độ ? Tắt một lời, chúng ta đã sống chứng tá bằng đời sống Kitô hữu đích thực ra sao ? Ở đây không phải là “báo cáo thành tích” với Chúa (căn bệnh trầm kha của thời đại, của xã hội hôm nay), nhưng cũng cần tìm ra được những ưu điểm để phát huy, rồi từ đó biết mạnh dạn sửa chữa những khuyết điểm còn tồn tại.

Chúng ta chỉ có thể tự hoàn thiện, đừng trông chờ vào bất cứ ai khác. Các trinh nương khờ dại đừng ỷ lại vào sự giúp đỡ của các trinh nữ khôn ngoan. Đừng mong những người từ một lạng vàng, một nén bạc, họ đã làm ra bạc muôn, vàng khối, thì họ có thể san sẻ cho. Chẳng ai giúp được chúng ta đâu. Cái vốn để mua sự nên thánh – cái vốn đạo đức thánh thiện công chính… trong mỗi con người chúng ta – chúng ta có thể đem sẻ bớt cho ai được không ? Tất nhiên cái vốn đó không phải và không thể là tiền của vật chất, để chúng ta có thể đem làm việc bác ái từ thiện, hoặc mua bán đổi chác như khi ở trần gian. Ngay đến những lời cầu nguyện của những người thân, lúc đó chúng ta cũng không thể hưởng được, nếu chúng ta không được đứng ở bên phải Chúa vào ngày cánh chung hoặc ít ra cũng còn cơ hội vào nơi thanh luyện (bởi chỉ có ở nơi thanh luyện mới còn trông chờ được vào lời cầu nguyện của tha nhân mà thôi). Vâng, chính lúc đó, chúng ta chỉ trông nhờ vào mức độ hoàn thiện của chính bản thân trong thời gian còn … “tại thế”, để có thể vui cười mãn nguyện hưởng thành quả gặt hái được, hoặc sẽ… khóc lóc nghiến răng trong chốn tối tăm khổ sầu.

Mở đầu cho một năm là mùa Xuân, nhưng mở đầu cho một năm Phụng vụ (mùa Vọng) lại vào tháng cuối năm công lịch (mùa Đông). Tại sao lại không khởi đầu năm Phụng vụ vào chính ngày Lễ Giáng Sinh như khởi đầu cho một cuộc đời là từ ngày người ấy cất tiếng khóc chào đời ? Chắc có lẽ ai cũng nghĩ rằng Đức Kitô sinh vào ngày 25/12 và trước đó 4 tuần Hội Thánh dành cho mùa Vọng hàm ý “mùa trông đợi Chúa đến” từ ngàn xưa (4.000 năm tượng trưng trước công lịch). Mấu chốt vấn đề chính ở điểm ấy. Con người cất tiếng khóc chào đời tức là đã biết lo rồi đấy. Hãy biến cái lo ấy thành hành động để chuẩn bị hành trang bước vào cuộc sống. Vâng, ý nghĩa vô cùng khi mở đầu năm Phụng vụ là mùa Vọng. Vậy thì xin hãy coi mở đầu cuộc đời là mùa Vọng cho cuộc sống. Sự chuẩn bị cho ngày chào đời của một con người suốt 9 tháng 10 ngày (nào là khám thai định kỳ, siêu âm xét nghiệm, nào là dưỡng thai, dưỡng mẫu, sắm sửa tã lót áo quần v.v… và v.v…) há chẳng phải là những ngày trông đợi (mùa Vọng) đó sao ? Còn cuối đời ? Ấy lại là thời gian cuối năm công lịch, mà công lịch – nếu tôi nhớ không lầm – thì lại lấy ngày sinh của Đấng Cứu Thế làm một cái mốc để tính lại thời gian lịch sử cho mãi đến thời thượng cổ, thời tối cổ ; đồng thời cũng là cái mốc khởi điểm cho tương lai. Vậy thời gian trước Công nguyên há chẳng phải là mùa Vọng cho Công nguyên – nói khác đi, thời Cựu Ước chính là mùa Vọng của thời Tân Ước – đó sao ?.

Cuối năm công lich (cuối tháng 11 + tháng 12) là mùa Vọng cho năm Phụng vụ mới, đồng thời cũng là mùa Vọng cho Năm Mới (mùa Xuân). Thời gian con người còn trong bụng mẹ là mùa Vọng cho ngày chào đời, vậy thì tại sao những ngày cuối đời không thể là mùa Vọng cho đời sau ? Hơn thế nữa, tại sao lại không coi cả cái cuộc sống tạm bợ nơi trần thế này là MÙA TRÔNG ĐỢI CHO CUỘC SỐNG MAI SAU ? Và nếu quả thực như thế thì hãy chuẩn bị chu đáo dầu đèn, hãy mang vàng ra mà kinh doanh. “Kinh doanh” ư ? Vâng, cách “kinh doanh vàng” hiệu quả nhất là “Nói với Chúa, với Mẹ” bằng Kinh Mân Côi, và “Nói về Chúa” bằng cả tấm lòng, bằng cả cuộc đời của một người bạn chân chính của Đức Giêsu Kitô (“Anh em là bạn hữu của Thầy, nếu anh em thực hiện những điều Thầy truyền dạy” – Ga 15, 14). Chắc chắn chỉ có như vậy thì mới mong đến ngày ‘bái bai’ cõi thế, chúng ta sẽ cười rạng rỡ, cười mãn nguyện. Ôi chao ! Thật vô cùng thú vị khi phải “cất tiếng khóc chào đời”, nhưng rồi sẽ “nở nụ cuời giã biệt cõi thế”. Xin hãy bắt đầu ngay từ bây giờ, ngay từ hôm nay bước vào MÙA VỌNG – MÙA TRÔNG ĐỢI CHÚA ĐẾN – MÙA TRÔNG ĐỢI CUỘC SỐNG VĨNH CỬU mai sau.


JM. Lam Thy Đinh Văn Diệm