Vị Giáo hoàng triển dương Hiệp nhất

Vị Giáo hoàng triển dương Hiệp nhất

Chủ nhật 19 tháng 4 năm 2009 tới đây đánh dấu năm thứ tư ngày tuyển chọn Joseph Ratzinger làm Giáo tông Bênêđictô XVI. Mặc dầu năm nay ngài đã 83 tuổi, là một nhà thần học chuyên nghiệp, một cựu giáo sư, nhưng triều đại giáo hoàng của Bênêđictô tuyệt nhiên chẳng có gì buồn nản. Những quyết định của ngài đã mang niềm vui đến cho người bảo thủ và nỗi kinh ngạc cho người cấp tiến. Ngài đã làm nao nức giới trẻ và giáo dân khắp năm châu lục, vậy mà lại gây nỗi uất hận nơi người Hồi giáo và một vài nhóm người Do thái. Ngài đã dạy dỗ và đã xin lòng tha thứ. Ngài đã lôi cuốn những đám đông kỷ lục cả ở Roma lẫn quanh khắp thế giới, vậy mà lại bị kết án là người tù bị giam hãm trong điện Vatican.

Triều đại giáo hoàng 4 năm của Bênêđictô, với tất cả những thành đạt lớn và những mối căng thẳng, có thể được tóm gọn chỉ trong một từ ngữ: hiệp nhất. Bằng tấm lòng can đảm và thận trọng, Bênêđictô đã lao lực cho sự hiệp nhất – không phải là sự đơn nhất – trong đức tin và đức bác ái; đó không phải là một chiến công đạt được dễ dàng, khi mà, như lời châm biếm của John Zmirak, Đức giáo hoàng đang “cố gắng điều hành một giáo hội thành nơi có chỗ cho cả [hồng y Los Angeles] Roger Mahony… lẫn [Giám mục chính thống] Richard Williamson.” Định nghĩa về hiệp nhất của Bênêđictô như thế không bao gồm những thỏa hiệp siêu nhiên hoặc những khẳng định làm ấm lòng người, từng làm cho các nỗ lực và thành công của ngài lại càng thêm ấn tượng sâu sắc. Đối với Bênêđictô, hiệp nhất chân thực là một sự hiệp thông không giả tạo của mọi con người – cả bên trong lẫn bên ngoài Giáo hội Công giáo – với “Thiên Chúa, Đấng cất tiếng nói trong Kinh Thánh.”

Bênêđictô đã đeo đuổi và vun trồng sự hiệp nhất trong nhiều chiều kích khác nhau. Trước hết, và nổi bật nhất, ngài đã lao động cần cù để tái lập sự hiệp nhất với quá khứ của Giáo hội, đặc biệt là dưới ánh sáng của Công đồng Vatican II. Như mới đây ngài đã nhắc nhở những người tưởng rằng công đồng đã chính thức thay đổi mọi niềm tin, luật lệ và nghi thức phụng tự trước đó: “Vatican II bao quát toàn bộ lịch sử tín lý của Giáo hội. Bất cứ ai muốn tuân phục Công đồng phải chấp nhận đức tin đã được tuyên xưng qua bao thế kỷ, và không thể chặt đứt những gốc rễ từ đó cây rút lên được sức sống.”

Tính cách hợp pháp của Công đồng Vatican II và những điều cải cách có dụng ý của công đồng tuỳ thuộc vào sức lớn mạnh cơ bản, liên tục phát xuất từ truyền thống sống động dài 2000 năm của Giáo hội. Trong xu hướng này, Bênêđictô đã đặc biệt tập trung vào việc thay đổi quan niệm đối với phụng vụ mới -- là cải cách dễ nhận thấy nhất của Công đồng Vatican II – hướng về các căn cội từ đó phụng vụ rút ra được sự sống. Để làm được điều đó, ngài đã cố ý làm nổi bật lên sự long trọng và vẻ đẹp của các Thánh lễ công cộng ngài cử hành, và vào tháng 7 năm 2007 cũng đã chấp thuận việc cử hành Thánh lễ theo nghi thức cổ truyền bằng tiếng La tinh. Bằng việc trả lại tự do cho phụng vụ cổ xưa, Đức giáo hoàng giải thích rằng ngài hy vọng có được “một sự hòa giải nội bộ ngay trong lòng Giáo hội”; nghĩa là, ngài mong muốn có sự hiệp nhất trong các hình thức phụng tự quá khứ và hiện tại của Giáo hội, bởi vì phụng vụ của Giáo hội vừa trình bầy vừa tạo ảnh hưởng lên căn tính cũng như niềm tin của Giáo hội. Như Linh mục John Zuhlsdorf đã luận giải, phụng vụ được cử hành đúng đắn là “mũi lao” trong “Kế hoạch Marshall” của Bênêđictô để lại tiếp sinh lực cho căn tính Công giáo.

Hai là, Bênêđictô đã tìm kiếm sự hiệp nhất – không trong ý nghĩa là một đức tin đồng dạng, nhưng là “sự đồng thuận quanh chân lý liên quan đến các giá trị hay mục tiêu đặc thù” – với những người không Công giáo và không theo Thiên Chúa giáo khác trên khắp thế giới. Tất cả những cuộc tông du của ngài ra ngoài nước, kể cả cuộc viếng thăm Hoa kỳ hồi tháng 4 năm 2008, đã bao gồm những cuộc gặp gỡ thân tình và chân thực xây dựng trên những chân lý cùng được các nhà lãnh đạo các tôn giáo khác chia sẻ, kể cả những nhóm Do thái và Hồi giáo.

Tuy nhiên, hai lần, thông điệp của Bênêđictô về hiệp nhất liên tôn giáo đã bị mất đi trong lúc trao truyền – lần thứ nhất gửi đến người Hồi giáo trong bài diễn từ thời danh đọc tại Regensburg năm 2006, và lần thứ hai, cho người Do thái, khi mới đây ngài cất vạ tuyệt thông cho một giám mục trước kia đã chối bỏ không có các các phòng chứa hơi độc của Quốc xã.

Trong khi Bênêđictô đã có thể làm cho cũng những luận điểm này nổi bật lên bằng cách thức nhẹ nhàng và ít va chạm hơn, nhưng tiếp theo sau đã không có, như người ta gán cho, chuyện cho rằng sự chú tâm của Đức giáo hoàng vào công việc nội bộ đã làm cho ngài trở thành con người thờ ơ lạnh giá với tình đoàn kết toàn cầu. Một lời tuyên bố như thế là bỏ qua tầm quan trọng việc ngài tiếp tục nhấn mạnh đến công tác đại kết và đối thoại, gồm cả việc ngài thăm viếng Thổ nhĩ kỳ năm 2006, và công việc ngài làm với người Do thái lâu dài hàng nhiều thập niên.

Nỗ lực thứ ba của Bênêđictô cho sự hiệp nhất – với người Công giáo cũng như không Công giáo đang chịu khổ đau hay bị đặt ra ngoài lề xã hội – càng chứng tỏ hơn mối quan tâm đích thực của ngài đối với mọi người, không phân biệt tôn giáo hay địa vị.Trong những tháng đầu triều đại giáo hoàng, ngài đã có dịp ăn trưa với cả Hans Küng, người dẫn đầu các nhà thần học cấp tiến bất đồng của thế giới, và với Giám mục Bernard Fellay, đứng đầu Hiệp hội Thánh Piô X, một nhóm Công giáo nệ cổ bất bình thường. Ngài đã tới thăm trại tập trung Auschwitz của Quốc xã vào tháng 5 năm 2006, ở đó ngài cảm động hỏi Chúa tại sao Chúa lặng thinh suốt thời kỳ Holocaust (tàn sát tập thể người Do thái), một câu hỏi mà ngài thú nhận là ngài không thể trả lời được.Trong cuộc thăm viếng Washington D.C., Bênêđictô yêu cầu có một cuộc họp ngoài thời khóa biểu dự trù trước với những nạn nhân cuộc lạm dụng tình dục do hàng giáo sĩ, nhằm để đề cao phương thức chữa lành. Mới đây, ngài mong tìm đem hy vọng cho người nghèo và đau khổ tại châu Phi, nơi ngài nói rằng tiến trình của Giáo hội để chiến đấu chống dịch bệnh AIDS – khẳng định chiều kích nhân bản của tình dục, an ủi người khổ đau, và cấm đoán bao cao su ngừa thụ thai – là giải pháp duy nhất có sự tôn trọng đích thực phẩm giá con người.

Sau hết, trái với những người coi ngài như là một nhà khoa bảng không ai tiếp cận được, qua những lần xuất hiện, các bài diễn từ, và những trước tác, ta thấy Bênêđictô đã tìm kiếm sự hiệp nhất của nhân loại với Thiên Chúa. Giáo hoàng phải làm việc đó, dường như là chuyện hiển nhiên, thế nhưng phương diện này trong triều đại giáo hoàng của ngài đã bị người ta bỏ qua nhiều nhất. Ngay cả giữa cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, Bênêđictô vẫn duy trì quan niệm rằng sự kết hiệp với Thiên Chúa là giải pháp rốt ráo cho các vấn đề của thế giới. Ngài đã xuất sắc tóm gọn điều đó trên chuyến bay đến châu Phi trong một bản tuyên bố truyền đạt sự hiểu biết của chính mình về sứ mạng của ngài trong vai trò giáo hoàng:

Tôi không tới châu Phi với một chương trình nghị sự về kinh tế hay chính trị, là điều nằm ngoài thẩm quyền của tôi. Tôi đi với một chương trình vể tôn giáo, liên hệ tới đức tin và luân lý, nhưng chương trình này cũng có một đóng góp thiết yếu để cống hiến cho sự giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay. Chúng ta tất cả đều biết rằng một yếu tố căn bản của cuộc khủng hoảng đó là thiếu đạo đức trong các cấu trúc kinh tế. Người ta đã hiểu rằng luân lý đạo đức không phải là điều gì “bên ngoài” kinh tế, nhưng là “bên trong”, và rằng kinh tế không thể vận hành nếu không bao gồm yếu tố đạo đức. Vì thế, khi nói về Thiên Chúa, nói về những giá trị tinh thần lớn lao tạo thành cuộc sống Kitô giáo, tôi sẽ cố đóng góp phần mình, cũng để giúp vượt qua được cơn khủng hoảng hiện tại, và canh tân hệ thống kinh tế từ bên trong, nơi thực sự phát xuất cuộc khủng hoảng.

Tương phản lại, những người phỉ báng Bênêđictô thẳng thừng phủ nhận rằng ngài là vị giáo hoàng của hiệp nhất; mà họ thấy ngài như đang chia rẽ Giáo hội bằng cách đưa nó về phía hữu khuynh. Thực ra, nỗ lực của ngài về hiệp nhất với quá khứ và với người Công giáo lạc đường ở châu Âu đã gợi ra một lời chỉ trích cho rằng Đức giáo hoàng “đang bỏ mặc cả hàng tỉ người Công giáo bên ngoài châu Âu lẫn những lời truyền dạy của Chúa Giêsu Kitô.” Hơn nữa, ngay cả chính một số giám mục của ngài cũng đã thắc mắc về quyết định mới đây trong việc ngài tha vạ tuyệt thông cho các giám mục thuộc Huynh đoàn Thánh Piô X do sự đối kháng của nhóm này đối với một số phương diện của Công đồng Vatican II. Vì thế cử chỉ hiệp nhất của Đức giáo hoàng đối với một nhóm bảo thủ lại được tiếp diễn bằng một sự phản loạn của những người quyết tâm đảm bảo sự bất hiệp nhất giữa Giáo hội tiền và hậu công đồng. Cơn sóng gió truyền thông tiếp sau đã không được giập tắt cho tới khi chính Bênêđictô viết một lá thư thật khiêm tốn giải thích lý lẽ của ngài.

Lá thư đã thân mật chuyển tải tầm nhìn hiệp nhất tất cả thành viên Giáo hội của Bênêđictô – cấp tiến cũng như bảo thủ -- thiết lập trên đức bác ái và chân lý. Chân lý, như Bênêđictô hằng đề cập không bao giờ mệt mỏi, được tìm thấy nơi Chúa Giêsu Kitô và trong Giáo hội Công giáo nơi bảo tồn toàn vẹn giáo huấn của Người. Lời tuyên xưng chân lý đó của Đức giáo hoàng, không hề khuất phục trước các nhu cầu đòi hỏi phải phù hợp về chính trị () đã làm cho những người chỉ trích ngài tức giận, những người muốn Bênêđictô dịu giọng cho phù hợp với ý thức hệ hẹp hòi của họ đòi cho Giáo hội phải như thế nào. Làm như thế, họ phá hoại sự hiệp nhất chân chính trong lòng Giáo hội và với các tôn giáo khác – bởi vì, như Bênêđictô biết rất rõ – tôn trọng người khác cần đến sự hiểu biết họ là ai và họ tin tưởng điều gì.

Nhưng, như một người cha nhân từ, Bênêđictô đã chứng tỏ ngài mở rộng vòng tay cho mọi người – Công giáo hay không, trung thành hay không – và chính ngài đã biểu lộ sự hiệp nhất mà ngài ao ước cho đàn chiên của ngài. Sự mưu cầu hiệp nhất của ngài – với quá khứ, với các tôn giáo khác, với người đau khổ, với Thiên Chúa – tóm lược 4 năm lãnh đạo, thường can đảm và gây tranh luận, để tái tạo sức sống cho căn tính Công giáo. Lá thư của Đức giáo hoàng gửi cho các vị giám mục bao gồm cả ước nguyện của ngài muốn thúc đẩy việc mưu tìm sự hiệp nhất chân thật. Nơi điều đó chúng ta có thể được đảm bảo rằng vị giáo sư cao niên này sẽ còn giữ cho chúng ta rất hào hứng và nôn nao muốn biết kết cục sẽ ra sao.

Nguồn: David G. Bonagura Jr./ InsideCatholic.com '
VietCatholic News (18 Apr 2009 21:20)