Học sinh phổ thông rất giỏi học thuộc lòng. Nhiều bài học các em được điểm 9, điểm 10 khi lên lớp trả bài, khi làm bài kiểm tra 15 phút, kiểm tra 1 tiết.
Nhưng trước những đề bài khó, yêu cầu phải phân tích, bình luận về một vấn đề, tuy đã thuộc lòng bài học, thậm chí cho giở sách giở vở, nhưng rất nhiều em không thể làm được bài.
Ấy là do các em đã “học vẹt”; học thuộc lòng và nói như vẹt mà thiếu động não, thiếu nhận thức, thiếu tư duy sáng tạo.
Đáng buồn là đó chẳng phải chuyện riêng của các em học sinh. Người lớn cũng có những loại như thế.
Ở nhiều diễn đàn khán giả cười vỡ bụng khi diễn giả dùng từ sai, dùng từ không chính xác, bị “sến”, bị lạc lõng và xa lạ với nội dung, chủ đề trình bày, truyền đạt.
Thậm chí có nhiều vị đã “đăng đàn” là thao thao bất tận như những hồi kèn xung trận mà không hiểu gì về nội dung những thuật ngữ, những khái niệm mình vừa “nhả” ra.
Vì thế, có những vị cán bộ được anh em trong cơ quan, người ngoài thiên hạ gọi là “anh mõ”, là “mẹ đốp”. Dân gian thì có câu “dốt hay nói chữ” để chỉ những người hay nói chữ mà chẳng hiểu nghĩa.
Những người có “thuộc tính” này chúng tôi xin tạm xếp vào loại “ngôn ngữ đi trước tư duy”. Trẻ con mới học nói ngôn ngữ hiển nhiên phải đi trước tư duy.
Nhưng người lớn thì phải ngược lại. Phải biết “lựa lời mà nói”, phải hiểu được chữ nghĩa mình nói ra, tư duy phải đi trước ngôn ngữ. Dân gian cũng đã có câu: “Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe”. Hoặc là: “Chó ba khoanh mới nằm, người ba năm mới nói”.
Tú Ngai
(Copy từ Việt Báo)
** Dẫn giải minh họa:
Chàng ngốc nói chữ
Một chàng ngốc nọ là chồng chưa cưới của cô gái thứ hai trong gia đình có ba chị em nọ. Một hôm chàng đến nhà, cô em út ra chào và nói:
Nghe câu nói văn hoa Hán tự đó, chàng chẳng hiểu gì, ở lâu sợ mất thể diện nên ngốc ta luống cuống chào về.
Lần sau trong một đêm trăng, ngốc lại đến thăm người yêu, nhưng lần này không dám đi ngả trước, lại lẻn ngả sau. Bất ngờ gặp lúc ba chị em đang tắm ngoài giếng. Nghe tiếng ba chị em cười khúc khích, chàng lén nhìn thấy cô út chỉ vào mình mà khoe rằng:
- Bạch bạch như phấn trang. (Trắng như thoa phấn)
Cô thứ hai lặp lại động tác của cô út mà nói:
- Úc úc như hình quy. (Hình tựa mu rùa)
Cô chị cười:
- Hắc như côn lôn. (Ðen như quả núi)
Nghe được câu nói trên, ngốc lẩm nhẩm đọc đi đọc lại cho thuộc, bụng nghĩ rằng đó là những câu ẩn ý cao siêu cần phải ghi nhớ. Rồi chàng hớn hở ra về.
Lần thứ ba, ngốc ta hăm hở đến nhà người yêu. Cô út ra chào mời:
- Tọa sàng yến phu lang.
Ngốc chỉ ngay vào cô út mà rằng:
- Bạch bạch như phấn trang.
Cô út toát mồ hôi, không hiểu sao hôm nay chàng ta lại ăn nói "văn hoa" đến như vậy. Cô ngượng ngùng rút lui để người yêu của ngốc ra tiếp. Thấy chàng, cô thứ hai mở lời âu yếm hỏi:
- Phu quân như hà ti?
Ngốc làm bộ sành sỏi trả lời:
- Hà ti chi mà hà ti. Úc úc như hình quy.
Nghe vậy, cô ta thẹn đỏ mặt, nguây nguẩy bước vào. Cô chị thấy tình thế có vẻ căng thẳng, muốn giảng hoà, chạy ra cản ngăn ngốc:
Có một anh học hành thì dốt như con cua, ấy thế mà lại đi làm cái nghề “Buôn thần bán thánh” để lấy kế sinh nhai.
Thoạt kì thủy, anh ta đi làm “đạo tràng” cho một anh thầy pháp, rồi sau bỗng nhiên anh ta trở thành pháp sư.
Vì thế nên các sách kinh, anh ta thường đọc “Tác đánh tộ, ngộ đánh qua” rồi cứ ê a cho lấp đi là rồi câu chuyện hết.
Một bữa nọ, anh ta cùng đi cúng cho một nhà bà góa, khi đọc đến câu: “Thiên thiên lực sĩ, vạn vạn tinh tinh” anh ta không biết, trông gà hóa quốc, anh ta mới đọc lộn hàng chữ “Thiên thiên lực sĩ” ra “Can can đao thổ”.
Người đàn bà góa nọ, vốn cũng biết chữ, thấy thầy đọc bậy nhưng giữ phép lịch sự bà ta không nói gì.
Sáng hôm sau, khi cuộc lễ giải tán, bà mới xúi cho một chị hàng xóm hát ru em rằng:
“Can can đao thổ chứ gì
Vạn vạn tu trì, sao chẳng đọc thêm”.
Anh thầy pháp nhà ta nghe hát mắc cỡ đỏ gay mặt, bởi vậy nghĩ tức mình, anh ta cũng hát đối lại rằng:
“Can can đao thổ chớ gì
Vạn vạn tu trì có muốn thì sang”.
Bà chủ nhà thấy anh thầy pháp đã dốt mà còn không biết, lại ra mặt làm tàng. Nghe thầy hát, bà ta cả giận, rồi cũng hát lại rằng:
“Đã không biết chữ tù tì,
Lại còn đao thổ với gì can can
Đã không biết lại làm tàng
Thế mà cũng dám cả gan làm liều”.
Anh thầy pháp nghĩ mắc cỡ, cút mất. Khi về mặt buồn như cán tàn, vợ anh hỏi, anh không trả lời một câu, và chỉ thỉnh thoảng, anh ta mới thở dài một cái cho vơi đi nỗi buồn bực.
Thế rồi câu chuyện đó vỡ ra người chung quanh không biết nếp tẻ, mới tưởng là thầy ta trong đêm đi cúng có “Tù tì” với bà góa phụ kia. Thế nên mới có câu hát rằng:
“Can can đao thổ tù tì
Tình tình vạn vạn rù rì với nhau
Úm ba la, phép diệu màu
Có ông thái thượng trên đầu chứng minh”.
Dốt hay nói chữ!
Trả lời với trích dẫn
Yêu như Thầy đã yêu
