|
|
I-THÁNH NHẠC LIÊN KẾT CHẶT CHẼ VỚI PHỤNG VỤ
Ca trưởng Hạt Dak Lak 1
1. Truyền thống âm nhạc của Giáo Hội :
Trong chiều hướng trở về nguồn và canh tân Giáo Hội, Công Đồng Vaticanô II đã xác quyết trong Hiến Chế Phụng vụ rằng : “Truyền thống âm nhạc của tòan thể Giáo Hội đã kiến tạo nên một kho tàng vô giá, vượt hẳn mọi diễn tả nghệ thuật khác, nhất là vì điệu nhạc thánh đi liền với lời ca, góp phần cần thiết hoặc trọn vẹn trong Phụng vụ trọng thể” (HcPV, 112).
Do đó, “Thánh Nhạc càng liên kết chặt chẽ với họat động phụng vụ bao nhiêu thì càng thánh hơn bấy nhiêu. Thánh Nhạc vừa phát triển lời cầu nguyện một cách dịu dàng hơn, vừa cổ võ sự đồng thanh nhất trí, lại vừa làm cho các nghi lễ thêm phần long trọng…”.(112) - Và “ Hoạt động phụng vụ mang một hình thức cao quý hơn khi các việc phụng tự được cử hành một cách long trọng, với tiếng hát do các thừa tác viên có chức thánh chủ sự và giáo dân tích cực tham dự “.(113)
Chính vì thế, Qui Chế Tổng quát của Sách lễ Rôma đã xác nhận tầm quan trọng của các bài hát trong Phụng vụ, như sau: “Thánh Tông Đồ khuyên ki-tô hữu, lúc hội họp trông đợi Chúa đến, hãy cùng nhau hát những bài thánh vịnh, thánh thi và thánh ca do Thánh Thần linh hứng (x.Cl 3,16). Qủa vậy, hát là dấu chỉ niềm vui trong tâm hồn (x. Cv 2,46). Bởi đó, thánh Augustinô nói đúng:”Người nào yêu thì hát”. Và ngay từ ngàn xưa, câu: “Ai hát hay, là cầu nguyện gấp đôi” đã trở thành ngạn ngữ”. (QCTQ, 39)
2. Mục đích của Thánh nhạc :
- “Mục đích của Thánh Nhạc là làm vinh danh Chúa và thánh hóa các tín hữu”, . Khi nhiều người họp lại nhân danh Chúa Giê-su, cử hành các mầu nhiệm đức tin, thì hành động chung của họ gọi là phụng vụ, gồm một số các nghi lễ (nghi thức và bí tích) trong đó ca nhạc chiếm một vị trí ưu việt. Hoạt động phụng vụ là hoạt động của một cộng đoàn, của những người hội nhau trong một lúc và trong cùng một nơi. Tất cả mọi lời nói, mọi tiếng hát, mọi âm nhạc diễn ra trong buổi họp liên hệ đến mọi người và từng người. . Muốn đóng đầy đủ vai trò của mình, âm nhạc này phải dễ hiểu đối với mọi người tham dự, người đàn hát cũng như người nghe đàn hát. “Vậy việc sử dụng ca hát trong các cuộc cử hành phải là điều quan trọng, sau khi đã lưu ý đến cách cảm nghĩ của mỗi dân tộc và khả năng của mỗi cộng đòan. Dù không luôn luôn cần phải hát tất cả các bản văn - tự chúng đã được trù liệu để hát - , trong các thánh lễ ngày thường, nhưng trong các cử hành vào ngày Chúa Nhật và lễ trọng thì lo sao đừng thiếu tiếng hát của các thừa tác viên và dân chúng.
Nhưng khi chọn lựa những phần để hát thì hãy dành ưu tiên cho những phần quan trọng hơn, nhất là những phần do vị tư tế hay phó tế hay người giúp lễ hát, giáo dân thưa, hoặc những phần mà cả vị tư tế lẫn giáo dân cùng hát” (QCTQ, 40)
“Thật không có gì tưng bừng và vui vẻ hơn trong một buổi cử hành phụng vụ mà toàn thể cộng đoàn biểu lộ đức tin và lòng đạo đức của mình ra bằng lời ca tiếng hát. Bởi vậy sự tham gia linh động của toàn thể giáo dân bằng lời ca tiếng hát phải được triển khai kỹ lưỡng.” (Huấn thị về Âm nhạc trong Phụng vụ năm 1967 số 16).
3. Các thể lọai thánh nhạc :
Theo Linh mục Đỗ xuân Quế, Dòng Đa Minh, người đã từng đảm nhiệm trong nhiều năm chức vụ Trường Ban Thánh Nhạc tại Tổng Giáo phận Sàigòn , đã trình bày những nhận định rất đáng lưu ý sau đây : “… nên phân biệt thánh nhạc một cách đơn giản thành hai loại: loại nhạc phụng vụ và loại thánh ca bình dân tôn giáo.
1/ Nhạc phụng vụ là loại dùng trong thánh lễ, khi cử hành các bí tích và các giờ kinh phụng vụ. Loại nhạc này đòi phải theo sát các phần đoạn và phải dùng lời Kinh thánh, Phụng vụ ghi trong đó, nhất là thánh vịnh đáp ca và bộ lễ. Nhạc ở đây phải phục vụ lời. Lời là chính. Mà lời là lời Chúa chứ không phải lời người phàm. Có lẽ vì phải tuân hành luật lệ chặt chẽ này mà người làm nhạc cũng như người hát nhạc mới lấy làm chán, bởi nghĩ rằng khó làm và khó hát cho hay. Có thể trong giai đoạn đầu là như thế. Mà hiện nay, nhạc phụng vụ ở nước ta mới chỉ ở trong giai đoạn đầu, chưa được mấy ai biết đến, càng chưa có truyền thống, nên nghĩ như thế là phải. Chính vì vậy mà chúng ta, những người ở thế hệ này phải bắt đầu xây dựng cho các thế hệ tương lai tiếp nối, rồi sau mới thành truyền thống được. Vì mới ở giai đoạn đầu khai phá, lại chưa có đủ thành tích để chứng minh, nên ngộ nhận, thiên kiến vẫn là điều hiểu được và cần phải thông cảm. Nhưng thông cảm không có nghĩa là thỏa hiệp và buông xuôi mà phải cùng nhau phấn đấu để khai mở một hướng đi mới cho tiền đồ nền thánh nhạc chân chính ở Việt Nam.
2/ Nhạc bình dân tôn giáo thì đã thịnh hành từ lâu ở Việt Nam và được nhiều người ưa thích. Tuy nhiên, hiện nay có một nguy cơ rất lớn là người ta lẫn lộn và đồng hóa nhạc này với loại gọi là nhạc trẻ hay thánh ca vào đời. Nhạc bình dân tôn giáo không phải như thế. Nhạc này vẫn là nhạc hát trong nhà thờ nên phải tuân theo qui luật của thánh nhạc, nghĩa là nhịp điệu không được như nhạc Jazz và giọng hát không uốn éo làm điệu như các ca sĩ ở phòng trà, trên đài phát thanh, truyền hình hay trên sân khấu, vì các ca sĩ này hát là để phô diễn tài nghệ cá nhân, còn người hát trong nhà thờ là để tôn vinh thờ phượng Chúa và giúp những người khác cũng làm như vậy. Tất nhiên, những người trẻ không thích vì cho là quá ư nghiêm túc. Nhiều cha sở cũng chiều theo ý thích vui nhộn và “ngọ nguậy” của giới trẻ trong nhà thờ mà để cho họ mang nhạc đời vào đó, trong khi đúng ra phải đưa nhạc đạo vào đời. Đã gọi là nhạc trẻ, nhạc vào đời thì sao không vào đời mà lại vào nhà thờ. Loại nhạc đó cứ vào đời và ở đời, nếu thêm được một chút đạo nữa lại càng hay. Hãy đặt đúng vị trí cho nhạc vào đời. Còn nếu muốn cho nhạc ở nhà thờ hay thì phải chịu khó mất công chuẩn bị, luyện tập đàn hát. Đàn phải tập và hát cũng phải luyện công phu mới hay được. Đừng nói là nhạc nhà thờ không hay. Không hay là tại lựa chưa đúng bài, hay chưa chịu khó tập dượt đó thôi.
(Tôi (Lm BQĐ) , Xin được mở ngoặc ở đây để nói thêm về các thể lọai thánh nhạc theo sự thẩm định rất đáng quan tâm của Qui Chế Tổng Quát Sách Lễ Rôma , như sau : “ Chiếm vị trí hàng đầu là hát Grêgôriô ( ta quen gọi là bình ca), như là đặc điểm của phụng vụ Rôma. Mọi lọai thánh nhạc khác, nhất là đa giọng, cũng được phép sử dụng nếu chúng đáp ứng với tinh thần của hành vi phụng vụ và trợ giúp sự tham dự của mọi tín hữu. Vì giáo dân thuộc nhiều quốc tịch mỗi ngày một năng hội họp với nhau hơn, nên ước gì họ có thể cùng nhau hát bằng tiếng La-tinh, ít là một vài kinh trong phần thường lễ, nhất là kinh Tin Kính và kinh Lạy Cha, với những cung điệu dễ hát hơn” (QCTQ, 41; x. HcPV, 116)) (xin đóng ngoặc – để trình bày thêm một nhận định nữa của Cha Đỗ xuân Quế)
3/ Còn một ngộ nhận và thiên kiến nữa là nhạc nhà thờ không hợp với giới trẻ. Đã là trẻ thì phải vui nhộn, xập xình như ở ngoài đời hiện nay. Khi sinh hoạt, các bạn trẻ cứ việc múa nhảy vui nhộn. Khi vào nhà thờ thì khác. Đến nhà thờ là để tôn vinh ca tụng thờ phượng Chúa, hầu kín múc được sức sống thiêng liêng cho mình cũng như cho người khác. Những người trẻ đến Taizé (Pháp) ca hát trong nhà thờ Hòa giải có lối của họ, một lối vui tươi trẻ trung đầy sức sống, nhưng ai cũng phải công nhận đó là một lối hát cầu nguyện của những người trẻ. Lối này không có pha tạp cái gì của sân khấu và phòng trà, mà trái lại là một lối biểu lộ lòng tin của những người trẻ đầy nhiệt tình sôi nổi, có hiểu biết và xác tín mạnh mẽ.
Nhạc của Hội thánh là nhạc phổ quát, chung cho mọi người lớn bé già trẻ, chứ không dành riêng cho một giới nào, đành rằng đôi khi vì lợi ích mục vụ, Hội thánh cũng cho phép tổ chức lễ dành riêng cho từng giới với một số bài hát đặc biệt cho mỗi hoàn cảnh, hay soạn ra một số bài dành riêng cho một giới nào đó trong một số trường hợp.
Vậy, bao lâu chưa lột bỏ được thiên kiến và ngộ nhận thì bấy lâu người ta vẫn còn lánh xa thánh nhạc, không muốn nói đến và cũng chẳng muốn làm theo. Phải chăng đó là tình trạng chung từ Bắc chí Nam, ở trong nước cũng như ngoài nước. Chẳng lẽ đứng trước một tình trạng như vậy, không ai nói gì, mọi người cứ làm thinh, chẳng lưu tâm để ý gì sao? (LM An-rê Đỗ xuân Quế)
(còn tiếp)
|
|
THÁNH NHẠC LIÊN KẾT CHẶT CHẼ VỚI PHỤNG VỤ
Trả lời với trích dẫn
