ĐỨC MẸ LA VANG

[caoduc]

NGÔI ĐỀN THỜ ĐẦU TIÊN

-------Người thời xưa còn kể: Người địa phương thường hay đến khấn vái dưới gốc cây đa ở phường Lavang. Khi biết có Bà linh thiêng hiện ngự tại đây nên họ lập đàn cầu khẩn. Đến thời vua Minh Mạng, ba làng Thạch Hãn, Cổ Vưu và Ba Trừ lại chung nhau dựng chùa dưới gốc cây đa để cúng vái, những sau bị động họ phải rút lui. Sách vãn Lavang có kể:

Dân ta chớ khá công nài,
Bứt tranh, đốn củi để mai làm chùa.
Làm rồi khi ấy đi mua,
Hương đèn, lễ vật dọn chùa sửa sang.

Dọn ra Thần Phật hai hàng,
Lư Hương, bát nước nghiêm trang đề huề.
Làm rồi chức dịch đi về,
Nhân dân lao khổ ê hề bấy lâu.

Về nhà nghỉ giấc canh thâu,
Tự nhiên mộng mị chiêm bao rập ràng.
Trên chùa Thần Phật rộn ràng,
Về bắt chức dịch mấy làng xôn xao.

Rằng Phật, rằng Thần lao đao,
Có Bà bên Đạo phép cao la lùng.
Bà về Bà đánh tứ tung,
Bao nhiêu thần Phật đều tung ra ngoài.

Tiếng Bà thật đã linh oai,
Lư hương, bát nước, đề đài đều hư.
Chức lành thức dậy lao lư,
Hỏi ai cũng mộng giống như một điềm.

Sáng rồi cất bước đi liền,
Đến xem sự việc nhân tiền ra sao.
Xét coi trong lúc chiêm bao,
Hoặc hư hoặc thiệt thế nào cho yên.

Kéo nhau vừa tới ngoài hiên,
Thấy ngôi Thần Phật ngả nghiêng ngoài đường.
Kêu lên đôi tiếng ngỡ ngàng,
Bảo nhau thu vác về làng cho mau.
Tưởng rằng Thần Thánh linh mầu,
Linh Bà còn hóa phép mầu nhiều hơn.

-------Sau những chuyện lạ xảy ra, ba làng bèn bàn nhau dâng chùa Lavang mới làm cho bên Công Giáo. Sau khi Ông Chức nhận đất và Chùa ba làng nhượng cho, ông liền trình cha bổn sở. Ngôi chùa được biến thành Đền Thờ Công Giáo đầu tiên tại Lavang, trên nơi chính Đức Mẹ hiện ra. Cũng từ đó sự tích Đức Mẹ hiện ra tại Lavang cũng được viết ra và loan báo đi khắp nơi. Như thế, ngay từ đầu đối với vấn đề Lavang, Giáo quyền đã không im hơi lặng tiếng đâu. Chỉ tiếc các bút tích ấy sau này cũng bị thất lạc cả.

-------Những năm sau, nhiều gia đình kéo nhau tới Lavang dựng nhà lập nghiệp, nhưng cũng không ổn vì Đảng Văn Thân (1883) nổi dậy gây ra nhiều cuộc tàn sát người Công Giáo từ Qui Nhơn ra đến Quảng Trị, Thừa Thiên. Theo bản thống kê của Đức Cha Gaspa, vào thời Đảng Văn Thân nổi lên, đã giết chết 6 Linh Mục, Chủng Sinh Toma Thiện, trên 60 nữ tu Dòng Mến Thánh Giá và 7041 giáo dân thuộc 45 Họ Đạo của xứ Dinh Cát. Ngoài ra các nhà thờ, tu viện, nhà xứ, nhà ăn và làng xóm đều bị đốt phá bình địa. Một số trốn thoát được là nhờ chạy trốn vào Huế, hoặc lên rừng núi ẩn núp.

ĐỀN THỜ TRANH LAVANG THỨ HAI

-------Ngôi Đền thờ Đức Mẹ Lavang đầu tiên, chính là ngôi chùa lợp lá thô sơ được sửa lại, do các làng ngoại giáo nhượng lại (1798). Đền thờ này đã bị Văn Thân thiêu hủy vào năm 1885.

ĐỀN THỜ NGÓI TẠI LAVANG

-------Đến năm 1886, cuộc cấm đạo được vãn hồi, giờ khải hoàn vinh quang của Mẹ Lavang sắp điểm. Đức Cha Gaspar Lộc quyết định xây cất cho Mẹ một ngôi thánh đường lợp ngói, tại chính nơi Đức Mẹ đã hiện ra, nhưng phải mất 15 năm mới hoàn thành (1886-1901). Lễ khánh thành từ mùng 6 đến mùng 8 tháng 8 năm 1901 và cũng là Đại Hội Thánh Mẫu lần thứ nhất với 12.000 giáo dân khắp các địa phận kéo về mừng lễ, ấy là chưa kể người ngoài Công giáo cùng đến chung vui. Từ đó cứ ba năm lại có một lần tổ chức Đại Hội Đức Mẹ Lavang.

ĐỀN THỜ NGÓI THỨ HAI TẠI LAVANG

-------Từ năm 1924 đến năm 1928 một đền thờ mới được xây dựng để thay thế ngôi đền thờ cũ đã bị hư hỏng và chật chội. Đức Cha Eugène Allys Lý đã cho phép xây và cha Morineau (Cố Trung) Quản xứ Bửu Trung thực hiện việc xây cất. Ngôi thánh đường với hai tầng mái ngói và hai cánh Thánh Giá cổ điển, cùng với cây tháp vuông hai tầng cao ngất, nổi bật lên giữa cảnh đồi cát xung quanh và núi rừng xa xa. Đây là ngôi nhà thờ ngói thứ hai được xây cất, minh chứng niềm tin kính sùng mộ Đức Mẹ Lavang của hết mọi giáo dân toàn quốc. Đền Thờ được khánh thành trong ba ngày (20-23-8-1928) với đầy đủ bộ mặt giáo dân của toàn quốc tham dự. Đây cũng là lần đầu tiên tổ chức Đại Hội Lavang Cấp Toàn Quốc lên tới 30 ngàn người tham dự.

-------Ngày 18 tháng 3 năm 1959, Đền thờ Đức Mẹ đã xuống cấp theo thời gian, nên cha sở Trần văn Tường đã ra sức quyên góp để tu sửa nhà thờ. Ngày 22 tháng 8 năm 1961, Đức Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục đã cử hành lễ Xức Dầu Đền Thờ để được nâng lên bậc Vương Cung Thánh Đường trước đoàn giáo hữu toàn quốc lên tới trên ba trăm ngàn người đến tham dự.

-------Sau khi Đức Thánh Cha Gioan 23 chính thức thiết lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam theo sắc chỉ ra ngày 24 tháng 11 năm 1960, Hội Đồng Giám Mục Việt Nam đã chọn Đên Thờ Đức Mẹ Lavang làm Đền Thờ Toàn Quốc dâng kính Đức Mẹ Vô Nhiễm theo lời hứa (xây dựng một đền thờ dâng kính Mẹ) và nhận nơi này làm Trung Tâm Thánh Mẫu Toàn Quốc (22-8-1961).

LAVANG NHỮNG THẢM CẢNH TÀN SÁT

-------Quan những năm tháng an bình, Lavang dệt nên biết bao nhiêu sinh động. Nhưng từ dịp Tết Mậu Thân (1968) những cảnh tang thương ập tới, Lavang bắt đầu nhuộm màu máu, người chết, nhà tan, cảnh trí điêu tàn: Hành quân Hạ Lào, tái chiếm Quảng Trị, mùa hè đỏ lửa, đại lộ kinh hoàng (1972). Gio Linh và Lavang nằm trong vùng lửa đạn Đền thờ Mẹ chỉ còn trơ lại mấy bức tường và một phần ngọn tháp cổ.

-------Nhìn lại mới ngày nào mà nay đã gần hai thế kỷ (1798-1998), Linh địa Lavang được cả thế giới kính tôn và ham mộ. Giáo phận Huế đã có đồ án trùng tu, nhưng chưa thực hiện được. Tuy nhiên năm nay là lần Đại Hội Thánh Mẫu thứ 25 vẫn được long trọng tổ chức vào ngày 13, 14, và 15 tháng 8, 1998, để kỷ niện 200 năm Đức Mẹ hiện ra tại Linh địa Lavang này.

CÁC LẦN ĐẠI HỘI LAVANG ĐÁNG KỂ

-------Kể từ khi có đền Lavang mới, từ năm 1901 đến năm 1969, có 17 kỳ Đại Hội Thánh Mẫu đã được tổ chức tại Linh Địa Lavang này.

-------Từ Đại Hội lần thứ 1 (1901) đến Đại Hội lần thứ 5 (1914), chỉ tổ chức có 1 ngày tròn và rước kiệu từ Cổ Vưu vào Lavang.

-------Từ Đại Hội lần thứ 6 đến Đại Hội lần thứ 9 (1928), tổ chức trong 3 ngày liên tiếp. Hai ngày tại Lavang, một ngày kiệu từ Cổ Vưu tới Lavang.

-------Các lần Đại Hội lần thứ 10 (1932), 11 (19335), 12 (1938), 13 (1955) bị gián đoạn, mãi đến năm 1955 mới được tổ chức lại. Cha Giacôbê Kinh, bổn sở LaVang đã hy sinh trụ trì để gìn giữ đền thờ Đức Mẹ suốt thời Lavang bị Việt Cộng chiếm đóng (1948-1955). Ngài qua đời và được chôn táng ngay sau đền thờ Đức Mẹ.

-------Lần Đại Hội lần thứ 14 (1958), kỷ niệm Bách Chu Niên Đức Mẹ hiện ra tại Lộ Đức, thì suốt năm tại Linh địa Lavang cũng đã tiếp đón trên 600,000 người tới kính viếng Đức Mẹ.

-------Các lần Đại Hội Lavang lần thứ 15 (1961), 16 (1964), 17 (1967), 18 (1969), được tổ chức mọi cái ngay tại Lavang, kể cả kiệu Đức Mẹ.

-------Từ 1971 chiến tranh xẩy ra liên tiếp và vì an ninh không bảo đảm, nên việc tôn kính Đức Mẹ tại Trung Tâm Lavang chỉ tổ chức cách rất bình thường.

-------Nhân dịp khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 200 năm (1998) Đức Mẹ hiện ra tại Lavang, Đức Cha Stêphanô Nguyễn Như Thể đã long trọng cử hành Thánh Lễ khai mạc Năm Toàn-Xá vào ngày mùng một tháng giêng năm 1998, ngày lễ Mẹ Thiên Chúa, ngày cầu cho Hòa Bình thế giới và cũng là ngày đầu năm Dương lịch. Tuy không có tính cách trọng thể nhưng giáo dân tiến về cũng lên tới trên 10 ngàn người. Với lòng yêu mến Đức Mẹ thật không gì có thể ngăn cản được. Mọi người trong và ngoài nước đều nhất tề hướng về Mẹ Lavang.

-------Ngày 13, 14 và 15 tháng 8, 1998 sẽ là ngày Đại Hội Thánh Mẫu Lavang toàn quốc lần thứ 25 tại Linh Địa này và ngày bế mạc Năm Toàn Xá sẽ mở vào ngày 15 tháng 8 năm 1999.