Giáo lý về sự nhiệm xuy của Chúa Thánh Thần phát xuất từ Chúa Cha và Chúa Con là một thực tại sâu xa hơn phần thêm vào của Filioque trong bản văn Credo. Giáo lý này đã ăn sâu vào trong truyền thống xa xưa. Nó được tìm thấy dưới nhiều hình thức khác nhau (đôi khi sự giải thích các bản văn đã được thảo luận, bàn cãi) nơi nhiều Giáo Phụ, nhất là thánh Hilaire de Poitiers và Thánh Ambroise de Milan. Chính thánh Giáo Hoàng Lêo Cả đã thú nhận điều đó. Một số khía cạnh giáo lý này nhấn mạnh đến phần hoạt động của Chúa Con trong sự nhiệm xuy của Chúa Thánh Thần. Chúng cũng được các giáo phụ Hy-lạp lưu ý, không chỉ các Giáo Phụ Alexandrie mà thôi nhưng còn có sự tham gia của các giáo phụ khác nữa (như thánh Gregoire de Nyse), mặc dù vậy, việc giải thích các bản văn của các giáo phụ Hy-lạp này thì thường tế nhị (nó không luôn luôn dễ dàng phân định được được cách chính xác vai trò được qui gán cho Chúa Con, cũng không dễ xác định được nó nếu như các bản văn nói về sứ vụ của Chúa Thánh Thần trong nhiệm cục cứu độ hay bàn về sự nhiệm xuy từ đời đời Ngài). Dù sao, ta cũng phải chú ý rằng, qua nhiều thế kỷ, các Giáo Hội Chính Thống đã không tìm thấy một lý do đoạn tuyệt nào trong giáo lý Công Giáo đối với Giáo hội Công Giáo như chứng từ của thánh Maxime le Confesseur ở thế kỷ VII (vả lại ngài là người đã phát biểu rõ ràng rằng, Chúa Cha là “nguyên nhân” duy nhất của Chúa Con và Chúa Thánh Thần). Điều đó mời gọi chúng ta tương đối hoá đôi chút vai trò của Filioque trong sự đoạn tuyệt giữa các Giáo hội Chính Thống và Giáo hội Công giáo. Nhưng mà, khởi đi từ thế kỷ IX, vấn đề nhiệm xuy của Chúa Thánh Thần giữ một “vị trí” quan trọng trong cuộc tranh luận giữa Giáo hội Công giáo với các Giáo hội Chính Thống. Ngày hôm nay, sự khó khăn vẫn còn tồn tại trong vấn đề đối thoại đại kết. Tuy nhiên, chúng tôi nhấn mạnh rằng sự khác biệt về các lối diễn tả đức tin vào Chúa Thánh Thần không cản trở tính duy nhất của đức tin vào Chúa Thánh Thần. Khi các lời diễn tả giáo lý không bị “xơ cứng” là khi chúng cáo giác “sự đồng nhất về đức tin vào thực tại của mình mầu nhiệm được tuyên xưng”[1].
Trả lời với trích dẫn