Giới thiệu sách: Chúa Ba Ngôi

[Bảo_†_Lâm]

Tình Yêu và Hồng Ân của Chúa Cha và Chúa Con.

Đặc tính riêng của Chúa Thánh Thần đó là sự nhiệm xuất. Theo như giáo huấn mà chúng ta vừa trình bày, thì “sự nhiệm xuất” phải được hiểu trong tương quan cội nguồn mà Chúa Thánh Thần duy trì với Chúa Cha và Chúa Con, trong đó, Chúa Cha là nguyên lý không nguyên lý. Chúa Thánh Thần hiện hữu theo cách đặc thù liên quan với Chúa Cha và Chúa Con. Điều đó không bao hàm “sự thụ động” nào nơi Chúa Thánh Thần, cũng như sự nhiệm sinh không hàm chứa tính “thụ động” trong Chúa Con, Đấng được sinh ra. Bởi vì, nhiệm xuất là một hành động.
Khi chúng ta nghiên cứu sự nhiệm sinh của Chúa Con và sự nhiệm xuất của Chúa Thánh Thần, chúng ta cần tách biệt mọi ý tưởng thụ động hay bị động. Tư tưởng chúng ta phải vượt qua một công việc thanh tẩy quan trọng khi chúng ta giải thích hành động đó vào mầu nhiệm Ba Ngôi cực thánh. Chính do cùng một công việc mà Chúa Cha tác sinh và Chúa Con được sinh ra từ đời đời, nhưng công việc này được tìm thấy trong Chúa Cha và Chúa Con dưới các tương quan phân biệt: phụ hệ và tử hệ[1]. Một cách tương tự, chính do cùng một công việc mà Chúa Cha và Chúa Con “thổi ra” (“spirent”) Chúa Thánh Thần và Chúa Thánh Thần nhiệm xuất. Nhưng công việc này được tìm thấy cả trong Ba Ngôi, Chúa cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần dưới các tương quan riêng biệt. Trong Chúa Cha và Chúa Con, hành động này mặc lấy cách thức tương quan của sự “nhiệm xuất”. Sự “nhiệm xuất” này là đặc tính tương quan phân biệt và cấu thành Ngôi Vị Chúa Thánh Thần. Ngôn ngữ chúng ta thì nghèo nàn. Không có thuật ngữ nào có thể diễn tả, nên chúng ta dùng từ ngữ “nhiệm xuất” nhằm xác định cội nguồn của Chúa Thánh Thần đồng thời chúng ta dùng chính những từ ngữ đó để xác định tương quan về Ngôi Vị của Chúa Thánh Thần (đặc tính tương quan). Cuối cùng, việc đào sâu khái niệm tương quan “cách riêng học thuyết về tương quan lập hữu” được thánh Thomas d’Aquin dẫn đến chỗ nhận biết rằng Ngôi Vị Thánh Thần được đồng nhất hoá với tương quan sự nhiệm xuất của Ngài. “Nhiệm xuất là ngôi Thánh Thần, Đấng phát xuất”[2]
Khi người ta minh định sự nhiệm xuất của Chúa Thánh Thần như là sự nhiệm xuất đích thực của Tình Yêu, thì người ta phải cảnh giác kẻo lầm lẫn giữa Ngôi Thánh Thần với hành động thuộc yếu tính chung cho cả Ba Ngôi Thiên Chúa. Thật vậy, do yếu tính, mà Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần đều là Tình Yêu, và trong cùng mức độ nào đó, các Ngài đều là Thiên Chúa. Thánh Âutinh là người ý thức rất rõ sự khó khăn này. Một đàng, “bản thể” của Thiên Chúa là Đức Ái và bản thể này thì đồng nhất trong cả Ba Ngôi Vị. Đàng khác, Chúa Thành Thần “nhận được danh xưng Đức Ái là đức tính riêng của Ngài”[3]. Nói khác đi, một khi người ta xác định Chúa Thánh Thần như là hiện thân của Đức Ái hay Tình Yêu trong Ba Ngôi Thiên Chúa, thì người ta muốn biểu thị “đặc tính” của Chúa Thánh Thần không lẫn lộn với Tình Yêu. Vì Tình Yêu đó là thuộc tính chung cho cả Ba Ngôi. Như thế, để bày tỏ Chúa Thánh Thần là hiện thân của Tình Yêu, chúng ta sẽ phải chứng minh rằng tình yêu này phát xuất và nó được xác định bởi một tương quan cội nguồn, nghĩa là Tình Yêu đó có một phương cách của hữu thể tương quan phù hợp với sự nhiệm xuất của nó. Và chúng ta sẽ phải xác nhận rằng điều đó chứng tỏ hành động của Chúa Thánh Thần đã được Thánh Kinh chứng thực.
Liên quan điểm thứ nhất, chúng ta không có con đường nào khác ngoài việc tìm kiếm một “sự tương tự” được rút ra từ kinh nghiệm của chúng ta. Nghĩa là một thực tại đến trước điều cân xứng với lý trí chúng ta để rồi bằng phương pháp loại suy, dưới sự hướng dẫn của đức tin, bằng cách nào đó chúng ta có thể thoáng thấy rằng Chúa Thánh Thần là hiện thân của Tình Yêu. Nếu không có một sự tương tự đó, thì người ta đã có thể khẳng định chắc chắn rằng Chúa Thánh Thần xuất phát trong tư cách là Tình Yêu. Nhưng người ta sẽ ít bày tỏ cho lý trí chúng ta điều mà Tình Yêu biểu thị. Đối với Chúa Con, nhiều tiến sĩ Kitô Giáo (chứ không chỉ riêng mình Thánh Âutinh) đã tìm thấy một “sự tương tự” đó trong lời nói do trí khôn chúng ta tạo nên, nghĩa là lý trí chúng ta cưu mang lời một khi nó nhận thức. Đối với Chúa Thánh Thần, thì Thánh Thomas d’Aquin đã đề xuất xem xét sự tương tự mà sự trìu mến hay “ấn tượng” của đối tượng được yêu trong ý chí của đối tượng yêu mến dâng tặng. Đây là giáo huấn đáng cho chúng ta lưu tâm để ý.

---

[1] Saint Thomas d'Aquin, Écrit sur les Sentences, livre I, dist. 20, q. 1, a. 1, ad 1 : « Bien qu'il ne revienne pas au Fils d'engendrer, il ne s'ensuit cependant pas qu'il y ait une opération convenant au Père mais non pas au Fils. Car c'est par une seule et même opération que le Père engendre et que le Fils naît, mais cette opération se trouve dans le Père selon une relation et dans le Fils selon une autre relation. »

[2]Saint Thomas d'Aquin, Somme de théologie, I, q. 30, a. 2, ad 1.

[3]Saint Augustin, De Trinitate, XV, xvii, 28-29 (BA, 16, p. 502-505).