Giới thiệu sách: Chúa Ba Ngôi

[Bảo_†_Lâm]

Người ta gọi “các dấu vết của Ba Ngôi” là những dấu ấn mà Ba Ngôi sáng tạo đã để lại trong tất cả thụ tạo. Ngoài việc duy một mình đức tin cho phép phân biệt, những dấu vết này gợi lên một cái nhìn chiêm niệm về vũ trụ tạo thành. Người ta gọi dấu ấn đặc biệt này là “hình ảnh” mà Ba Ngôi đã khắc ghi nơi các Thiên Thần và loài người trong mức độ nào đó mà các Thiên Thần và loài người có khả năng nhận biết Thiên Chúa và yêu mến Người. Nghĩa là trong chừng mực mà chúng có thể được hướng lên sự hiệp thông với Thiên Chúa nhờ ân sủng, để rồi họ được tham dự vào hạnh phúc của Thiên Chúa Ba Ngôi trong sự hiệp thông các thánh. Đôi khi, người ta phân biệt “hình ảnh” và “sự tương tự” khi xác định “hình ảnh” là một đức tính mà hữu thể nhân loại đã đón nhận qua sự sáng tạo và nó không thể mất được. Trong khi sự “tương tự” biểu thị sự tiến triển “hình ảnh” nhờ ân sủng, nghĩa là sự thông hiểu từng bước vào Chúa Kitô nhờ hồng ân Thánh Thần[1].
Chúng ta đã nhấn mạnh rằng, hoạt động thần linh là của cả Ba Ngôi và vũ trụ được tạo thành phản ánh hoạt động thần linh đó. Chúng ta cũng cần phải thêm rằng nhiệm cục thần linh được mặc khải theo sự xếp đặt hay “cách bố trí” của Chúa Ba Ngôi. Chúng ta sẽ minh hoạ khía cạnh này cùng với thánh Irénée là vị thánh đã cống hiến một cái nhìn rất sâu xa về “tiến trình của Chúa Ba Ngôi” trong nhiệm cục thần linh.
Con người không bao giờ có thể nhìn thấy Thiên Chúa, nhưng nếu Thiên Chúa muốn thì Ngài sẽ cho con người được thấy Ngài như Ngài muốn. Bởi vì Thiên Chúa có thể làm mọi sự: thuở xưa con người được thấy Ngài như Ngài qua trung gian Thánh Thần theo cách của ngôn sứ, rồi con người cũng được thấy Ngài qua trung gian Chúa Con theo cách dưỡng tử. Con người còn được thấy Thiên Chúa trong vương quốc Thiên Chúa theo tương quan phụ hệ. Thánh Thần chuẩn bị trước con người cho Con Thiên Chúa. Còn Chúa Con dẫn đưa con người đến với Thiên Chúa Cha và Chúa Cha ban cho con người sự bất diệt và sự sống đời đời nhờ việc nhìn thấy Thiên Chúa. Đó là lý do mà con người không thể nắm bắt, không thể hiểu và không thể thấy được Thiên Chúa, nên Ngài tự tỏ mình ra cho con người thấy, hiểu và nắm bắt được Ngài, ngõ hầu làm sống động những ai nắm bắt và thấy Ngài. […]. Bởi vì, con người không thể sống nếu không có sự sống và chỉ có sự sống nhờ được thông phần vào Thiên Chúa. Và sự thông phần vào Thiên Chúa hệ tại ở chỗ thấy Thiên Chúa và hưởng nhờ sự tốt lành của Ngài[2].
Nhiệm cục của Ba Ngôi giúp chúng ta khám phá ra Thiên Chúa là ai. Trước hết, thánh Irénée nhấn mạnh rằng, Thiên Chúa tự tỏ mình cho chúng ta thấy. Thấy Thiên Chúa, đó là hiểu biết Ngài nhờ một sự hiểu biết biến đổi là cho chúng ta được tham dự vào sự sống của Ngài. Mục đích của các “nhiệm cục” đó là sự sống sung mãn vinh quang Thiên Chúa. Thế nhưng, sự sống sung mãn cốt tại sự nhận biết Thiên Chúa: “Sự sống đời đời đó là họ nhận biết Cha, Thiên Chúa duy nhất và chân thật và nhận biết Đấng Cha đã sai đến, là Đức Giêsu Kitô” (Ga 17, 3). Sự nhìn thấy Thiên Chúa này không đến bất chợt “từ bên ngoài”, nhưng chính từ trong bản thể Thiên Chúa tỏ cho thấy. Như thế, con đường cứu độ theo cách thức Ba Ngôi được kết cấu xoay quanh việc nhìn thấy Thiên Chúa theo ba giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất có thể nói gần như Chúa Thánh Thần là Đấng chuẩn bị cho con người đón nhận Chúa Con. Còn tâm điểm của giai đoạn thứ hai là Chúa Con nhập thể với mục đích nhận chúng ta làm nghĩa tử (đồng hình đồng dạng với Chúa Con, sự hiệp nhất với Thiên Chúa theo chế độ đức tin). Và Chúa Con hướng dẫn Giáo hội đến chỗ hoàn thành con đường là sự sống đời đời, ấy là kết quả của việc nhìn thấy Thiên Chúa trong Nước Trời. Trong sự trình bày nhiệm cục của Chúa Ba Ngôi này, công trình của một Ngôi Vị thần linh được qui chiếu vào một Ngôi Vị khác: Chúa Thánh Thần dẫn dắt nhân loại đến Chúa Con; và Chúa Con dẫn đến Chúa Cha. Khi liên kết mỗi giai đoạn hoặc mỗi thời kỳ của nhiệm cục với một Ngôi Vị thần linh nào đó, thánh Irénée bày tỏ sự phân biệt của các Ngôi Vị và hiệp nhất các Ngôi Vị ấy theo một trật tự. Nói khác đi, thánh Irénée trình bày Ba Ngôi trong khi trình bày nhiệm cục thần linh và ngài khám phá nhiệm cục này khi trình bày Ba Ngôi Thiên Chúa. Giáo lý về Chúa Ba Ngôi và lịch sử cứu độ liên kết với nhau cách mật thiết. Chúng soi sáng cho nhau cách tương hỗ.
Vì vậy, đây là sự chuẩn bị cứu độ của Ba Ngôi: “Cũng như kết quả sứ mệnh của Chúa Con là hướng dẫn con người đến với Chúa Cha, kết quả sứ vụ của Chúa Thánh Thần là hướng dẫn những kẻ tin đến với Chúa Con”[3]. Ở chương thứ ba trên đây, chúng ta đã quan sát trật tự này của các Ngôi Vị thần linh trong hoạt động của các Ngài khi qui chiếu vào phép rửa.
Những người nhận lấy Thánh Thần của Thiên Chúa sẽ đến với Ngôi Lời, nói cách khác, đó là đến với Chúa Con và Chúa Con dẫn họ đến với Chúa Cha, còn Chúa Cha ban cho họ sự bất diệt. Như thế thì, nếu như không có Chúa Con thì người ta không thể đến với Chúa Cha: vì nhận biết Chúa Cha chính là nhận biết Chúa Con và nhận biết Chúa Con là nhờ Thánh Thần. Còn về Thánh Thần, thì Chúa Con phân phát theo ý muốn tốt lành của Chúa Cha cho những người Ngài muốn và theo cách mà Chúa Cha muốn ban cho[4].

---

[1] Voir par exemple saint IrÉnÉe de Lyon, Contre les hérésies, V, 16, 2 (SC, 153, p. 216-217). Voir Adalbert Hamman, L'Homme, image de Dieu. Essai d'une anthropologie chrétienne dans l'Eglise des cinq premiers siècles, Paris, 1987, p. 64-69.

[2] Saint IrÉnÉe de Lyon, Contre les hérésies, IV, 20,5 (SC, 100-2, p. 639-643).

[3] Saint Thomas d'Aquin, Commentaire sur saint Jean, 14, 26 (n° 1958).

[4]Saint IrÉnÉe, Démonstration de la prédication apostolique, 7 (SC, 406, p. 93).