Thánh Thể, Hiệp Thông và Liên Đới

[Rocky]

1. Thánh Thể

Ngày nay, “Lễ Tạ Ơn” (the Eucharist) là tên thông thường nhất để chỉ Bí Tích Mình và Máu Chúa Kitô, một Bí Tích được Chúa Giêsu thiết lập vào đêm trước khi Người chịu khổ nạn, và nên gọi như thế. Thời Giáo Hội sơ khai, có nhiều tên để gọi Bí Tích này: agape (đức ái) và pax (bình an) ta vừa nhắc trên đây. Song song với hai tên ấy, còn các tên khác như synaxis (tụ họp, hội ngộ). Người Thệ Phản thường gọi nó là “Bữa Tối” vì họ muốn hoàn toàn quay về với nguồn gốc Thánh Kinh, theo gương Luther, người chỉ coi Sách Thánh là duy nhất có giá trị. Họ đúng một phần, vì nơi Thánh Phaolô, bí tích này được gọi là “Bữa Ăn Tối của Chúa”. Có điều đáng chú ý là tên gọi ấy đã mau chóng biến mất, và từ thế kỷ thứ hai trở đi, nó không còn được dùng nữa. Tại sao? Có lẽ tại vì người ta muốn tách khỏi Tân Ước, như Luther vốn nghĩ, hay vì một lý do khác?

Chắc chắn Chúa Giêsu thiết lập Bí Tích này trong bối cảnh một bữa ăn, nói đúng hơn trong bữa ăn tối mừng Lễ Vượt Qua của người Do Thái, và bởi thế, ngay từ đầu, nó cũng đã được liên kết với việc tụ họp nhau để dùng bữa. Nhưng Chúa Giêsu không ra lệnh phải lặp lại bữa tối Vượt Qua, vốn được dùng làm cái khung cho Bí Tích. Vì đó không phải là bí tích của Người, không phải là quà phúc của Người. Dù sao, bữa tối Vượt Qua cũng chỉ được cử hành mỗi năm có một lần mà thôi. Do đó, việc cử hành Lễ Tạ Ơn đã tách biệt khỏi việc tụ họp nhau để dùng bữa, cùng nhịp với việc tách biệt khỏi Lề Luật, một việc lúc ấy cũng đang ló dạng, song song với việc quá độ bước vào một Giáo Hội gồm cả người gốc Do Thái lẫn Dân Ngoại, và nhất là Giáo Hội của Dân Ngoại. Như thế, mối liên kết với bữa ăn tối được coi như chỉ là ngoại thuộc, có khi còn là dịp gây hiểu lầm và lạm dụng nữa, như chính Thánh Phaolô đã mô tả đầy đủ trong Thư thứ nhất gửi tín hữu Côrintô.

Phụng Vụ Lời Chúa, Kinh Tạ Ơn, Lời Truyền Phép

Như thế, khi mặc lấy khuôn hình đặc thù riêng của mình, Giáo Hội đã từ từ giải phóng quà phúc đặc thù của Chúa Kitô, một quà phúc mới mẻ và trường cửu, thoát khỏi bối cảnh cũ và cho nó một hình thức riêng biệt. Việc ấy xẩy ra được là nhờ việc nối kết với phụng vụ Lời Chúa, một phụng vụ vốn dựa theo mẫu mực hội đường; và cũng nhờ sự kiện này nữa là Lời Truyền Phép đã tạo nên cao điểm cho lời kinh tạ ơn vĩ đại, mà việc tạ ơn này vốn cũng đã được dẫn khởi từ các truyền thống hội đường và do đó tối hậu vẫn là từ chính Chúa, Đấng đã rõ ràng dâng lời tạ ơn và ca ngợi lên Thiên Chúa theo truyền thống Do Thái. Nhưng Người đã làm phong phú lời kinh tạ ơn kia một cách sâu xa hơn nhiều nhờ chính hiến lễ bằng thân xác và máu huyết mình.

Qua hành vi ấy, các Kitô hữu tiên khởi hiểu được rằng yếu tính trong biến cố Bữa Tiệc Ly không phải là việc ăn thịt chiên và các món ăn truyền thống khác mà chính là lời kinh ca ngợi vĩ đại mà lúc này đây tại tâm điểm của nó, đang chứa những lời của chính Chúa Giêsu. Với những lời ấy, Người đã biến cái chết của Người thành hiến lễ chính mình, đến nỗi ngày nay ta có thể dâng lời tạ ơn vì cái chết ấy. Vâng, chỉ lúc này ta mới có thể dâng lời tạ ơn lên Thiên Chúa mà không phải e dè chi, vì điều khủng khiếp nhất tức cái chết của Đấng Cứu Chuộc và cái chết của chính chúng ta, đã được hành vi yêu thương kia biến thành của lễ hiến sinh.

Lễ Tạ Ơn, Kinh Nguyện Thánh Thể

Bởi lẽ trên, Lễ Tạ Ơn đã được nhìn nhận là thực tại yếu tính của Bữa Tiệc Ly, điều mà nay ta gọi là Kinh Nguyện Thánh Thể, một kinh nguyện dẫn khởi trực tiếp từ lời kinh chính Chúa Giêsu đã cầu nguyện vào đêm vọng cuộc khổ nạn của Người và là tâm điểm lễ hy sinh thiêng liêng mới, là động lực do đó nhiều Giáo Phụ đã gọi Lễ Tạ Ơn này là oratio (lời nguyện), là “hy lễ bằng lời”, là hiến lễ thiêng liêng, nhưng cũng đã trở thành vật thể và chất thể biến hình: bánh và rượu trở nên mình và máu Chúa Kitô, của ăn mới, nuôi sống chúng ta chờ ngày phục sinh, chờ cuộc sống trường sinh. Như thế, trọn bộ cơ cấu lời nói và yếu tố vật chất đã trở thành một dự ứng cho bữa tiệc cưới đời đời. Cuối cùng, ta cũng đã lại trở về với sự liên kết này. Ở đây, chỉ quan trọng một điều là hiểu được tại sao các Kitô hữu Công Giáo không gọi bí tích này là “Bữa Ăn Tối” mà là “Lễ Tạ Ơn” (the Eucharist). Giáo Hội sơ khai dần dần đem lại cho bí tích này hình thức đặc thù của nó và chính qua cách đó, dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, Giáo Hội nhận diện rõ ràng và qua biểu hiệu đã mô tả được yếu tính chân thực của bí tích, một bí tích chính Chúa Giêsu đã thực sự thiết lập vào đêm hôm đó.

Chính nhờ khảo sát diễn trình qua đó bí tích Thánh Thể dần dần lấy được hình thức đặc thù của mình, nên ta hiểu được một cách tốt đẹp mối liên kết sâu xa giữa Thánh Kinh và Thánh Truyền. Thánh Kinh, xét thuần túy theo bối cảnh lịch sử, đã không thông truyền đầy đủ cho ta cái nhìn về yếu tính. Cái nhìn ấy chỉ có được nhờ thực hành sống động của Giáo Hội biết sống Thánh Kinh, biết nắm được ý định sâu xa của nó và làm ta tới gần được nó.