|
|
Nói ít, nói nhiều
Nói ít hay ít nói là tốt? Tùy bản tính mỗi người, nhưng nói ít, rõ ràng, gọn nhẹ vẫn tốt hơn. Nói ít không phải là ít nói, mà là nói vừa đủ cho từng vấn đề. Đang khi đó, ít nói có nhiều khi làm người khác khó hiểu mình, hoặc hiểu lầm. Đành rằng, người ta tin ở việc làm chứ không tin ở lời nói, nhưng ít nói quá dễ mất đi sự thông giao và bầu khí cởi mở cần ph...ải có trong đời thường.
Điều đáng ngại là nói nhiều. Sách Châm ngôn cho thấy: “Người năng nói năng lỗi, ai dè giữ lời nói mới là người khôn.” (Cn 10, 19). Thật vậy, “Nói hay đến đâu mặc lòng, khi nói nhiều bao giờ cũng đâm ra nói đến điều bậy” (Dumas Père). Chúng ta có hai tai mà chỉ có một cái lưỡi, để chúng ta nghe nhiều hơn và nói ít thôi. Cũng vậy, “Không phải câu hỏi nào cũng đáng được trả lời”. Phải hiểu rõ được tâm ý người muốn hỏi, hỏi chân thành hay muốn khiêu khích, muốn tìm hiểu hay muốn bắt bẻ, hoặc hỏi để mà hỏi thế thôi. Có những câu hỏi mà Chúa Giêsu không hề trả lời (x. Mt 27, 14); hoặc trả lời cách khác (x. Ga 8, 4-8); hoặc hỏi lại kẻ hỏi Ngài (x. Mt 21, 21-24).
Mục đích của mọi lời nói là đạt đến sự thông giao, để hiểu biết lẫn nhau, để tìm đến chân lý và đưa đến sự hòa hợp trong một cuộc sống an vui. Điều quan trọng và bổ ích không phải là số lượng lời nói, mà là phẩm chất của những gì mình nói, đồng thời cũng phải biết cân nhắc liều lượng cho vừa đủ và thích hợp trong từng hoàn cảnh và con người.
Lời khen, tiếng chê
Nhiều khi ta quá dè sẻn và keo kiệt những lời nói mang tính động viên, khuyến khích và khen lao người khác, mà quá lạm dụng và phung phí những lời chê bai, coi thường và khích bác anh em mình, làm họ dễ sờn lòng nản chí, không còn hứng thú phát triển khả năng và sáng tạo trong công việc. Phát ngôn những lời lẽ như vậy chứng tỏ một tâm hồn nông cạn và nghèo nàn. Vì nông cạn nên hời hợt trong nhận định, không thấy được cái hay, cái tốt của người khác để khen; vì nghèo nàn nên chẳng có gì để cho người khác, có cho cũng là cho những tai hại bằng những lời chê bai, khinh dễ.
Không phải là ta không thấy điều hay lẽ phải, cũng như những cái sáng giá nơi người anh em mình, nhưng rồi vì thói kiêu căng, trịch thượng, háo danh và đố kỵ, ta không muốn thấy, không muốn đề cao họ, mà trái lại còn muốn tìm cách chê bai để hạ bệ. Hơn nữa, có khi còn phạm vào điều tối kỵ là moi móc chuyện riêng tư quá khứ của người khác để phê bình, chỉ trích... Thật ra khi làm như vậy là ta hạ bệ chính mình, và hủy diệt nhân cách của mình.
Ngoài ra, đừng nghĩ rằng, nói những lời mạnh bạo, gắt gao mà người khác có thể nghe ta. Những lời nói càng mạnh bạo và chua cay gắt gỏng càng chứng tỏ một lý lẽ yếu đuối, càng chứng tỏ một tâm hồn non nớt, không có sức thuyết phục. Vì vậy, “Lời nhã nhặn, lời ôn tồn, tựu trung là lời mãnh liệt nhất” (Glodden). Thánh Phaolô khuyên nhủ chúng ta: “Lời nói của anh em phải luôn luôn mặn mà dễ thương, để anh em biết đối đáp sao cho phải với mỗi người.” (Cl 4, 6). Sách Châm ngôn cũng nói: “Câu đáp dịu dàng khiến cơn giận tiêu tan, lời nói khiêu khích làm nổi cơn thịnh nộ.” (Cn 15,1).
Đứng trước những lời khen, chê, nói tốt hay nói xấu về mình, ta cần phải phải tập cho mình thái độ bình thản: không háo hức vì lời khen, cũng không buồn bực vì tiếng chê; không vui mừng sung sướng khi nghe người khác nói tốt, mà cũng không nản chí buồn phiền vì người ta nói xấu. Lời nói khen, chê, tốt, xấu của người khác cũng chỉ tương đối thôi. Không phải vì người khác nói tốt mà mình tốt, nói xấu mà mình xấu. Tốt xấu tự chúng ta biết. Đừng để cho sự đàm tiếu hoặc bưng bít của người khác thao túng tâm hồn mình: lời khen dễ làm cho ta bị ảo tưởng; tiếng chê dễ làm ta bị lầm tưởng. Hãy coi lời khen như một sự động viên, tiếng chê như một điều cảnh báo. Tuy nhiên, cũng phải thận trọng suy xét trước lời khen, chê. Khổng Tử nói rằng: “Kẻ khen ta mà khen sai là kẻ thù của ta, kẻ chê ta mà chê đúng là thầy ta”.
Đừng sợ người ta trách móc, cũng đừng chuộng những lời khen ngợi: “Có những điều trách móc là khen ngợi, và có những điều khen ngợi là phỉ báng” (La Rochefoucauld). Thật sự thì nhiều khi người ta chê mình cũng đúng, và nói xấu mình cũng đáng. Tất cả đều phải được đón nhận và thanh lọc từ phía mình, chứ không được sinh ra những phản ứng tiêu cực. Phản ứng tiêu cực là lựa chọn một thái độ thấp kém, tự hạ giá bản thân mình một cách vô lý do lời nói của người khác. Hãy coi đó một thách đố để vượt qua chính mình. Đó mới là thái độ chân chính của con người biết tự trọng, và tôn trọng những giá trị bản thân như một tiếng gọi vươn lên khỏi những tầm thường.
Sưu tầm.
Các chủ đề cùng thể loại mới nhất:
|
|
Sức mạnh của lời nói
Trả lời với trích dẫn