Thứ Tư Lễ Tro và Mùa Chay
Đức giáo hoàng Gregoire I thiết lập truyền thống thứ Tư lễ Tro vào năm 591, (hôm sau ngày thứ Ba béo) đó là khởi đầu cho thời kỳ sám hối bốn mươi ngày : Mùa Chay, carême là từ rút gọn của từ latin quadragesima có nghĩa là « quarantième ».
Mùa Chay bắt đầu ngày thứ Tư lễ Tro và kết thúc vào ngày thứ Năm Tuần Thánh(thứ Sáu và thứ Bảy Tuần Thánh, các tín hữu vẫn giữ chay phục sinh)..
Tro
Linh mục rãy nước thánh, rồi xông hương làm phép tro. Trong Thánh lễ vào ngày thứ Tư lễ Tro, sau khi công bố Tin Mừng và bài giảng, linh mục dùng tro vạch hình thánh giá trên trán các tín hữu đồng thời đọc những lời dành cho người phạm tội đầu tiên : « Memento, homo, quia pulvis es et in pulverem reverteris » (Này ngươi, hãy nhớ ngươi là bụi tro và ngươi sẽ trở về tro bụi).
Tro ở đây chính là thứ tro được đốt từ những nhành lá từ Chúa Nhật lễ Lá của năm trước đó.
Ý nghĩa cội nguồn của tro được tranh cãi nhiều mặc dù việc sử dụng tro đã phổ biến trong phần lớn các tôn giáo cổ xưa. Tro thường được liên kết với bụi (Kinh Thánh Bảy Mươi hơn một lần dịch từ « bụi đất » bằng « tro ») và tượng trưng cho tội lỗi cũng như tính mỏng manh của con người.
Trái tim của người tội lỗi trước tiên giống như tro : Isaïe gọi kẻ thờ ngẫu tượng là một « người ham thích tro » (Isaïe 44,20), và người Khôn ngoan nói về nó như sau : « Trái tim nó chính là tro ! Cuộc sống của nó khốn khổ hơn cả bụi đất ! » (Khôn ngoan 15,10). Vì vậy lương phạn của tội lỗi chỉ có thể là tro : những kẻ kiêu căng sẽ tự thấy họ bị « biến thành thành tro trên trái đất » (Ezéchiel 28,18), và những kẻ hung dữ sẽ bị giẫm đạp như tro bởi những người công chính (Malachie 3,21). Hơn nữa, thay vì bướng bĩnh trong sự kiêu căng, người tội lỗi [Siracide (Huấn ca) 10,9], ý thức về khuyết điểm của mình, thú nhận rõ họ chỉ là « bụi và tro » (Sáng thế18,27 ; Si 17,32) ; và để báo cho cho những người khác và cho chính mình biết rằng vì xác tín điều này, họ ngồi trên tro (Job 42,6 ; Jonas 3,6 ; Matthieu 11,21) và rắc tro trên đầu (Judith 4,11-15 ; 9,1 ; Ez 27,30). Nhưng cũng chính biểu tượng sám hối này cũng dùng để diển tả nỗi buồn của con người bị suy sụp vì nỗi bất hạnh, bởi vì người ta cho rằng có mối quan hệ giữa bất hạnh và tội lỗi. Thamar bị khinh miệt (2 Samuel 13,19) tự rắc tro lên mình ; những người Do Thái bị cái chết đe dọa cũng thế (Esther 4,1-4 ; I Maccabées 3,47 ; 4,39). Vì thế con người muốn biểu lộ thân phận mà họ đã bị biến thành (Jb 30,19) và thậm chí đi đến chỗ tự nuôi sống mình bằng tro (Thánh vịnh 102,10 ; Than vãn 3,16). Nhưng trước tiên khi con người thọ tang, họ mới trải nghiệm sự hư vô của họ, và họ biểu lộ điều đó bằng cách tự rắc tro lên người: « Hỡi con gái Sion, hãy mặc lại chiếc bao, hãy lăn mình vào đống tro, hãy để tang » (Jérémie 6,26).
Đánh dấu bằng tro, đó là thực hiện việc xưng tội công khai. Qua ngôn ngữ của vật chất vô sinh trở về bụi đất, con người tự biết mình là kẻ tội lỗi và yếu đuối dễ vỡ, từ đó cảnh giác với sự phán xét của Thiên Chúa đồng thời cầu xin lòng thương xót của Ngài. Đối với kẻ thú nhận sự hư không của chính mình, kẻ đó sẽ biết lắng nghe lời hứa của Đấng Cứu Thế, Ngài đến để chiến thắng sự chết và tội lỗi, « an ủi những kẻ sầu não và ban cho họ vương miện thay vì tro bụi, » (Isaïe).
Việc giữ chay vào Mùa Chay
Năm 364, công đồng Laodicée quy định việc dùng thức ăn thảo mộc, tức là việc tiêu thụ tuyệt đối bánh mì và trái cây khô trong mùa chay (điều khoản 50).
Vào thế kỷ thứ VII, việc ăn chay gồm việc chỉ dùng một bữa ăn hàng ngày (một bữa ăn duy nhất buổi chiều không có thịt, không trứng, không thức ăn có sữa, không rượu nho) và kiêng cử bất cứ thức ăn nào vào ngày thứ sáu và thứ bảy Tuần Thánh.
Từ năm 1949, việc ăn chay và kiêng cử trong mùa Chay chỉ bắt buộc vào thứ Tư lễ Tro và thứ Sáu Tuần Thánh.
Ngày 17 tháng Hai năm 1966, qua tông thư Paenitemini về việc ăn năn sám hối, Đức giáo hoàng Paul VI nêu rõ việc ăn chay và kiêng thịt trong mùa Chay chỉ bắt buộc vào ngày thứ tư lễ Tro và thứ Sáu Tuần Thánh mà thôi.
Ngày 23 tháng Mười, các giám mục nước Pháp bãi bỏ việc kiêng thịt vào ngày thứ sáu (từ ngày 1 tháng Giêng. 1968) nhưng quy định kiêng thịt vào các ngày thứ sáu của mùa chay.
Nếu dùng một bữa ăn vào ban trưa, tín hữu chỉ dùng một bữa ăn nhẹ buổi chiều.
Người Ky tô hữu cũng có thể hạn chế tiêu thụ rượu , thuốc lá, sô cô la, v.v. Đức Thánh Cha Gioan Phao lô đệ nhị đề nghị sử dụng truyền hình vừa phải hơn.
Các phụ nữ mang thai và những người trên 60 tuổi và ít hơn 14 tuổi được miễn ăn chay (ở Pháp).
Giáo luật (Codex Iuris Canonicis) của Giáo Hội La mã, được công bố dưới giáo triều của Đức giáo hoàng Gioan Phaolô đệ nhị ngày 25 tháng Giêng năm 1983, qui định rõ :
1249 Tất cả các tín hữu tuân giữ luật của Chúa về ăn năn sám hối mỗi người theo cách thức riêng, nhưng để cho tất cả mọi người được liên kết trong việc tuân thủ chung về việc ăn năn sám hối, những ngày sám hối được qui định, trong thời gian đó các tín hữu sẽ chuyên cần một cách đặc biệt vào việc cầu nguyện và thực hành những công việc đạo đức và bác ái, từ bỏ chính mình đồng thời chu toàn một cách trung thành những bổn phận riêng tư, và nhất là giữ chay và kiêng thịt theo các điều khoản sau đây.
1250 Những ngày và thời gian ăn năn sám hối đối với toàn thể Giáo Hội là mỗi thứ sáu trong cả năm và mùa chay.
1251 Việc kiêng thịt hoặc một thực phẩm nào khác, tùy theo những quy định của Hội đồng Giám mục, sẽ được tuân giữ mỗi thứ sáu trong năm, trừ khi nó rơi vào một trong những ngày được xem là lễ trọng ; nhưng việc kiêng thịt và ăn chay nên được tuân giữ vào thứ Tư lễ Tro và thứ Sáu Tuần Thương Khó của Chúa Giêsu Ki tô.
1252 Phải tuân giữ luật kiêng thịt các tín hữu nào được 14 tuổi trọn ; nhưng buộc giữ chay tất cả các tín hữu trưởng thành cho đến tuổi sáu mươi. Các cha linh hướng và các bậc cha mẹ nên quan tâm giáo dục ý nghĩa thật sự của việc ăn năn sám hối cho các em được miễn khỏi luật giữ chay và kiêng thịt vì tuổi tác.
1253 Hội đồng giám mục có thể nêu rõ hơn các thủ tục về việc giữ chay và kiêng thịt, cũng như các hình thức sám hối khác, nhất là những việc làm bác ái và những việc thực hành đạo đức có thể xảy ra trong toàn bộ hoặc một phần của việc ăn chay và kiêng thịt.
Câu trích dẫn và tục ngữ
Khi các con ăn chay. Đừng làm vẻ mặt buồn rầu, như những kẻ giả hình, họ tự làm cho bộ mặt nhăn nhó, để cho mọi người biết họ đang ăn chay. Thầy bảo thật với các con, họ lãnh nhận phần thưởng của họ rồi. (Matthieu 6,16)
Việc xức tro làm nổi bật thân phận của loài thụ tạo chúng ta, trong sự lệ thuộc hoàn toàn và biết ơn đối với Đấng Sáng Tạo (…) Hành vi khiêm tốn đón nhận tro làm phép trên trán (…) đi ngược lại cử chỉ kiêu căng của Adam và Eve, vì sự bất tuân, họ đã hủy hoại mối quan hệ thân hữu với Thiên Chúa Sáng Tạo. (Gioan Phao lô II, 25 tháng Hai 1998)
Dù chúng ta có lên cao thế nào đi nữa, cuối cùng chúng ta luôn kết thúc bằng tro bụi (Henri Rochefort, diễn viên hài)
Mùa chay ngắn ngủi đối với người có món nợ phải thanh toán vào lễ Phục Sinh (Tục ngữ Tây ban nha)
Kẻ nào phải bị treo cổ vào lễ Phục Sinh thường thấy mùa Chay quá ngắn (Tục ngữ Basque)
Tác giả: Jean Paul Coudeyrette
Bản dịch tiếng Việt của Kim Ngân.