LỜI NÓI – GƯƠNG SOI TÂM HỒN





Chúng ta vẫn thường nghe những lời khuyên về việc kiêng khem: kiêng ăn để giữ sức khoẻ, kiêng uống để thải độc, kiêng nhìn để bảo vệ đôi mắt. Thế nhưng ít ai để ý rằng có một thứ “kiêng” đòi hỏi nhiều bản lãnh hơn – kiêng lời, hay nói đúng hơn: biết nhịn nói đúng lúc, nói vừa đủ và nói sao cho lời mình không làm ai vấp phạm. Thánh Giacôbê đã cảnh báo cách thẳng thắn: “Nếu ai không vấp phạm trong lời nói thì đó là người hoàn hảo.” (Gc 3,2). Nghịch lý thay, chiếc lưỡi vốn nhỏ bé nhưng lại có sức dựng xây hay tàn phá hơn bao nhiêu cơ bắp lực lưỡng. Kiêng ăn chỉ kìm hãm cảm giác đói trong nhất thời; kiêng lời mới là chiến đấu trường kỳ với cái tôi nóng vội, tự phụ, nông nổi và đôi khi độc đoán cư ngụ bên trong mỗi người.
Từ thuở con người biết trao đổi, lời nói đã trở thành chiếc cầu nối tình thân và là thanh gươm đâm toạc hoà khí. Một tiếng an ủi đúng lúc có thể vực dậy trái tim suy sụp; một câu mỉa mai cũng có thể xô ai đó vào hố tự ti. Chính vì vậy, tu thân nơi cửa miệng không phải chuyện của vài khoá học giao tiếp, mà là hành trình trọn đời rèn luyện cả trí huệ lẫn nhân cách. Nhịn nói không phải để đánh mất mình, trái lại để tạo khoảng lặng, ở đó chúng ta lắng nghe sâu sắc hơn – trước hết là lắng nghe tiếng nói của Chúa trong linh hồn, rồi lắng nghe nhịp thở của tha nhân, và sau cùng là lắng nghe chính con tim mình hầu nhận ra đâu là điều đáng cất lên, đâu là điều nên giữ lại trong thinh lặng.

Nhiều khi ta tranh nhau từng chữ như kẻ khát nước giữa sa mạc, sợ rằng mình sẽ biến mất khỏi cuộc đối thoại nếu không kịp chen lời. Thế nhưng, lời nói thừa thãi như sóng vỗ bờ – rì rào vô nghĩa, mau tan, và chỉ để lại bọt trắng hời hợt. Còn lời nói trải qua lửa suy tư, lọc qua màng trắc ẩn, mới đậm đà như dòng suối mát tưới vào thửa đất khô cằn lòng người. Để có được dòng suối ấy, ta phải tập “nhịn” thoắt bồng bột, “nhịn” trước khoảnh khắc cay cú muốn cãi thắng, “nhịn” trong cơn vui quá đà dễ buông lời đùa cợt, “nhịn” giữa nỗi buồn để không phát tán u uất lên người khác. Mỗi lần nhịn, ta như gọt bỏ một dằm kiêu hãnh; mỗi lần im, ta dạy mình biết yêu bằng hành động, không cần phô trương bằng tiếng vang.

Nhưng nhịn nói không đồng nghĩa với câm lặng. Im lặng thánh thiện khác xa im lặng đồng loã. Người khôn ngoan biết giữ miệng khỏi lời chua chát, song họ cũng dám cất tiếng khi chân lý bị bóp méo, khi nhân phẩm bị chà đạp. Thinh lặng của họ mang sức nặng, bởi nó xuất phát từ nội tâm trong suốt, không vương hơi men tự ái. Cũng như Chúa Giê-su, suốt ba mươi năm ẩn dật lặng lẽ nơi Nadarét, để rồi chỉ ba năm công khai rao giảng mà lời Ngài rung chuyển cả dòng lịch sử – bởi lời ấy ủ lâu trong mạch đời sẻ chia, thấm sâu trong cầu nguyện liên lỉ, nên đủ quyền năng chữa lành.

Ngẫm đến đây ta nhận ra: nhịn nói là một dạng chay tịnh dành cho linh hồn. Nó kéo ta khỏi “bàn tiệc” của phù phiếm: bàn tiệc của chuyện phiếm vô bổ, của dư luận đồn thổi, của mạng xã hội ồn ào thị phi. Nhịn nói rèn ta sống chậm – không phải chậm chạp, nhưng là chậm để minh định mục đích của lời sắp nói. Có khi chỉ cần nén lại ba hơi thở, ta tránh được một cuộc cãi vã vô nghĩa; nén lại ba phút, ta tìm được câu nói truyền cảm hứng thay vì phán xét. Thời gian ấy tuy ngắn, nhưng đủ cho ân sủng can thiệp, để chính Thiên Chúa sửa giọng nói ta, uốn lưỡi ta, và đặt trên môi ta hạt giống của sự lành.

Dĩ nhiên, con người yếu đuối nên vẫn lắm lúc “trượt miệng”. Đừng thất vọng. Vết xước do lời ta lỡ gây có thể trở thành bài học cho khiêm nhu nếu ta can đảm xin lỗi. Xin lỗi cũng là một cách nhịn – nhịn cái tôi, nhịn sĩ diện, để ưu tiên chữa lành vết thương người khác. Một lời xin lỗi chân thành mở cửa trái tim nhanh hơn trăm lần biện minh. Trái lại, kẻ khăng khăng giữ quan điểm, tìm cách bào chữa lời độc địa mình đã nói, chỉ tự dựng thêm hàng rào cô độc quanh linh hồn mình.

Trong hành trình tu đức, Giáo Hội mời gọi tín hữu xét mình mỗi tối: hôm nay ta đã vô tình làm ai tổn thương qua lời nói? Hôm nay ta có khen ngợi đúng lúc, cảm ơn đúng nơi? Hôm nay ta đã dùng lời cầu nguyện bao phủ bao nhiêu người? Những câu hỏi nhỏ bé ấy tạo “thang thuốc bổ” cho tâm hồn. Chúng giúp ta uốn nắn giọng điệu ngày mai, để lời ta trở thành muối – mặn mà mà không gắt, trở thành ánh sáng – soi mà không chói, trở thành men – lặng lẽ nhưng làm dậy hương thiện hảo.

Sau cùng, xin hãy nhớ: Thiên Chúa sáng tạo vũ trụ bằng Lời. Đức Giê-su – Ngôi Lời Nhập Thể – đã đến thế gian để dạy chúng ta quyền năng sáng tạo của lời nói: xây đời người, viết tương lai, khắc tình yêu. Khi ta biết nhịn nói cách khôn ngoan, ta đang học lại “nghệ thuật tạo dựng” ấy dưới sự dẫn dắt của Thánh Thần. Lúc ấy, mỗi lời ta thốt ra đều như viên gạch xây Ngôi Đền Thờ sống động nơi lòng người anh em. Và chính trong công trình âm thầm ấy, ta từng bước tiến gần đến mẫu mực “người hoàn hảo” mà Thánh Giacôbê đã miêu tả: người không vấp phạm trong lời nói, nhưng làm cho môi mình nở hoa chân lý, để hương thơm của Thiên Chúa lan toả giữa đời.

Lm. Anmai, CSsR