Chiều kích truyền giáo của Đức Maria trong Thánh Kinh

[Bảo_†_Lâm]

c, Núi Sinai: đặc trưng giao ước (Xh 19-21 // Lc 1, 26-38).
So với các biểu tượng khác mà Jean Fournée kể ra và sau này đã hình thành nên ‘kinh cầu đức Bà’, có lẽ hình ảnh núi Sinai ít được mọi người biết đến nhất và hầu như hiếm thấy dùng hình ảnh núi Sinai để áp dụng cho Đức Maria. Thế nhưng, Sinai lại là một hình ảnh rất đẹp khi so sánh với Đức Maria trong biến cố truyền tin qua việc thần hiện, lời đáp trả và sự khiêm tốn. Tất cả các yếu tố này hình thành nên một sự ký kết giao ước và “tân giao ước” giữa Thiên Chúa với Israel và toàn nhân loại.
Giao ước Sinai trước hết là một hôn ước thần nhiệm của Israel với Thiên Chúa. Tại đây, tác giả của biến cố vĩ đại này là ba nhân vật: Thiên Chúa, ông Môisê và dân Israel. Qua trung gian Môisê làm phát ngôn viên nói với dân lời Thiên Chúa về những dự định thiết lập mối dây ràng buộc rất đặc biệt qua sự tiếp nhận lề luật; dân Israel được giải thích, hiểu và đã nhất trí đáp lại, và sau đó họ được ban cho lề luật qua hai bia đá ở với họ, rồi giao ước đã được ký kết. Kể từ đó Thiên Chúa đã trở thành Phu Quân của Israel và Israel là hiền thê của Người (x. Ed 16, 18). Hình ảnh đó được lặp lại trong cuộc truyền tin, tại đây ba diễn viên: Thiên Chúa, thiên thần Gabriel và Đức Maria. Qua trung gian thiên sứ Gabriel là phát ngôn viên của Thiên Chúa giải thích rõ ý định công trình của Thiên chúa về giao ước mới cho Đức Maria, vừa là ‘thiếu nữ Sion’ – ‘con gái Abraham’ – và của dân Israel, đặc biệt đại diện cho nhân loại đáp trả lời “xin vâng” (fiat), để đón lấy chính Thiên Chúa nhập thể và “giao ước vĩnh cửu” được thiết lập từ đây, Đức Giêsu trở thành Tân Lang mà Tân Nương là Hội Thánh.

Có thể liệt kê ra một vài đối chiếu như sau:

Sinai Truyền tin
Nhân vật - Thiên Chúa là chủ giao ước.

- Môisê là phát ngôn viên.

- Dân Israel. - Thiên Chúa là chủ tân giao ước.
- Thần sứ Gabriel là phát ngôn viên.
- Đức Maria (đại diện cho dân mới).
Lời đối đáp - Thiên Chúa qua Môisê nói về ý định lập giao ước (x. Xh 19, 5-6).
- Dân Israel được Môisê giải thích, hiểu, và đáp lại lời hứa: “Mọi lời Đức Chúa phán, chúng tôi xin thi hành” (Xh 19, 8). - Thiên Chúa qua thần sứ Gabriel nói về ý định cứu độ (lập tân giao ước. Lc 1, 26-33).
- Đức Maria, được Thần sứ Gabriel giải thích, hiểu và thưa “xin vâng” (x. Lc 1, 38).
Ký giao ước - Thiên Chúa ban lề luật và Thiên Chúa hiện diện nơi bia đá theo dân Israel suốt hành trình…
- Hôn ước giữa Thiên Chúa và Israel: Thiên Chúa là Phu Quân và Israel là hiền thê. - Con Thiên Chúa nhập thể vào cung lòng Trinh Nữ Maria và ở cùng nhân loại.
- Hôn ước vĩnh cửu giữa Thiên Chúa và loài người: Đức Kitô là Tân Lang và Hội Thánh là Tân Nương.

Như vậy, tại biến cố truyền tin giao ước mới đã bắt đầu. Giao ước mới này trổi vượt hơn hẳn giao ước Sinai về phẩm chất, vì Thiên Chúa sắp thực hiện công trình của Người đã dự định từ thuở đời đời, mà trong đó giao ước Sinai chỉ đóng vai trò chuẩn bị. Thiên Chúa muốn gần chúng ta hơn nữa, khi lặp lại sự sáng tạo trước kia “Thiên Chúa dựng nên con người theo hình ảnh giống như Thiên Chúa” (St 1, 26-27) và bây giờ không những con người giống hình ảnh Thiên Chúa, mà Thiên Chúa thành người thật, khi Con Thiên Chúa mặc lấy nhân tính, mặc lấy xác thịt, mặc lấy khuôn mặt của con người, vì “Ngôi Lời đã thành xác phàm và cư ngụ giữa chúng ta” (Ga 1, 14). Để thực hiện dự định tuyệt vời vượt quá sự mong đợi của loài người, Thiên Chúa đã cần đến sự cộng tác của một phụ nữ, và người phụ nữ được tuyển chọn cho sứ mệnh này là Maria thành Nazareth.
Chúng ta lần lượt tìm hiểu một số yếu tố trong việc ký kết giao ước và “tân giao ước”:

* Thần hiện.
Thánh Kinh Cựu Ước nhắc đến việc Thiên Chúa chọn núi Sinai làm nơi hiển ngự (Shekinad: chỗ ở): “Hỡi rặng núi ngất cao, cớ sao mi lườm nguýt ngọn núi được Chúa Trời dành làm nơi ngự trị” (Tv 68, 17). Còn Đức Maria trở thành nơi được ‘Thiên Chúa yêu thích ở giữa dân Người’, Thiên Chúa đã tuyển chọn cung lòng của Đức Trinh Nữ Maria để được là Emmanuel.
Mây bao phủ dày đặc và vinh quang bao trùm núi Sinai khi Thiên Chúa ngự xuống (x. Xh 19, 16), Đức Maria cũng được bao quanh bởi ân sủng của Chúa Thánh Thần: “Thánh Thần sẽ đến trên Bà và quyền năng Đấng Tối Cao rợp bóng trên Bà” (Lc 1, 35).
Dân Israel đã thanh tẩy mình trong sạch, cụ thể là không gần gũi việc vợ chồng, để xứng đáng đón nhận giao ước và lề luật (x. Xh 19, 14-15). Đức Maria được chuẩn bị hoàn toàn trinh khiết, thánh thiện và thái độ sẵn sàng khi nhận lấy Ngôi Lời Thiên Chúa đến trong cung lòng mình (“vì tôi không biết đến việc vợ chồng” Lc 1, 34).

* Fiat.
Các Rabbi Do Thái đã dùng một số câu đặc biệt trong sách Diễm Ca để áp dụng cho mặc khải của Thiên Chúa ở núi Sinai như một cuộc hôn nhân:
Thiên Chúa – Phu Quân ôm hôn Israel – hiền thê nơi giao ước Sinai (x. Dc 1, 2).
Lời đáp trả của Israel như cam tùng thơm mát bay lên trước núi Sinai (x. Dc 1, 12).
Sau khi phán dạy những điều ghi trong lề luật, Thiên Chúa muốn được nghe tiếng Israel đáp trả tựa như mong muốn người yêu lên tiếng và được nghe tiếng người yêu nói (x. Dc 2, 14).
Tất cả những so sánh này sẽ càng thích hợp hơn khi nói về Đức Maria nơi biến cố truyền tin, Mẹ xứng đáng là hiền thê được Thiên Chúa ôm hôn lúc Ngôi Lời nhập thể, Mẹ là hương thơm thánh thiện bay lên trước toà Thiên Chúa, đặc biệt, theo thánh Bernard thì lúc truyền tin, Ba Ngôi Thiên Chúa hồi hộp và vũ trụ lặng im chờ Đức Maria thưa tiếng “xin vâng” .

* Khiêm tốn.
Để ban lề luật, Thiên Chúa chọn núi Sinai, ngọn núi được xem là thấp bé so với sự hùng vĩ của các ngọn núi khác như núi Basan, Thabor, Carmel… Thánh vịnh 68, 16-17 đã cho thấy điều đó: “Hỡi basan rặng núi ngất cao, cớ sao mi lườm nguýt ngọn núi được Chúa Trời dành làm nơi ngự trị”, đọc lại các câu trước đó (c. 3-15) ta biết ngọn núi được Chúa chọn làm nơi ngự trị đó chính là núi Sinai mà các rặng núi cao khác đã ganh tị. Việc Thiên Chúa Tối Cao chọn ngọn núi thấp bé Sinai mà không chọn những ngọn núi hùng vĩ khác để hiển ngự, cho ta liên tưởng đến sự khiêm tốn của “nữ tỳ Maria”, đặc biệt trong bài Magnificat mà Đức Maria đã hát lên tán tụng Thiên Chúa vì “Người đã đoái thương nhìn đến tỳ nữ hèn mọn… dẹp tan phường lòng trí kiêu căng, hạ bệ người quyền thế và nâng cao kẻ khiêm nhường” (x. Lc1, 48. 51-53). Thật vậy, cũng giống như chọn núi Sinai thấp bé để thực hiện giao ước, Thiên Chúa đã dùng cùng một cách đó khi chọn Đức Maria khiêm tốn để thực hiện Giao Ước Mới. Thiên Chúa đã đảo lộn những sự tự phụ của những người tin là mình vững mạnh nhờ khả năng riêng của mình.

Tóm lại, đặc tính chủ đạo mang tính truyền giáo của Đức Maria khi đối chiếu với Sinai, chính là nơi để Thiên Chúa thiết lập một giao ước vĩnh cửu là đến ở với nhân loại. Đó cũng là tâm tình của những ai lo việc thông truyền đức tin Kitô giáo, biết dẫn đưa mọi người vào hôn ước thần nhiệm với Đức Kitô, chính họ cũng phải luôn xứng đáng để Thiên Chúa hiển ngự nhờ sự vâng phục và khiêm tốn.