Giới thiệu sách: Chúa Ba Ngôi

[Bảo_†_Lâm]

Phụ hệ của Chúa Cha.

Theo những giải thích của thánh Tôma d’Aquin, chúng ta ghi nhận rằng các Ngôi Vị Thiên Chúa được xác định nhờ vào tương quan (đặc tính tương quan ngôi vị) và các Ngôi Vị trong thực tại của tương quan này thì lập hữu. Thế nhưng, qua tương quan Ngôi Vị này, Chúa Cha là Cha, đó là tương quan phụ hệ của Ngài. Vì vậy, khi suy tư về tương quan phụ hệ này, chúng ta cần chú ý đến chính Ngôi Cha: Danh xưng “Cha” này không chỉ biểu thị đặc tính mà còn biểu thị chính Ngôi Vị […]. Bởi vì danh xưng Cha biểu thị tương quan phân biệt và cấu thành bản vị của Ngài[1]. Hơn nữa, việc đặt phụ hệ ở đầu bài nghiên cứu về Ngôi Vị Chúa Cha, chính là để xác nhận rằng danh xưng Cha là danh xưng đặc thù hơn hết nhằm chỉ định Ngôi Vị của Ngài đúng theo như giáo huấn của Tân Ước. “Danh xưng ?ặc thù của bất cứ Ngôi Vị nào đều phân biệt Ngôi Vị ấy với các Ngôi Vị khác […]. Vậy phụ hệ là điều phân biệt Ngôi Vị Chúa Cha với các Ngôi Vị khác. Cho nên, danh xưng đặc thù của Ngôi Cha là “Cha”, là danh xưng biểu thị phụ hệ[1]. Các lưu ý này gợi lại lối diễn tả của Công Đồng Nicée. Việc gọi Ngôi Cha ởø trước hết điều này không cần nại đến phép ẩn dụ và cũng chẳng phải là một lối nói về hành động bất thụ sinh, nhưng chính là Đức Giêsu gọi tên Chúa Cha do tên riêng của Ngài, đúng theo như điều mà Đức Giêsu đã mặc khải. Trong việc tuyên xưng đức tin như trong phụng vụ và giáo lý của mình, Giáo hội tiếp nối ngôn ngữ của chính Đức Giêsu: Cha.
Chúng ta biết được phụ hệ là nhờ tương quan Ngôi Vị của Chúa Giêsu với Cha Ngài và phụ hệ là tương quan phong phú hơn mọi quan hệ trừ ra mối quan hệ của Thiên Chúa Cha với Chúa Con. Như chúng ta đã quan sát ở chương hai trên đây, các mối quan hệ này được xác định bởi sự kiện mà Chúa Giêsu xuất thân từ Chúa Cha, từ chính hữu thể của Ngài. Các mối quan hệ đó bao gồm chiều kích nhận thức, chiều kích cảm xúc và tình yêu, chiều kích hoạt động chung và nội tại hỗ tương. Tất cả các khía cạnh này được tóm tắt trong khẳng định: Chúa Cha là nguyên lí của Chúa Con. Cách diễn tả phụ hệ này của Chúa Cha có thể dường như có chút khô khan, cho nên, điều quan trọng là cần ghi nhận rõ ràng rằng, qua khẳng định này, người ta diễn tả chiều sâu của mối tương quan Chúa Cha với Chúa Con trong mọi sự phong phú cùng với các chiều kích cuộc sống mà chúng ta đã đề cập. Chúa Cha là nguồn mạch của Chúa Con. Tính phụ hệ biểu thị tương quan về nguyên lý mà Chúa Cha có đối với Con của Ngài, nghĩa là tư cách làm cha theo trạng thái hữu thể thần tính trọn vẹn đối với Chúa Con trong tất cả sự vững chắc riêng của nó. Tiếp theo các Giáo phụ Hy lạp, các thần học gia Chính Thống bàn về “nguyên nhân” (cause, aitia) hay “nguyên lí ”(principe) nhằm ám chỉ Chúa Cha. Còn các nhà thần học Công giáo thích dùng hạn từ “nguyên lý” (principium) hơn vì theo một trào lưu quan trọng của truyền thống phong hoá Tây phương, hạn từ “cause” diễn tả mở rộng sự phụ thuộc và thấp kém v? hiệu quả bởi mối quan hệ với nguyên nhân, trong khi hạn từ “nguyên lý” diễn tả cách đơn thuần trong sáng hơn. Hạn từ “nguyên lý” biểu thị cách đơn giản mối tương quan về nguồn gốc. Tuy nhiên, vì việc sử dụng đáng tôn trọng có tính chính thống, Giáo Hội Công Giáo tiếp nhận cả hai từ ngữ: “Nguyên nhân” hay “nguyên lý”[1]. Phụ hệ không bao gồm đặc quyền của Chúa Cha cũng như thứ bậc trong Thiên Chúa Ba Ngôi nhưng phụ hệ chỉ bao hàm tương quan, theo đó, Chúa Cha là nguyên lý của Chúa Con.
Phụ hệ của Thiên Chúa đối với Đức Giêsu loại trừ các đặc tính nơi các hữu thể nhân loại đến từ người mẹ trong sự hạ sinh và săn sóc con cái: đó là sự thụ thai, sự sinh đẻ…Chúa Con được “cưu mang” và “được sinh ra” bởi Cha Ngài, Ngài ở “trong cung lòng Chúa Cha” (Ga 1, 18). Các đặc tính của người mẹ đó đã được sáp nhập vào trong danh xưng Thiên Chúa Cha nhưng coi chừng kẻo lầm với thuyết nhân thần. Bởi vì Thiên Chúa không phải là Cha của Chúa Con theo cách thế của người đàn ông (cũng không theo cách thức như những người cha, người mẹ nhân loại)[1]. Phụ hệ của Thiên Chúa không có tính chất nam giới, Thiên Chúa là Cha nhưng Ngài không phải là giống đực. Ở đây, chúng ta cần nhắc lại qui tắc các danh xưng của Thiên Chúa: điều mà các danh từ này biểu thị chỉ được qui gán cách riêng cho một mình Thiên Chúa trong mức độ phù hợp với bản tính thiêng liêng của Ngài, tương hợp với mặc khải. Danh xưng “Cha” là một danh từ riêng theo khả năng mà danh từ đó biểu thị: Chúa Cha là nguồn mạch và nguyên lý của Chúa Con ngay trong bản tính Thiên Chúa, là Đấng ban cho Chúa Con sự trọn vẹn của mình qua sự nhiệm sinh . Đặc tính riêng của Chúa Cha như sự “bất thụ sinh” cũng sẽ nhấn mạnh đến sự cần thiết phải vượt qua việc miêu tả của con người, nghĩa là cần quan niệm Chúa Cha theo những sự thanh lọc hiếm hoi bởi các qui luật của phép loại suy coi trọng sự siêu việt của Thiên Chúa.