Giới thiệu sách: Chúa Ba Ngôi

[Bảo_†_Lâm]

Ngôi Lời của Chúa Cha.

Chúa Con là Ngôi Lời, là Lời, là Thượng Trí [Logos] (Ga 1, 1-14; 1Ga 1,1; Ap 19, 13). Danh xưng Ngôi Lời này trước hết xác định Ngôi Con trong hữu thể thần linh và trong tương quan đời đời với Chúa Cha. Thứ đến, danh xưng đó ám chỉ công việc mà Chúa Con đã hoàn thành cách tự do vì ích lợi của thụ tạo. Xét về phương diện sâu xa nhất của Kinh Thánh, những danh xưng Lời, Khôn Ngoan, và Luật đều xuất phát từ Ngôi Lời, mà Ngôi Lời làm nổi bật sự hiện hữu của Chúa Con và sự thân mật thần linh của Ngài với Chúa Cha cũng như hành động sáng tạo, mặc khải và cứu độ của Ngài. Ngôi Lời mặc khải và bày tỏ Chúa Cha: do bản tính, lời là một sự biểu lộ. Hơn nữa qua việc tạo dựng, Chúa Cha làm cho muôn loài xuất hiện và giữ gìn chúng trong sự hiện hữu nhờ Ngôi Lời (Ga 1, 3), nhờ Lời quyền năng của Người. Có thể nói được rằng, Ngôi Lời là kiểu mẫu bất thụ tạo của những gì mà Chúa Cha thực hiện (người ta có thể nói đây là nguyên nhân kiểu mẫu [mô phạm] và Ngài có sức mạnh thực hiện, có tính năng hành động của Thiên Chúa (để xác định phương diện này, người ta có thể nói về “nguyên nhân tác thành”). Khi đến cư ngụ giữa nhân loại, Ngôi Lời cứu giúp họ, Ngài mang lại sự sống thần linh: “Tất cả những ai tin vào Ngài thì Ngài cho họ quyền trở nên con Thiên Chúa ” (Ga 1, 12).
Khi gọi Chúa Con là Ngôi Lời, người ta có ý nói đến một khía cạnh kép trong chính Chúa Con. Trước hết, Ngôi Lời xuất phát từ Đấng loan báo hoặc công bố về Ngài. Bởi vì lời thì phải được phát biểu do một người nào đó. Nhờ phép loại suy, truyền thống phát sinh từ thánh Âutinh đã suy niệm về Ngôi Lời Thiên Chúa khi suy xét “lời bên trong” mà một người tạo ra hay cưu mang trong trí khôn và lời bên trong đó vẫn tồn tại trong trí khôn người đó. “Sự tương t?” này cho phép chứng minh cho lý trí những kẻ tin mà Ngôi Lời tỏ rõ đặc tính bởi tương quan nguồn gốc với Đấng tuyên bố Ngài từ muôn thuở, đó là Chúa Cha. Thứ hai, Ngôi Lời thì hoàn hảo và là biểu hiện đầy đủ của Chúa Cha. Khi nghiên cứu điều này, chúng ta có thể thoáng nhận ra rằng: do lời bên trong con người mà lời có âm thanh biểu thị ra bên ngoài, và do lời bên trong con người mà tinh thần chúng ta diễn tả điều mà nó cưu mang. Nhờ loại suy, chúng ta biết được chính Chúa Cha trong một hành động riêng phong phú, Ngài phán một Lời, Lời đó diễn tả tât cả những gì Ngài là. Ngôi Lời biểu hiện đầy đủ tất cả hữu thể thần linh của Chúa Cha. Mặc dù, các giới hạn của loại xuy là do lời bên trong con người chúng ta phát ra, điều này cho phép chứng minh sự hoàn hảo bình đẳng giữa Ngôi Lời và Chúa Cha: Chúa Con chính là biểu hiện Chúa Cha. Danh xưng Ngôi Lời cũng tách biệt sự cám dỗ cho rằng tử hệ Chúa Con về kiểu mẫu sự sinh ra của một hữu thể nhân loại. Thật vậy, một cách đặc biệt, danh xưng này có đủ khả năng chứng tỏ rằng sự nhiệm sinh của Chúa Con được thực hiện theo cách thuần tuý thiêng liêng, chứ không theo kiểu vật chất hay giới tính.
Danh xưng Ngôi Lời khôi phục mọi nét đặc biệt cấu thành Chúa Con trong Thiên Chúa: nguyên thuỷ của Ngài trong Chúa Cha (Ngôi Lời được hiểu biết nhờ Chúa Cha), tính nội tại của Ngài trong Chúa Cha (Ngôi Lời ở trong cung lòng Chúa Cha) và sự hoàn hảo của bản tính Ngài đồng nhất với Chúa Cha (Ngôi Lời là biểu thức hoàn hảo của Chúa Cha). Đó là lý do tại sao mà thánh Tôma d’Aquin đã sử dụng cách chính xác danh xưng Ngôi Lời để minh chứng điều mà Chúa Con biểu thị trong Thiên Chúa[1]. Đó cũng chính là điều mà thần học cố gắng diễn tả khi khẳng định rằng Chúa Con đã được sinh ra “bởi cách thức trí năng”. Điều này không có nghĩa là trong sự nhiệm sinh của Chúa Con có lý trí hơn trong sự nhiệm xuất của Chúa Thánh Thần (vì sự sung mãn của các thuộc tính thần linh đã được ban cho Chúa Thánh Thần cũng giống như các thuộc tính được ban cho Chúa Con), những điều đó có nghĩa là Chúa Con đã được sinh ra trong tư cách là Lời của Chúa Cha do một tác động phong phú của “cách nói”: Từ đời đời, Chúa Cha “phán” hay “loan báo” Lời của Người. Lời này phân biệt với Người nhưng hoàn toàn ở trong Người.
Đặc tính này được biểu thị nhờ danh xưng Ngôi Lời làm sáng tỏ sự tự do hoạt động mà Chúa Con thực hiện trong sự sáng tạo, trongï mặc khải và trong sự cứu độ. Ngôi Lời là biểu hiện Ngôi Vị Chúa Cha. Nhờ Ngài mà Chúa Cha đã sáng tạo và đã tái tạo và cũng nhờ Ngài mà Chúa Cha bày tỏ chính mình và thông ban sự tham dự vào đời sống thần linh. Giáo lý Kitô giáo về Ngôi Lời nhấn mạnh chiều kích biểu lộ của Ngôi Vị Thiên Chúa. Khi sáng tạo, Thiên Chúa dâng hiến trước hết một sự tỏ bày chính mình: Chúa Cha đã sáng tạo nhờ Ngôi Lời, Đấng là sự biểu hiện đặc thù của Người. Điều đó cho phép chúng ta hiểu rằng thế giới được tạo thành cống hiến một con đường khả dĩ hướng trí khôn nhân loại lên Đấng Tạo Hoá và sự khôn ngoan của Người. Theo một cách còn sâu xa hơn nữa đó là giáo lý về Ngôi Lời làm sáng tỏ sự mạc khải và sự hoàn thành của Ngài trong Chúa Kitô, Đấng là Ngôi Lời đã hoá thân làm người. Thiên Chúa không chỉ mặc khải “điều gì đó” khi dùng Lời của Người, nhưng còn mặc khải chính Ngài. Và qua việc “Ngôi Lời trở thành xác phàm”, Đấng đầy tràn ân sủng và chân lý (Ga 1, 14), ân sủng đã được ban cho nhân loại (Ga 1, 17), cũng như ân huệ khôn ngoan kết hợp con người với Thiên Chúa, và là một sự thông dự vào Chúa Con, Đấng là Ngôi Lời và chân lý (x Ga 14, 6; 17, 17)
Cuối cùng, việc chiêm ngắm Ngôi Lời Thiên Chúa cho phép chúng ta nắm bắt sự duy nhất công trình tạo dựng của Thiên Chúa, cũng như sự mặc khải và cứu độ của Ngài. Sự khôn ngoan và tình yêu Thiên Chúa được biểu lộ cách trọn vẹn trong mầu nhiệm Ngôi Lời nhập thể. Một đàng, “cuộc tạo dựng mới của vũ trụ này đã được thực hiện do Ngôi Lời, Đấng đã tạo dựng nĩ từ nguyên thuỷ […]. Chúa Cha thực hiện việc cứu độ thụ tạo trong Đấng mà Người đã sinh ra”[1]. Đàng khác, “Ngôi Lời Thiên Chúa có một sự thân thuộc đặc biệt với bản tính nhân loại vì Ngài cưu mang sự khôn ngoan vĩnh cửu và từ sự khôn ngoan này mà phát xuất mọi sự khôn ngoan của con người […]. Vì vậy, để dẫn đưa con người đến với sự hoàn hảo trọn vẹn của Ngài, chính Ngôi Lời Thiên Chúa đích thân kết hợp với bản tính nhân loại [trong Mầu Nhiệm Nhập Thể][1]là điều hợp lí”.