TỬ ĐẠO NGÀY XƯA VÀ SỐNG ĐẠO NGÀY NAY
(Suy niệm Lễ Các Thánh Tử Đạo Việt Nam)

Anh chị em thân mến,

Hôm nay, Giáo hội Công giáo và đặc biệt Hội Thánh Việt Nam chúng ta hân hoan mừng kính toàn thể Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Vào đầu thế kỷ XVI, khi vị thừa sai đầu tiên đặt chân lên đất Việt Nam, ánh sáng Tin Mừng cũng bắt đầu lan rộng và Giáo hội Việt Nam được khai sinh từ đấy. Tuy nhiên, như bầu trời có những ngày mây đen giăng mắc, nếu Giáo hội Mẹ Rôma đã trải qua ba thế kỷ bị bách hại trước khi được mở rộng như ngày nay, thì Giáo hội Việt Nam cũng phải trải qua gần ba thế kỷ chìm ngập trong thử thách.

Suốt từ năm 1630-1883, bao dòng máu đã đổ ra để bảo vệ đức tin và làm phát sinh Giáo hội này. Trong những cuộc bách hại dưới các đời chúa: Trịnh Doanh, Trịnh Sâm, và các vua: Cảnh Thịnh, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức. Chưa kể những người can đảm kiên trì giữ vững đức tin giữa khó khăn, truy lùng, trốn tránh, đã có khoảng 130.000 Kitô hữu chứng nhân hiên ngang hiến mạng sống để bảo vệ đức tin và trở thành hạt giống trổ sinh thêm người có đạo.

Gương hy sinh quả cảm của các ngài thật sáng ngời. Giáo hội đã tôn vinh các ngài qua bốn đời giáo hoàng: Đức Lê-ô XIII tôn phong 64 vị vào ngày 27/5/1900; Đức Pi-ô X tôn phong 8 vị vào ngày 20/5/1906 và 20 vị vào ngày 22/5/1909; và Đức Pi-ô XII tôn phong 25 vị vào ngày 29/4/1951. Tổng cộng 117 vị được phong chân phước và được Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II suy tôn lên bậc Hiển Thánh vào ngày 19/6/1988. Trong số đó có 8 giám mục, 50 linh mục, 16 thầy giảng, 1 chủng sinh và 42 giáo dân.

Các ngài đã chịu rất nhiều hình khổ dã man: 79 vị bị trảm quyết (chặt đầu), 16 vị bị xử giảo (xiết cổ chết), 8 vị chết rũ tù, 6 vị bị thiêu sống, 4 vị bị lăng trì (chặt tay chân), 1 vị bị xử bá đao (lóc 100 miếng thịt), 1 vị bị đánh tử thương trong lúc đi đường. Và một vị được phong chân phước vào năm 2000, đó là Thầy Anrê Phú Yên.

Tại sao các ngài can đảm và dũng mạnh đến thế?

Là những con người bằng xương bằng thịt, ham sống sợ chết như chúng ta, nhưng tại sao các vị tử đạo đã để lại mốc son cực kỳ chói lọi và anh dũng cho Giáo hội Việt Nam và cả Giáo hội hoàn vũ? Thưa vì các ngài đã có sức mạnh của Chúa. Các ngài không cậy vào ý riêng hay sức lực bản thân, nhưng để Thiên Chúa thúc đẩy và hoạt động. Quả thật, như Chúa Giêsu đã phán: “...Họ sẽ nộp anh em cho các hội đồng, và sẽ đánh đập anh em trong các hội đường của họ. Và anh em sẽ bị điệu ra trước mặt vua chúa quan quyền vì Thầy để làm chứng cho họ và các dân ngoại được biết. Khi người ta nộp anh em, thì anh em đừng lo phải nói làm sao hay phải nói gì, vì trong giờ đó, Thiên Chúa sẽ cho anh em biết phải nói gì: thật vậy, không phải chính anh em nói, mà là Thần Khí của Cha anh em nói trong anh em.” (Mt 10, 17-20).

Đứng trước sự bách hại tàn khốc: đánh đập, hù dọa, súng ống, gươm giáo, tù đày, đối diện với cái chết cận kề, các thánh tử đạo vẫn can đảm, anh dũng và kiên cường giữ vững đức tin, bảo vệ Đạo Chúa mà bấy lâu nay các ngài tin theo. Vì yêu Chúa hết lòng, tin Chúa hết mực nên các ngài đã không ngần ngại làm chứng cho Chúa bằng cái chết hùng dũng của mình. Các ngài đã luôn xác tín vào lời Thầy Giêsu, vị tử đạo đầu tiên và là mẫu gương: “Ai yêu mạng sống mình thì sẽ mất, còn ai ghét mạng sống mình ở đời này thì sẽ giữ được cuộc sống đời sau.” (Ga 12, 25). Các ngài đã sẵn sàng bước theo Đức Kitô cách triệt để như lời Ngài mời gọi “Ai muốn theo Ta, hãy bỏ mình vác thập giá hằng ngày theo Ta” (Lc 9, 23). Và các ngài đã luôn nhận chân một điều rằng theo Đức Kitô thì được lời lãi hơn mọi sự: “Nếu được lời lãi cả thế gian mà phải thiệt và mất mạng sống mình thì ích gì?” (Lc 9, 25).

Ý thức được điều đó, các Thánh Tử Đạo Việt Nam luôn hân hoan đón nhận hồng ân tử đạo mà không hề căm thù oán giận. Các ngài đã dùng cái chết của mình để tỏ lòng trung nghĩa với Chúa, đồng thời loan báo cho hậu thế chúng ta rằng: chỉ có một mình Thiên Chúa duy nhất đáng tôn thờ; chỉ có Thiên Chúa yêu thương quan phòng mọi sự, để những ai tin vào Người sẽ được hạnh phúc đời đời. Vì thế, máu các thánh tử đạo Việt Nam là nguồn ân sủng cho chúng ta và nhờ đó chúng ta được thăng tiến không ngừng trong đức tin.

Quả thật, Giáo phụ Tertullianô đã từng nói:“máu các thánh tử đạo là hạt giống sinh ra người Công giáo”. Cũng có thế nói được rằng nhờ các Thánh Tử Đạo, Đạo Công giáo Việt Nam của chúng ta ngày càng lớn mạnh và phát triển không ngừng trên khắp mọi miền đất nước hình chữ S này. Là con cháu của các ngài, những người Công giáo Việt Nam, chúng ta được mời gọi hãy biết ơn các ngài qua việc chuyên chăm cầu nguyện, tham dự Thánh Lễ và nhất là sống thực hành Lời Chúa mọi nơi mọi lúc.

Chúng ta phải sống đạo như thế nào?

Ngày xưa, các ngài đã hy sinh, đã chết để bảo vệ đức tin và Đạo Chúa. Ngày nay, chúng ta không đối diện với sự bách hại khắc nghiệt bởi vua chúa trần gian, súng ống, gươm giáo, hay tù đày như trước. Thay vào đó, chúng ta đối diện với nhiều cám dỗ của tiền tài, danh vọng, dục vọng và thú vui. Noi gương các Thánh Tử Đạo Việt Nam, chúng ta hãy can đảm, kiên cường để nhờ ơn Chúa giúp, với sức mạnh của Chúa Thánh Thần và sự nỗ lực không ngừng của bản thân, hầu vượt qua những thử thách và rào cản đang có xu hướng làm rạn nứt và phá hủy đức tin mỗi ngày.

Thay vì tử đạo như ngày xưa, hôm nay chúng ta được mời gọi sống đạo, làm chứng về Đạo bằng chính cuộc sống thường ngày: qua lời ăn tiếng nói, hành vi và cử chỉ của mình. Nhờ đó, mọi người, nhất là những ai chưa cùng niềm tin, sẽ nhận ra Đạo Công giáo là Đạo yêu thương, và nhận ra Đức Giêsu, Đấng Cứu Chuộc nhân loại, đang hiện diện giữa chúng ta ngang qua đời sống bác ái yêu thương.

Sống Đạo Giữa Bão Tố, Dối Gian Và Kỷ Nguyên Số

Anh chị em thân mến, năm 2025 này, chúng ta chứng kiến nhiều biến cố thiên tai, lũ lụt khắp nơi, nhất là tại Việt Nam. Thiên tai không chỉ cướp đi tài sản mà còn để lại những vết thương sâu sắc trong lòng người. Vậy, chúng ta đã làm gì để sống đạo giữa những mất mát, đau thương ấy? Chúng ta có cầu nguyện không? Có góp phần giúp đỡ, hỗ trợ với Ban Caritas để đồng hành với những cá nhân, gia đình bị thiệt hại không?

Thật vậy, Đức Thánh Cha Lê-ô XIV trong Sứ điệp Ngày Thế giới Người nghèo IX (16/11/2025) đã mời gọi chúng ta: “Lạy Chúa của con, chính Ngài là niềm hy vọng của con” (Ps 71,5). Ngài nhấn mạnh: “Người nghèo có thể trở thành chứng nhân cho một niềm hy vọng mạnh mẽ và đáng tin cậy, bởi vì họ tuyên xưng niềm hy vọng ấy trong một hoàn cảnh sống bấp bênh, đầy thiếu thốn... Niềm hy vọng của họ chỉ có thể đặt ở nơi khác.” Đây là lời mời gọi chúng ta nhận ra rằng niềm hy vọng đích thực của chúng ta chỉ có thể đến từ Thiên Chúa. Khi giúp đỡ người nghèo, như lời Thánh Augustino đã nói: “Bạn cho người đói ăn, nhưng tốt hơn nếu không ai phải bị đói... Bạn cho người trần truồng áo mặc, nhưng sẽ tốt hơn nếu ai cũng có đủ áo quần và không còn sự túng thiếu ấy.” Giúp đỡ người nghèo là vấn đề công bằng trước khi là vấn đề bác ái. Giúp đỡ người nghèo là chúng ta đang làm cho chính Chúa vậy!

Ngoài ra, cuộc sống đạo của chúng ta không chỉ dừng lại ở việc đối phó với thiên tai hay giúp đỡ người nghèo. Nó còn là việc sống sự thật giữa những dối gian. Trong một thế giới mà tin giả, thông tin sai lệch có thể dễ dàng lan truyền, chúng ta có can đảm sống thật, có dám lên tiếng cho sự thật, hay chỉ im lặng vì sợ hại hoặc ngại đụng chạm?

Và đặc biệt hơn nữa, chúng ta đang sống trong thời đại kỹ thuật số, thời đại của Trí tuệ Nhân tạo (AI). Chúng ta thử hồi tâm: Tôi có sống đạo bằng kỹ thuật số không? Tôi đã dùng kỹ thuật số để truyền giáo, để loan báo Tin Mừng, để lan tỏa tình yêu và tương tác tích cực hay chỉ để nói xấu, bêu xấu, vạch lá tìm sâu, lên án, chỉ trích, xoi mói, đấu đá, khích bác,...? Quả thật, đôi khi vô tình hay hữu ý những hành vi tiêu cực trên mạng xã hội mà chúng ta đăng lên hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp đã làm cho nhiều người thất vọng, chán chường và không muốn nói là không muốn tin tưởng vào Đạo Công giáo cũng như làm cho họ lung lay đức tin thật sự.

Vì thế, thưa anh chị em, chúng ta phải dùng con tim và đạo đức để sử dụng mạng xã hội, và giữa thời đại “AI - Trí tuệ Nhân tạo”, chúng ta phải cẩn trọng hết sức có thể để làm chứng hơn là phản chứng. Hãy là một Thánh Carlo Acutis của thời đại mới, biết dùng Internet như là một ‘Tòa Giảng’ để truyền bá Tin Mừng, truyền bá Thánh Thể và tình yêu Chúa cho mọi người. Đó chính là một trong những cách sống đạo đích thực trong thời đại hôm nay. Phải chăng đó cũng là cách chúng ta trở thành ‘tử đạo thiêng liêng” trước những tiêu cực thay vào đó bằng những điều tích cực và tương tác hữu ích?

Lạy Cha, Cha đã ban cho Giáo hội Việt Nam nhiều chứng nhân anh dũng, biết hiến dâng mạng sống để hạt giống đức tin trổ sinh hoa trái dồi dào trên quê hương đất nước chúng con. Xin nhận lời các ngài nguyện giúp cầu thay, cho chúng con luôn biết noi gương các ngài, luôn can đảm làm chứng cho Cha và trung kiên mãi đến cùng. Xin cho chúng con biết sống niềm hy vọng nơi Cha giữa mọi bão tố cuộc đời, biết dấn thân vì công bằng và yêu thương người nghèo, và biết dùng những phương tiện hiện đại để lan tỏa sự thật và tình yêu của Cha. Chúng con cầu xin nhờ Đức Kitô Chúa chúng con. Amen.

tác giả bài viết: Lm. Phaolô Phạm Trọng Phương